بزرگداشت‌ها بهانه‌ای هستند برای آشنایی بهتر. این آشنایی اما می‌تواند از راه‌های ساده‌تر و کوتاه‌تری هم به دست بیاید. یکی از این راه‌ها آشنایی با گزیده‌های این متن و خواندن مقدمه‌های این کتاب‌هاست! یک لقمه کوچک و البته مفید. در ادامه این یادداشت، با چهار گزیده معتبر از شاهنامه آشنا می‌شویم. اگر شما یکی از آن آدم‌هایی هستید که دلتان می‌خواهد شاهنامه بخوانید، اما وقتش را ندارید یا تنها به داستان خاصی علاقه‌مندید، این یادداشت کمکتان می‌کند.
شماره یک: جشن هزاره فردوسی را رضا شاه، در سال 1313 برگزار کرد. متن سخن‌رانی‌هایی که آن روزها در تالار مدرسه دارالفنون تهران ایراد شد، هنوز هم از منابع مهم در مورد فردوسی‌شناسی به حساب می‌آید. بزرگانی چون آرتور کریستین‌سن، هانری ماسه، احمد بهمنیار، محمدعلی فروغی، حیدرعلی منالی، بدیع‌الزمان فروزانفر و... در این کنگره شرکت کردند. مدارس زیادی به نام فردوسی نام‌گذاری شد و کتاب‌هایی هم به این بهانه منتشر شد.
یکی از آن کتاب‌ها، که هنوز هم برای مطالعه گزیده‌ای از شاهنامه بهترین انتخاب است، خلاصه شاهنامه فردوسی، به اهتمام محمدعلی فروغی، ذکاالملک، است که در سال 1313، به مناسبت همین کنگره، توسط وزارت معارف آن زمان در چاپخانه مجلس شورای ملی منتشر شد.
کتاب منتخبی است از شاهنامه فردوسی که تناسبات و و توالی‌های داستانی شاهنامه را در خود خفظ کرده است. مقدمه نویسنده بر این کتاب می‌تواند به برخی سوالات عمومی در باب شاهنامه و فردوسی، مانند واقعی بودن یا نبودن داستان‌ها و سبک سخن‌سرایی فردوسی پاسخ بدهد. در هنگام مطالعه‌اش، گسستگی و ابهامی در مطالب یا بین داستان‌ها دیده نمی‌شود. کتاب در چند جزوه فصل‌بندی شده است. از پاورقی‌ها هم می‌توان معنی برخی از ابیات دشوارتر را دریافت. فایل پی‌دی‌اف کتاب از شبکه‌های اینترنتی قابل‌دریافت است. نشر اساطیر هم نسخه کاغذی‌اش را روانه بازار کرده. اگر قصد دارید یک دور شاهنامه را بخوانید، اما حجم این اثر شما را می‌ترساند، خلاصه شاهنامه فردوسی از محمدعلی فروغی، بهترین انتخاب است!
شماره دو: انتشارات سخن چندسالی است که گزیده‌هایی از متون ادب فارسی را تخت عنوان میراث ادب فارسی منتشر می‌کند. نامه نامور، به انتخاب و توضیح محمدعلی اسلامی ندوشن، یکی از قدیمی‌ترین‌های این مجموعه است که در سال 1370، برای اولین بار منتشر شد. این کتاب تمام داستان‌های شاهنامه را در خود ندارد، اما با مطالعه‌اش، می‌توانید با برخی از مهم‌ترین داستان‌های شاهنامه آشنا شوید. یکی از خوبی‌هایش که می‌تواند عیب این کتاب هم با هدف شرح و توضیح دشواری‌های متن، به دست استاد ندوشن است، که رفتنش به ته کتاب در صفحه‌آرایی خواندن آن را کمی دشوار می‌کند. کاش همه توضیحات را در پاورقی می‌گنجاندند! می‌توانید با مراجعه به انتهای کتاب، بر اساس شماره بیت و شماره صفحه، توضیح نوشته‌شده را بخوانید.
شماره سه: در دوره‌هایی از پژوهش و تالیف درباره ادبیات کهن در دوره معاصر، تصحیح و شرح تک‌داستان‌ها زا شاهنامه فردوسی رواج داشت.
مجتبی مینوی که تصحیح او از کتاب ارزشمند کلیله و دمنه را همه می‌شناسیم، دو داستان از داستان‌های شاهنامه را به صورت جدا منتشر کرد.
کتاب اول، داستان رستم و سهراب بود که توسط انتشارات بنیاد شاهنامه فردوسی، در سال 1352 منتشر شد. دومی را اما در سال 1363، تحت عنوان داستان سیاوش، در موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی منتشر کرد. اهمیت این دو اثر در آشنایی با روش تصحیح و شرح یکی از بزرگترین مصصحان معاصر ماست. مقدمه مصحح برای آشنایی با نسخه‌های خطی شاهنامه بسیار مفید است. شرح دشواری‌های متن را هم می‌شود در پاورقی‌های این دو اثر دید.
و آخرین: غم‌نامه رستم و سهراب و رزم‌نامه رستم و اسفندیار، نام‌های آشنایی برای دانشجویان زبان و ادبیات فارسی است. دو کتابی که با هدف تدریس در واحد درسی شاهنامه یک و دو دانشگاه تالیف شد، اما به‌سرعت تبدیل شد به یکی از کتاب‌های پرفروش و خواندنی. متن هر دوی این کتاب‌ها را جعفر شعار و حسن انوری انتخاب و شرح کرده‌اند و نشر قطره هم سال‌هاست آن را ذیل مجموعه ادب فارسی چاپ و تجدید چاپ می‌کند. در این دو کتاب این داستان‌ها به بخش‌هایی با تیترهای مختلف تقسیم شده‌اند و شرح هرکدام از این بخش‌ها بعد از آخرین بیت آن بخش شروع می‌شود.
خواندن و آشنایی با مهترین آثار ادب فارسی، یکی از کارهایی است که باید آن را در برنامه مطالعاتی‌مان بگنجانیم. امیدوارم معرفی این چند گزیده، کمکی باشد برای انتخاب بهتر. هرچند، هیچ چیز خریدن یک دوره از شاهنامه فردوسی و گنجاندنش در یکی از قفسه‌های کتابخانه و ورق زدن گاه‌گاهش برای مطالعه نمی‌شود.
نظر شما