در سالروز ارتحال ملکوتی پیر فرزانه، حضرت امام خمینی(ره) با حسن قدوسی‌زاده، نویسنده کتاب «در محضر روح‌الله» (جهاد با نفس) که کتاب‌هایی مانند «معرفت امام»، «شب تولد، شب شهادت»، «نمی از یم» و «چند چراغ از چهل چراغ امام» از دیگر آثار وی است، درباره مکتب فکری و ابعاد شخصیتی امام خمینی(ره) به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
در سالروز رحلت بنیانگذار انقلاب اسلامی قرار داریم، در آثار امام خمینی(ره) چه توصیه و نصایح اخلاقی به یادگار مانده؟
از اساتید بزرگ اخلاق و عرفان قرن ما بعد از معصومین(ع) از زمان صدر اسلام تاکنون می‌توانیم، امام خمینی(ره) را نام ببریم، ایشان آثار مختلف عرفانی مانند کتاب‌های «چهل حدیث»، «آداب‌الصلوة» کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» و... از خود به یادگار گذاشته‌اند که اگر در این کتاب‌ها گشتی بزنید، بیشترین مطلبی که توصیه شده این است که به فکر مهار نفستان باشید. در حدیث آمده که «أَعْدَي عَدُوِّكَ نَفْسَكَ الَّتِی بَيْنَ جَنْبَيْكَ»؛ (دشمن‌ترین دشمنان تو همان نفس توست)، حضرت امام(ره) در بخشی از کتاب چهل حدیث به شرح حدیث جهاد با نفس پرداخته‌اند و در این حدیث به طور مفصل درباره مبارزه با نفس بیاناتی دارند و کتاب «محضر روح‌الله»، شرح حدیث جهاد با نفس و تفصیلی بر این حدیث امام است.
در این کتاب، حدود 180 صفحه به موضوع نفس انسان و جایگاه آن در عالم هستی پرداخته شده که دارای سه بعد ملکی، ملکوتی و جبروتی است و قاعدتاً انسان در هرکدام از این‌ها باید به مبارزه با نفس بپردازد. انسان در طول روز در بعد ملکوتی و ملکی و همچنین عقلانی و جبروتی با مسائل مختلف روبرو است. تمام مشکلات اخلاقی انسان مثل غیبت، حسادت و مانند این‌ها ریشه در نفس انسان دارد و چون انسان طالب خود است و خود را قبول دارد به این دلیل همه چیز را برای خود می‌خواهد و امام(ره) با شرح این حدیث روش مبارزه با نفس را برای بقیه افراد تبیین می‌کند.
.jpg)
آیا متفکران و نویسندگان در کتب و آثار خود آن‌طور که باید به بررسی اندیشه‌ها و ابعاد وجودی امام خمینی(ره) پرداخته‌اند؟
اندیشه‌های عرفانی و اخلاقی امام به قدری بلند است که همان تعبیر شهید مطهری درمورد کتاب المیزان علامه طباطبایی که می‌فرمایند: «صد سال دیگر افراد می‌فهمند که المیزان چیست؟» شاید همین تعبیر را بتوانیم در رابطه با آثار اخلاقی و عرفانی حضرت امام(ره) به کار ببریم، البته نویسندگان زیادی زحمت کشیدند و بعد از رحلت امام(ره) تا کنون شرح‌های گوناگونی بر آثار اخلاقی و عرفانی امام نوشته‌اند، اما هنوز آن‌طور که باید و شاید حق مطلب ادا نشده، چرا که ما درمورد اندیشه‌های اخلاقی و عرفانی امام(ره) با دو مسئله مواجه هستیم، یکی بعد نظری قضیه و دیگری بعد عملی، درمورد بعد نظری، شاید بعضی افراد توانسته باشند برخی مسائل را باز کنند، اما در بعد عملی، آن گونه که امام(ره) در عمل مجسمه اخلاق و عرفان بودند، هنوز مطالب بسیار زیادی باقی مانده است که باید الگو شود و سیره عرفانی ایشان برای مردم، علما و دانشگاهیان و غیره بیان شود و لازم است زمان بگذرد تا بتوانیم آن بعد عرفانی امام(ره) را برای مردم بیان و تبیین کنیم.
درواقع می‌توانیم بگوییم که امام(ره) وجودی داشتند که جامع‌الاضداد بود، یعنی در عین حال که رهبر جهان اسلام بودند و به آمریکا می‌گفتند هیچ غلطی نمی‌تواند بکند از طرفی می‌گفتند رهبر ما طفل سیزده ساله‌ای است که زیر تانک رفت. فهم این مطلب برای ما خیلی مشکل است که یک نفر در اوج قدرت، الگوی خودش را سرباز سیزده ساله معرفی کند.
