به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست «مخاطب شناسي امروز ادبيات دفاع‌مقدس» عصر امروز (دوم مهر ماه) در سراي اهل قلم با حضور «دكتر حسين عليان»، «مصطفي محمدي» و «فرزام شيرزادي» برگزار شد.

فرزام شيرزادي كه دبيري اين نشست را بر عهده داشت با مطرح كردن چند پرسش و محور در حوزه ادبيات دفاع‌مقدس جلسه را آغاز كرد. چرايي ضعف ارتباط نسل امروز با ادبيات دفاع‌مقدس در زمینه‌هاي داستان كوتاه، رمان و خاطره، علت اين اتفاق به واسطه كار ضعيف مولفان يا توقع مخاطب از اين نوع آثار و مباحثی درباره خارج شدن مولفان از بحث سفارش نويسي آثار یا محدودیت ها،بخشي از مباحث مطرح شده بودند.

ابتدا دکتر عليان به تناسب وضعیت‌های جامعه و ادبيات اشاره كرد و گفت: جامعه امروز ما دچار تغيير شده است. بنابراين بايد ديد كه نگرش‌ جوان امروز می‌تواند مانند نگرش‌ جوان ديروز باشد؟ 

وی افزود: علت نبود استقبال از‌آثار دفاع‌مقدس به شكاف بين نسل‌ها باز مي‌گردد و ما هستيم كه بايد دچار تحول بشويم و به تناسب آن ادبيات دفاع‌مقدس را تغيير دهيم، تحولي که متناسب با زمان خود باشد و ذائقه جوان امروز را درك كند و تفاوت او را با نسل‌هاي گذشته نشان دهد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: اگر شكاف بين نسل‌ها را جدي نگيريم با همان ادبيات 10 سال پيش مواجه مي‌شويم كه مخاطب نخواهد داشت و از نظر روانشناسي بايد به اين مباحث دقيق نگاه كنيم و دریابيم كه جوان امروز بيشتر از چه ابزاري استفاده مي‌كند. در جامعه امروز جوانان با استفاده از نگارش الكترونيك و وبلاگ‌ها بسياري از پرسش‌هاي خود را مطرح می‌کنند.

شيرزادي در ادامه با اشاره به آثار معروف نویسندگان جهان مانند اشتاین بک، همینگوی،کلود سیمون و کنزابورو اوئه  که در حوزه جنگ نوشته شده اند، اين بحث را پیش کشاند كه چرا اين نوع رمان‌ها با گذشت زمان هنوز مخاطب خود را دارند و مورد توجه قرار مي‌گيرند؟ عليان در پاسخ وي به تقسيم‌بندي خود در بررسي اين مقوله اشاره كرد و گفت: ما با سه محور جامعه، جوان امروز و معناي جنگ و جهاد و مساله عبور تاريخي روبه‌رو‌ایم. در اين جايگاه بايد داده‌هاي ما به مرحله پردازش اطلاعات و دانش و سپس حكمت و عشق برسند. اين مطالب هر چه به عشق نزديك‌تر ‌باشند براي مخاطب طراوت بيشتري خواهند داشت. البته ادبيات دفاع مقدس ما هنوز اطلاعات محور است و به مرحله دانش محوري نرسيده است . 

در ادامه این نشست، مصطفي محمدي،نویسنده دفاع مقدس و انقلاب  گفت: ادبيات ما به صورت كلي تابع ادبيات مدرن اروپاست و توقع دنيا از ما بيشتر در بحث شعر است كه در سرشت ايرانيان نهفته است. در بحث مخاطب ادبيات دفاع‌مقدس اگر اقبالي نيست، نخست به خاصيت جنگ باز مي‌گردد كه به دليل بازدارندگي مخاطب از‌ آن گريزان است.

وي ادامه داد: ما تنها به دنبال ارایه داده به مخاطب نيستيم، بلكه اين آثار بايد به مرحله حكمت و عشق هم برسند و اگر اتفاق برزگي به نام جنگ روي مي‌دهد بايد آثار آن گوياي تاريخ گذشته و هدايت‌گر ذهن مخاطب باشند.

محمدی تصریح کرد: از یک سو ادبيات جنگ بسيار آسيب‌پذير است و ازسوی دیگر آثار ادبياتي كه آقاي شيرزادي از کتاب‌های مطرح جهان مثال مي‌زند، نویسندگانشان سعي كرده‌اند مخاطب را فراتر از زمان خود پیش ببرند. اين آثار در خاستگاه خود بين‌المللي نوشت شده‌اند، اما ما بعد از گذشت دو دهه از ادبيات دفاع‌مقدس هنوز براي آن زبان بين‌المللي پيدا نكرده‌ايم و هنوز از واژه‌هایی استفاده مي‌كنيم كه مخاطب با آن‌ها ارتباط برقرار نمي‌كند.

