عباس ترجمان، روز پنج شنبه، سوم جمادي‌الاول سال 1344 هجري قمري. (سي‌ام آبان 1304 هجري شمسي) در كربلاي معلي به دنيا آمد. پدرش پس از گذشت چهل روز از ولادت وي همراه خانواده به شهر علم و ادب و فضيلت، نجف اشرف هجرت كرد.
پدر ايشان علي ترجمان از شاعران فارسي زبان و متخلص به خاموش بود و مجموعه‌هاي شعري فراواني در مدح اهل بيت عليهم‌السلام دارد كه ادبيات آن‌ها بالغ بر پنجاه هزار بيت مي‌شود.
ميرزا علي‌خان ترجمان مسلط بر تمام لهجه‌هاي ايراني و فارسي بود و رباعياتي نيز به لهجه لري دارد كه به چاپ رسيده است. وي به دليل تسلط بر زبان‌هاي فارسي، تركي، كردي، هندي و فرانسوي، ملقب به ترجمان شد و از آن پس نيز فرزندانش به ترجمان شهرت يافتند.
عباس ترجمان تحصيلات ابتدايي را در مكتب خانه شيخ موسي دبستاني آغاز كرد و در همانجا موفق شد براي اولين بار قرآن را ختم كند. به دليل منحل شدن مكتب خانه‌ها توسط حكومت وقت و افتتاح مدارس رسمي، ايشان وارد مدرسه و با رتبه ممتاز دوره ابتدايي را در شهر نجف به اتمام رساند. اما چون مدارس آن زمان ملي بودند و با دريافت هزينه از مردم اداره مي‌شدند به دليل مشكلات مالي، وي نتوانست در دوره دبيرستان ادامه تحصيل دهد.
وي پس از دو سال به بغداد رفت و در مدرسه شرافت تحصيلات خود را در مقطع متوسطه ادامه داد. او براي تامين هزينه‌هاي تحصيل به دوره‌گردي و فروش ميوه مي‌پرداخت. اما پس از مدتي، به دليل سن پايين و نگراني خانواده پدرش از او خواست كه ترك تحصيل كند و به نجف باز گردد.
دكتر ترجمان، پس از بازگشت وارد حوزه علميه نجف اشرف شد و مقدمات نحو و تبصره در فقه را نزد شيخ علي بحراني آموخت، شرايط نامساعد مادي خانواده، بار ديگر او را مجبور به ترك تحصيل و راهي بازار كار كرد.
حرفه‌هاي كفش دوزي، نجاري، خياطي و طلاسازي را طي چند سال پياپي تجربه كرد و در نهايت به دليل روحيه هنري و ذوق ادبي كه داشت وارد حرفه خوشنويسي و كتابت شد و به عنوان خطاط و تابلو نويس در نجف شهرت يافت.
وي به دليل اين كه برادرش عبدالامير به عنوان مداح در مجالس مختلف حضور مي‌يافت از سن 10 سالگي قصيده‌هايي به لهجه محاوره‌اي در مصائب اهل بيت عليهم السلام مي‌سرود و در اين گونه مجالس مي‌خواند. عباس ترجمان، شعر و ادب را نزد شيخ ابراهيم الخليل فراگرفت و به دليل استعداد سرشار و ذوق ادبي به سرودن شعر پرداخت و يكي از معروف‌ترين و مشهورترين شاعران نجف و عراق شد.