امام خمینی(ره) در جایی دیگر در خاطره‌ای می‌فرمایند: «خبر آوردند برای من در تظاهراتی که در تهران انجام می‌شود، خانمی کنار کیوسک تلفن نشسته و برای اینکه افراد بتوانند به راحتی از تلفن استفاده کنند، سکه دو ریالی هدیه می‌دهد» و حضرت امام(ره) می‌فرمایند که اوج عرفان عمل اخلاقی این زن برای من و امثال من قابل توصیف نیست در حالیکه خودشان اعمال عرفانی و اخلاقی صدها پله بالاتر از این را داشتند. متأسفانه زمان زیادی باید بگذرد تا ابعاد عرفان عملی امام(ره) را بشناسیم و امید است نسل جوان و اندیشمند به این سمت روی آورند و از نظر عملی به امام(ره) تأسی کنند. راهکار آن هم این است که حداقل یکی یا دو دوره مطالعه در آثار امام(ره) داشته باشیم.
این روزها که کشور ما همانند سایر کشورها درگیر ویروس کرونا شده، در جای جای کشورمان شاهد حرکت خودجوش جوانان و تلاش و کوشش آنها برای یاری رساندن به دولت و مردم در جهت مبارزه با این ویروس هستیم. در کلام و سیره امام خمینی(ره) چگونه می‌توان به چنین رویکردهایی رسید؟
حضرت امام(ره) درمورد جوانان مطالب بسیار ارزنده‌ای دارند و مؤسسه حضرت امام(ره) کتابی با عنوان «جوانان در بینش و بیانات امام(ره)» منتشر کرده که توصیه‌های بسیاری در این کتاب به جوانان شده است.
امام خمینی(ره) رحمه‌الله که جوانان را نقطه امید و پاسدار مکتب معرفی کرده، چنین فرموده است: «این جانب در این نفس‌های آخر عمرم، امیدم به طبقه جوان، عموماً دانشجویان خارج و داخل، اعم از روحانی و غیره است. امید است دانشمندان و متفکران روشن ضمیر، مزایای مکتب نجات‌بخش اسلام که کفیل سعادت همه جانبه بشر و حافظ استقلال و آزادی ملت‌ها و مربی نفوس و مکمل نقیصه‌های نفسانی و روحانی و راهنمای زندگی انسانی است، برای عموم بیان کنند.»
امسال از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، سال «جهش تولید» نام گرفته، امام خمینی(ره) در مورد تلاش و کوشش برای رسیدن به استقلال علمی و اقتصادی چه توصیه‌ای داشته‌اند؟
امسال جهش تولید در زمینه مسائل اقتصادی مطرح شده و یکی از سخنان بسیار بلند امام(ره) که ریشه و اساس جهش تولید در همه زمینه‌هاست، شعار «ما می‌توانیم» بود، در واقع شعار «ما می‌توانیم» از زمان حضرت امام(ره) مطرح شد. ایشان در زمینه‌های مختلف هم خودشان این شعار را داشتند و هم این شعار را عملاً به مردم تزریق می‌کردند و در مبارزه با آمریکا که امام فرمودند: «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند»، در واقع ریشه‌اش از همین ما می‌توانیم در برابر آمریکا و ابرقدرت‌ها بایستیم هست و در همه زمینه‌های اقتصادی و علمی حتی در زمینه تهذیب نفس، همگی ریشه‌اش در همین شعار امام(ره) است و این پیام بزرگی بود که امام(ره) سعی کردند بین مردم جا بیاندازند که اگر اراده کنیم ما می‌توانیم در هر زمینه‌ای به موفقیت‌های والایی برسیم.
چرایی تأکید و ضرورت پایبندی عملی به وصیت‌نامه امام خمینی(ره) در چیست؟ و چرا برداشت احسن از اندیشه امام خمینی(ره) و عمل کردن به وصیت‌نامه ایشان برای زندگی دنیایی و سعادت اخروی انسان لازم است؟
وصیت‌نامه امام(ره) یک وصیت‌نامه معمولی مثل دیگر وصیت‌نامه‌ها نیست و یک منشور گسترده‌ای است که بسیاری از خطوطی که جامعه و افراد در آینده باید در این خطوط و مسیر حرکت کنند را مشخص کرده مثل اینکه اتوبانی جلوی شما ایجاد کرده باشند و خط‌کشی شده باشد که به عنوان مثال اگر می‌خواهید به فلان مسیر بروید، باید از این نقطه و مسیر حرکت کنید. در واقع مرکز ترمینالی است که مسیر و خطوط حرکت افراد در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، انسانی و دینی را خط‌دهی کرده‌اند. امام خمینی(ره) بر اساس تجربیات خود طی 86 سال که زندگی کردند، چکیده و عصاره افکار خود و آنچه از ما خواستند را در این منشور انقلاب جایگزین کردند و به همین سبب از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی خیلی تأکید می‌شود بر روی اینکه حتماً وصیت‌نامه امام(ره) را مطالعه کنید. این یک سند زنده‌ای است که بر اساس آن می‌توانیم جامعه را به پیشرفت برسانیم.
نظر شما