وی با اشاره به این که ادبيات جنگ ما هنوز رونق پيدا نكرده است افزود: متاسفانه مولف تمام مباحث را به درك مخاطب مي‌سپارد، در حالی که ما نيازمند يك رنسانس در ادبيات جنگ هستيم، به ويژه در قالب خاطره كه مولف براي جا انداختن مباحث حتي جزیي در كلمات، خود نیز بايد بجنگد و بايد با شهامت پيش برود.

در ادامه فرزام شيرزادي،داستان نویس گفت: می دانیم که ما حدود 400 سال بعد از نویسندگان اروپایی رمان نویسی را شروع کرده ایم اما در عرصه داستان كوتاه، داستان‌هایي داريم كه كمتر از آثار شاخص جهان نيستند، کما اینکه به دليل مهجور ماندن زبان فارسی و دلایل متعدد دیگر، در بحث ترجمه و شناساندن این آثار به دیگر کشورها  موفق نبوده ایم.

نویسنده مجموعه داستان«سه شنبه قرقی» این بحث را پیش کشاند که ضعف آثار امروزی به چه عواملی باز مي‌گردد، آيا متوليان ادبیات جنگ نتوانسته‌اند با داستان نویسان شاخص ارتباط و تعامل برقرار كنند يا وجود برخي محدودیت ها سبب ضعف شده است؟
 
مصطفی محمدي گفت: مخاطب به اندازه نياز خود سراغ كتاب‌‌ها مي‌رود و اگر كتاب نمي‌خواند به دليل نبود احساس نياز است بنابراين در اين رابطه بايد مخاطب‌شناسي و نيازسازي انجام شود. سطح جامعه ما كاملا شفاهي است و خواندن كتاب زحمت مي‌خواهد. البته كتاب در جامعه ما در دو صورت داراي مخاطب مي‌شود، نخست كتاب‌هاي چاپ اول و دوم و بعد كتاب‌هاي نايابي كه كهنگي اثر باعث جذابيت آن‌ها شده است.

وی تاکید کرد: ايرادی هم به مولف وارد است كه براي نوشتن يك كتاب تلاش خاصی نمي‌كند و اثرش پشتوانه تحقيقي و پژوهشي ندارد. وقتي مولف اثر پخته ارايه ندهد، آثار مورد اقبال عمومي قرار نمي‌گيرند.

شيرزادي در ادامه به برنامه‌هاي تكراري كه هر سال از رسانه ملي در هفته دفاع‌مقدس پخش مي شوند، اشاره كرد و گفت: در حالي كه منابع خوبي در حوزه خاطره و داستان براي توليد يك اثر سینمایی یا تلویزیونی وجود دارد اما از ‌آن‌ها استفاده‌ نمي‌شود و دچار دور باطل تکرار در بزرگترین رسانه کشور شده ایم.

دكتر حسين عليان علت اين اتفاق را حركت جزيره‌اي در حوزه دفاع‌مقدس عنوان كرد و افزود:‌ براي رسيدن به ادبيات مطلوب دفاع‌مقدس بايد نياز را شناسايي كرد و دريافت كه قرار است با اين كار به كجا برسيم؟ سپس شكاف‌ها را تشخيص دهیم و براي آن‌ها برنامه‌ريزي كنيم. در جامعه ما گاه نظرسنجي اتفاق مي‌افتد و نياز سنجي به عنوان يك علم كه نبايد آن را با نظر سنجي اشتباه گرفت اتفاق نمي‌افتد تا نياز پنهان مخاطبان شناسايي شود و بر اساس آن مراحل مديريت در اين حوزه را براي رسيدن به هدف پيش ببريم. 

سپس مصطفی محمدي،نویسنده کتاب «جعفر شاطر غلام» به كتاب «تركه‌هاي درخت آلبالو» اثر اكبر خليلي كه بعد از 23 سال بازنويسي و رونمايي شد، اشاره كرد و گفت: انديشه‌ اين نويسنده پيشكسوت ماندگار است و امروز با توانايي اين مولف نشان داده شد كه مي‌توان با زبان جديد به سوژه‌هاي قديمي پرداخت، اما متاسفانه ما مخاطب را از زبان خود دور كرده‌ايم و مولفان تنها احساس را به مخاطب منتقل و معرفي ی می کنند.