وي پس از انقلاب عراق در سال 1958 ميلادي توسط عبدالكريم قاسم مقطع دبيرستان را به صورت شبانه دنبال كرد و در رشته ادبيات ديپلم خود را گرفت و بلافاصله وارد دانشكده فقه نجف اشرف شد. او فقه را نزد شيخ علي سماكه الحلي و شيخ محمد تقي الايرواني، اصول فقه و فلسفه اسلامي و يوناني را نزد مرحوم شيخ كاظم شمشاد، فقه مقارن را نزد سيد محمد تقي حكيم، فلسفه نوين را نزد دكتر مدني صالح، تفسير را نزد شيخ محمد تقي‌ايرواني، ادبيات عرب را نزد دكتر عبدالرزاق محي الدين و دكتر عناد غزوان، روان شناسي را نزد دكتر احمد حسن الرحيم، علوم اجتماعي را نزد دكتر متعب السامرايي، منطق و بلاغت را نزد سيد مصطفي جمال‌الدين و تاريخ اسلامي را نزد مرحوم شيخ محمد مهدي شمس الدين (رييس اسبق مجلس لبنان) و ديگر استادان گذراند و موفق به اخذ ليسانس در رشته ادبيات عربي و علوم اسلامي شد. اما به دليل فعاليت‌هاي سياسي، اجازه ورود به دوره فوق ليسانس را نيافت.
عباس ترجمان پس از فراغت از تحصيل، چهار سال، به عنوان دبير در جمعيت «منتدي النشر نجف اشرف» مشغول به تدريس شد ولي به دليل فعاليت‌هاي سياسي و ضددولتي عليه كمونيست‌ها و بعثي‌ها، تحت تعقيب قرار گرفت و در شهرهاي نجف، كربلا و بعقوبه در مقاطع مختلف به زندان افتاد.
پرونده سياسي ايشان بعد از روي كار آمدن دولت احمد حسن البكر و نيز روي كار آمدن حزب بعث به دادگاه نظامي بغداد ارجاع داده شد كه در نهايت با حمايت مراجع مشهور آن زمان يعني، سيدحسين حمامي، سيد محسن حكيم و سيد ابوالقاسم خوئي از زندان آزاد و تبعيد ايشان از عراق به ايران صادر شد. دولت وقت عراق وي را به صورت انفرادي و با خود روي نظامي به خاك ايران منتقل كرد. وي پس از ورود به ايران، تهران را به عنوان محل اقامت برگزيد و از طريق آزمون ورودي كارشناسي ارشد در رشته الهيات و معارف اسلامي به دانشگاه تهران وارد شد و در رشته علوم قرآن و فرهنگ عربي مدرك كارشناسي ارشد خود را اخذ كرد.
عباس ترجمان در سال 1356 به قاهره رفت و در رشته ادبيات عرب در دانشكده دارالعلوم دانشگاه قاهره در گرايش «صرف و نحو و عروض» در مقطع دكتري پذيرفته شد. موضوع پايان نامه دكتري وي تحقيق و شرح كتاب، «المقتصد» عبدالقاهر جرجاني بود كه اين كتاب خود شرح كتاب «التكلمه» ابوعلي فارسي است. او پس از جست‌وجو در كتاب خانه‌هاي مجلس شوراي اسلامي ايران، مصر، سوريه و تركيه نسخه‌هاي خطي موجود را جمع‌آوري كرده و سرانجام پس از سه سال تحقيق و بررسي پايان نامه خود را در 2500 صفحه به اتمام رساند اما به دليل التهاب روزهاي اوج انقلاب اسلامي و تيرگي روابط بين ايران و مصر، نتوانست به آن كشور سفر كند. بنابراين در دانشگاه تهران دانشكده ادبيات علوم انساني از پايان نامه خود دفاع كرد و موفق به اخذ مدرك دكتري در رشته ادبيات عرب از دانشگاه تهران شد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، عباس ترجمان، به عنوان مترجم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مشغول به كار شد و كتاب هاي بسياري را به ويژه از شهيد مرتضي مطهري و دكتر علي شريعتي براي وزارت ارشاد ترجمه كرد.
از زمان حضور ترجمان در عراق، او به عنوان شاعر و مداح اهل بيست بين عراقي‌ها شهرت بسيار بالايي داشت و هنوز هم اشعار او كه بيشتر به زبان عربي است، توسط مداحان عرب مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
فعاليت‌هاي اجتماعي و فرهنگي عباس ترجمان اعم از تدريس، تاليف، تحقيق و ترجمه به شرح زير است:
1- تدريس در دانشگاه آزاد اسلامي تهران، كرج، گرمسار كه در مجموع به 10 سال مي‌رسد.
2- تدريس در دانشگاه شهيد بهشتي و عضويت در هيات علمي به مدت يازده سال.
3- رييس گروه زبان عربي دانشكده روابط بين‌المللي وزارت خارجه به مدت دو سال.
4- مسوول بخش ترجمه و مترجم زبان عربي در وزارت ارشاد به مدت 2 سال.
5- تدريس در دانشگاه تربيت معلم تهران و حصارك كرج به مدت هفت سال.
آثار و مولفات و ترجمه‌هاي دكتر عباس ترجمان شامل چند بخش مي‌شوند :
1- اشعار و ديوان‌ها 2- تاليفات و تحقيقات 3- ترجمه‌ها 4- مقاله‌ها و مقدمه‌ها
اين مجموعه آثار به دو بخش منتشر شده و نشده و خطي تقسيم مي‌شوند.
اشعار و ديوان‌ها:
منتشر نشده و خطي: به زبان عربي
1- مجموعه شعريه (به زبان عربي) 2- ترانيم الثوره: مجموعه اشعاري كه در مورد انقلاب اسلامي سروده شده 3- ترجمه المثنوي شعرا: ترجمه يك هزار بيت از آغاز ديوان مثنوي مولوي به نظم و با همان وزن.
4- ترجمه رباعيات الخيام شعرا: ترجمه رباعيات خيام به شعر از فارسي به عربي كه بخشي از آن در كتابي درباره عمر خيام كه توسط استاد فلسفه دانشگاه بغداد، دكتر كامل مصطفي الشيبي نوشته و به چاپ رسيده است.
5- البند: كه اشعاري درباره مسايل عرفاني سروده شده كه بخشي از آن در مجله «التراث الشعبي البغداديه» در شماره هشتم و هفتم سال اول به چاپ رسيده است.
6- موالات الترجمان و ابودياته: اشعاري است كه استاد به صورت في‌البداهه سروده است.
7- المراسلات: مجموعه‌اي از نامه‌هايي است كه به صورت قصيده نوشته شده است.
8- ديوان الترجمان: مجموعه اشعار ايشان در مدح و ستايش و مرثيه سرايي اهل بيت عليهم السلام است و بالغ بر بيست جلد مي‌شود كه چهار جلد نخست آن به چاپ رسيده است. جلد اول در نجف اشرف دوبار تجديد چاپ شده و جلدهاي دوم تا چهارم در تهران به چاپ رسيده است.
9- ديوان اشعار فارسي با موضوعات مختلف كه بيشتر در مدح اهل بيت عليهم‌السلام است.
10- جيرفت نامه: شرح حال خروج ايشان از عراق و ورود به ايران و استقرار در جيرفت و سپس هجرت به تهران به صورت نظم به زبان فارسي.
اشعار چاپ شده:
1- الارجوزه النجفيه: شامل يك هزار و يك بيت در شرح اوصاف شهر نجف الشرف كه ضمن يك دايره‌المعارف به نام «موسوعه النجف الاشرف» در جلد پنجم -كه شامل 23 جلد است- توسط دارالاضواء بيروت، در سال 1995 ميلادي به چاپ رسيده است. همچنين در سال 2007 ميلادي به طور جداگانه توسط همان موسسه به چاپ رسيد.
2- احاسيسي في تخاميسي: كه تخميس اشعار شعراي معروف شيعه در مدح ائمه عليهم‌السلام است مانند شعر ابن ابي الحديد در وصف مولاي متقيان سروده فرزدق، در مدح امام چهارم و شعر دعبل خزاعي و اشعار شيخ بهايي و... كه در سال 2006 م توسط دارالاضواء بيروت لبنان به چاپ رسيد.
3- مجموعه مواليد الائمه الطاهرين عليهم‌السلام: چاپخانه «مطبعه العدل الاسلامي» در سال 1375 هـ.ق -1955 م- در نجف اشرف به چاپ رسيد و موسسه «دارالباقر» در نجف اشرف، در سال 1962 م آن را تجديد چاپ كرد. اين مجموعه اشعار عربي در مدح ائمه عليهم‌السلام است.