وي افزود: آثاري كه یک مولف در 10 سال منتشر مي‌كند، باید سير تكاملي او را نشان دهند، اما بسياري از مولفان ما در مسير خود دچار فرار و نشيب مي‌شوند و به طور مشخص در يك سير حركت نمي‌كنند. مساله ديگر سياست‌زدگي برخي مولفان است كه از نويسندگي به عنوان يك ابزار براي ترقي در پست‌هاي مديريتي بهره مي‌گيرند و ممكن است در انديشه مولف تازه كار اين باور را به وجود بياورد كه براي رسيدن به پيشرفت بايد روش اين نوع مولفان را در پيش گرفت.

محمدي با اشاره به اين كه در كشور‌هاي اروپايي قبل از چاپ يك كتاب مراسم رونمايي و نقد صورت مي‌گيرد و اين اتفاق منجر به برداشتن قدم‌هاي محتاطانه مولف مي‌شود، افزود: ما كه در ادبيات روش كپي‌برداري ازغرب را داريم بهتر است از اين نوع الگوها هم بهره بگيريم. زيرا ما در عرصه جنگ با فراواني سوژه مواجه‌ايم و اين اتفاق به تعبيري حادثه جنگ را تبديل به بهشت سوژه براي نويسندگان كرده است.

شيرزادي در ادامه نشست «مخاطب شناسي امروز ادبيات دفاع‌مقدس» گفت: حمايت از مولف هم امري مهم در اين حوزه است، اما در واقع چند نويسنده در کشورمان به معناي واقعي كلمه به مقوله نويسندگي به عنوان شغل نگاه مي‌كنند؟
  
مصطفی محمدی به مرحوم محمود گلابدره‌اي اشاره كرد و افزود: در جامعه ما افراد به ندرت از اين طريق امرار معاش مي‌كنند. نبود مولف حرفه‌اي و كتاب مناسب باعث شده است تا مخاطب امروز پاسخ خود را در فيلم‌هاي سينمايي دنبال كند. ما در حوزه دفاع‌مقدس حدود 11 هزار عنوان كتاب منتشر كرده‌ايم كه هنوز در آغاز راه انتقال اين گنجينه عظيم هستند.

نويسنده كتاب «بلند بگو آزادي» افزود: ما با مخاطب دوست نيستيم و مهم‌تر آن‌كه جايگاه خود را پيدا نكرده‌ايم. رمان‌هاي ما شبه رمان يا بيانيه‌اند و در برخي كتاب‌ها واقعيت‌ها بيان نمي‌شوند، بلكه برداشت شخصي افراد به تفكر مخاطب تزريق مي‌شود. ادبيات امروز ما هنوز در مرحله تبليغ است و به مرحله پژوهش نرسيده است. 

حسين عليان،نویسنده کتاب «قله قاف من کجاست؟» نيز به ذائقه مخاطب امروز اشاره كرد و گفت: مخاطب ما دنبال اطلاعات به اصطلاح فست‌فودي است. به عنوان نمونه سمينارهاي «دوست يابي در كافي‌شاپ» بسيار شلوغ‌تر از 10 جلسه برنامه براي افزايش هوش مالي است. در كتاب‌هاي دفاع‌مقدس هم احساس و انگيزه تزريق مي‌شود، ولي معرفتي به مخاطب منتقل نمي‌شود، در واقع مولف بيشتر  دنبال اشك گرفتن است تا انتقال معرفت و عشق.

وي ادامه داد: ما در گروه مولفان چند دسته نويسنده داريم، نخست نويسندگان مورچه‌اي كه فقط منابع را گردآوري مي‌كنند، دوم نويسندگان كرم ابريشمي كه بدون تعامل با بيرون با تكيه بر تخيلات اثري را مي‌نويسند و سوم نويسندگان زنبور عسلي كه به اندازه از مباحث مختلف بهره‌ مي‌گيرند و آن‌ها را با وقايع و انديشه خود تلفيق و در اختيار مخاطب قرار مي‌دهند.

عليان افزود: نياز سنجي، هدف شناسي، برنامه‌ريزي، تلاش و پشت كار، كنترل و بازخورد نظرات و عوامل پشت صحنه چون اخلاص، مباحثي هستند كه با توجه به آن‌ها مي‌توان به توليد محتواي مناسب براي مخاطب دست يافت.