4- الشعله الحسينيه: داستان واقعه كربلا را با استناد به منابع صحيح به نظم درآورده است. چاپ «المطبعه الحيدريه» در نجف اشرف اين اثر را در سال 1392 هـ.ق به چاپ رسانده است.
5-ديوان الترجمان (جلد اول): مرثيه پنج تن آل كساء عليهم‌السلام به نظم است كه در سال 1376 هـ.ق در چاپخانه «مطبعه الآداب» نجف اشرف به چاپ رسيد و در سال 1377 هـ در همانجا تجديد چاپ شد.
6- ديوان الترجمان: جلد دوم تا چهارم كه طي سال هاي 1381 تا 1385 در تهران به چاپ رسيد.
7- الفاطميات العشر: شامل ده قصيده در مرثيه و مظلوميت حضرت زهرا سلام‌الله عليهاست كه در سال 1406 هـ.ق در تهران به چاپ سيد.
تاليفات و پژوهش‌ها:
1- معاني حروف المعاني عندابن هشام و الرماني: كتابي درباره حروف در ادبيات عرب كه در سال 1404 هـ.ق توسط انتشارات اعلمي در تهران به چاپ رسيد.
2- دروس في فن الترجمه من الفارسيه و اليها: كتابي آموزشي درباره نحوه فراگيري ترجمه از فارسي به عربي و بالعكس كه توسط انتشارات «دارالقاري» در بيروت در سال 2007 م به چاپ رسيده است.
3- ملامح اللهجه النجفيه: در خصوص ويژگي‌هاي لهجه اهالي نجف و امثال و حكم و نحوه و سبك سرودن اشعار آنان، چاپ دارالاضواء لبنان در سال 1998 م
تاليفات به چاپ نرسيده و خطي:
1- المقتصد في شرح التكمله لابي بكر عبدالقاهر الجرجاني (دراسه و تحقيق) كه پايان نامه دكتري ايشان است
2- الدعاء اسلوب تربوي علي ضوء الصحيفه السجاديه (پايان نامه دوره ليسانس)
3- لحن در زبان عربي از آغاز پيدايش تا پايان دوره عباسي (به زبان فارسي) پايان نامه فوق‌ليسانس.
4- الواو، مواردها و احكامها، كه بحث پيرامون حرف «واو» در زبان عربي است.
5- اللحن في اللغه العربيه.
6- النحو البسيط: در سه جلد: روشي نوين در آموزش ادبيات عربي به زبان عربي
7- اصل الفتنه الكبري: كه رد بر كتاب فتنه كبراي دكتر طه حسين نوشته شد.
8- السيد الحميري (حياته، شعره): زندگينامه سيد حميري است.
9- الناشي الصغير، شاعر اهل البيت عليهم السلام (حياته، شعره)
10- عبدالله بن معاويه الجعفري (حياته، شعره)
11- صالح بن عبدالقدوس (حياته، شعره)
12- لا يا أخي! هذا هوالمهدي: بحثي درباره حقايق و ويژگي‌هاي امام زمان و حكومت ايشان
13- معارف اسلاميه: دايره‌المعارف اسلامي كه نا تمام مانده است (به زبان عربي)
14- الموجزمن تحقيق التاريخ الاسلامي: شامل دو جلد كتاب كه تحقيقي در تاريخ اسلام از دوران جاهليت تا پايان عصر خلفاي راشدين است كه با استناد به منابع صحيح و با نگاه پژوهشي به نگارش درآمده است (زبان عربي)
15- تاريخ الادب الاسلامي: كه تاريخ ادبيات و نگارش در اسلام است (زبان عربي)
16- النثر الاسلامي: بررسي متون ادبي از صدر اسلام به بعد (زبان عربي)
ترجمه‌ها:
1- پرتوهايي بر نماز: ترجمه كتاب «اضواء علي الصلاه» شيخ علي كوراني از عربي به فارسي
2- دليل الميزان: ترجمه معجم تفسير الميزان الياس كلانتري است كه از فارسي به عربي ترجمه شده (چاپ انتشارات بيان و چاپ انتشارات اعلمي بيروت در سال 1362 هـ.ش)
3- روزه: تاريخ، آيين نهادن و احكام آن، مولف سيد عبدالكريم قزويني نجفي، ترجمه از عربي به فارسي.
4- اسلام: ايده، جنبش و انقلاب، كتابي با عنوان الاسلام فكره و حركه و انقلاب، مولف فتحي يكن، ترجمه از عربي به فارسي.
5- القضاء في ايران مندبزوغ الاسلام حتي بدايه الحكم الانتخابي: ترجمه كتاب دادگستري در ايران...، تاليف استاد سيد محمد محيط طباطبايي.
6- الاسلام و الملكيه، ترجمه كتاب اسلام و مالكيت، نوشته مرحوم آيت‌الله سيد محمود طالقاني
7- اسلوب تعليم القراءه للناشئين، ترجمه از فارسي به عربي، نويسنده: آذر آريان‌پور
8- موجز علم نفس الشاب الفني، ترجمه از فارسي به عربي، نويسنده: علي اكبرشعاري نژاد
9- الانسان و الايمان: نويسنده: شهيد آيت‌الله مرتضي مطهري، چاپ وزارت ارشاد، بدون ذكر نام مترجم.
10- النظره التوحيديه للعالم: نويسنده: شهيد آيت‌الله مرتضي مطهري، چاپ وزارت ارشاد، بدون ذكر نام مترجم.
11- الوحي و النبوه: نويسنده: شهيد آيت‌الله مرتضي مطهري، چاپ وزارت ارشاد، بدون ذكر نام مترجم.
12- الانسان و القرآن: نويسنده: شهيد آيت‌الله مرتضي مطهري، چاپ وزارت ارشاد، بدون ذكر نام مترجم.
13- مختارات من اقوال الامام الخميني: چاپ وزارت ارشاد، بدون ذكر نام مترجم
14- ثوره ابدعها الاسلام: نويسنده محمدمسجد جامعي- ترجمه و مقدمه – چاپ مركز الاعلام العالمي للثوره الاسلاميه في ايران. (فارسي به عربي)
15- العوده الي الذات: نويسنده: دكتر علي شريعتي- ترجمه، تعليق و مقدمه چاپ مركز فوق
16- الرجوع الي اي‌ذات: نويسنده: دكتر علي شريعتي- وزارت ارشاد، بدون نام مترجم
17- الاسلام و الانسان: نويسنده: دكتر علي شريعتي- اين ترجمه يك بار در ايران و يكبار نيز در بيروت به چاپ رسيده است.
18- طريقه معرفه الاسلام: نويسنده: دكتر علي شريعتي- چاپ تهران- دارالصحف للنشر، 1411 هـ.ق
19- الانسان- الاسلام و مدارس الغرب، نويسنده: دكتر علي شريعتي- چاپ تهران- دارالصحف للنشر 1411 هـ.ق
20- اشراق من القرآن «ترجمه كتاب پرتوي از قرآن» آيت الله طالقاني كه در تهران به چاپ رسيد.
21- الحج في اقوال الامام الخميني: شامل تمام سخنراني‌هاي امام درباره حج است چاپ موسسه تنظيم و نشر آثار امام، بدون ذكر نام مترجم.
22- ترجمه وصيتنامه سياسي الهي امام(ره) كه در نخستين سالگرد رحلت ايشان و توسط موسسه تنظيم و نشر آثار امام، بدون ذكر نام مترجم، چاپ شد.
23- ايشان قطعات ادبي مختلف، مقالات، متون اسلامي و مذهبي و تاريخي بسياري را ترجمه و در مجلات مختلف به زبان عربي به چاپ رسانده كه بالغ بر 80 متن و مقاله است.
24- ... و ده ها اثر ديگر كه در ايران و برخي از كشورهاي عربي به چاپ رسيده است.
سه‌شنبه ۲۳ مرداد ۱۳۸۶ - ۱۳:۲۲
نظر شما