به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان‌غربی، امروز پنجشنبه 24 مهرماه برابر با ۱۵ اکتبر، مصادف است با روز جهانی نابینایان (عصای سفید). تامین نیازهای فرهنگی و اطلاعاتی این قشر از جامعه که امکان استفاده از کتاب‌های چاپی و یا منابع اطلاعاتی دیداری را ندارند، از جمله وظایف سازمان‌هایی است که در حوزه ارائه خدمات کتابخانه‌ای فعالیت می‌کنند. نابینایان و کم‌بینایان نباید از دایره شمول ارائه این خدمات مستثنا باشند و یقینا پاسخ مناسب به این نیاز، دنیای اطلاعاتی آنها را روشن‌تر می‌کند. در گزارش زیر ابتدا از تعدادی از فعالان فرهنگی روشندل در استان آذربایجان غربی پرسیده‌ایم که در فرآیند تهیه کتاب با چه مشکلاتی مواجه‌اند و در ادامه به سراغ مسئولان امر رفتیم تا کیفیت خدمات‌دهی به این قشر از جامعه کتابخوان را در بخش‌های دولتی و خصوصی جویا شویم.
رها مقصودی، دانشجوی روشندل رشته حقوق، در این باره به ما گفت: در عصر کنونی اگر فردی توانایی کسب اطلاعات را نداشته باشد، در مسیر حرکت خود در اجتماع با مشکلات بسیاری روبرو می‌شود و ما به‌عینه می‌بینیم که شکاف عمیق اطلاعاتی میان افراد بینا و نابینا (یا کم‌بینا) در دسترسی به کتاب و نشریات مکتوب وجود دارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه من 9 سال است که عضو کتابخانه مرکزی ارومیه هستم و بیشتر سروکارم به‌دلیل دانشجو بودن با کتاب‌های صوتی درسی است، در این راستا کتاب‌های گویای آماده بیشتر حالت عمومی داشته و من بیشتر کتاب‌های مورد نیاز درسی خود را نه به‌صورت گویا و نه به‌صورت بریل، نمی‌توانم پیدا کنم.
رها مقصودی، دانشجوی روشندل رشته حقوق، در این باره به ما گفت: در عصر کنونی اگر فردی توانایی کسب اطلاعات را نداشته باشد، در مسیر حرکت خود در اجتماع با مشکلات بسیاری روبرو می‌شود و ما به‌عینه می‌بینیم که شکاف عمیق اطلاعاتی میان افراد بینا و نابینا (یا کم‌بینا) در دسترسی به کتاب و نشریات مکتوب وجود دارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه من 9 سال است که عضو کتابخانه مرکزی ارومیه هستم و بیشتر سروکارم به‌دلیل دانشجو بودن با کتاب‌های صوتی درسی است، در این راستا کتاب‌های گویای آماده بیشتر حالت عمومی داشته و من بیشتر کتاب‌های مورد نیاز درسی خود را نه به‌صورت گویا و نه به‌صورت بریل، نمی‌توانم پیدا کنم.
مقصودی با بیان اینکه کتاب‌هابی که چاپ سال 94 هستند، چون قسمتی از آنها گویاسازی شده در حد مطلوب است ولی کتاب‌های جدیدتر به‌خصوص مربوط به حوزه بین الملل و رشته‌های حقوق کمیاب هستند، افزود: در مورد کتاب‌های عمومی مثل رمان، روانشناسی یا حتی کتاب‌های فلسفه کم‌وکاستی وجود ندارد، ولی متاسفانه کتاب‌های علمی مشکلات زیادی دارند که باید مورد توجه قرار گیرند.
وی ادامه داد: کتاب بریل مخصوص رشته حقوق در کتابخانه مرکزی ارومیه وجود ندارد، یا شاید هم من ندیده‌ام؛ ولی با توجه به اینکه کتاب‌های بریل از طرفی حجم بالایی داشته و هم درخواست‌کننده کم دارند، کمتر استفاده می‌شوند و کتاب صوتی و گویا بیشتر ترجیح داده می‌شود.
وی ادامه داد: کتاب بریل مخصوص رشته حقوق در کتابخانه مرکزی ارومیه وجود ندارد، یا شاید هم من ندیده‌ام؛ ولی با توجه به اینکه کتاب‌های بریل از طرفی حجم بالایی داشته و هم درخواست‌کننده کم دارند، کمتر استفاده می‌شوند و کتاب صوتی و گویا بیشتر ترجیح داده می‌شود.
مقصودی گفت: با توجه به اینکه برخی کتاب‌های درسی مورد نیاز صوتی نبوده و به قولی کتاب‌های افراد بینا هستند و ما خودمان مجبور هستیم کتاب را از بیرون تهیه کنیم و به کتابخانه تحویل دهیم تا گویاسازی کنند، اگر در این راستا دولت یاری کند و این موضوع حالت بلاعوض پیدا کند و ازسوی دیگر اگر نیرویی مخصوصی برای این کار در کتابخانه‌ها مستقر باشند و در قبال گویاسازی کتاب‌ها مبالغ ایده‌آلی جهت حق‌الزحمه دریافت کنند، بخشی از مشکلات حل می‌شود. ناگفته پیداست که در این زمینه همکاری خود نابینایان و کم‌بینایان هم لازم و ضروری است.
کتاب‌های درسی نابینایان به‌روز نیست
یک دانش‌آموز نابینا، نیز در این‌باره به ما گفت: کتب درسی نابینایان به‌روز نیست و تغییرات سالانه در آنها منظور نمی‌شود و تکمیل نواقص کتاب‌ها و بازخوانی آنها بر عهده خود دانش‌آموز است.
«ایلتاش» که ساکن شهرستان میاندوآب است، ادامه می‌دهد: چون دانش‌آموز تمام‌وقت و فکر خود را صرف رفع نواقص کتاب می‌کند، از مطالعه دروس باز می‌ماند و این یکی از مشکلات اساسی دانش‌آموزان نابینا و کم‌بینا است. علاوه بر کتب درسی، ما در زمینه مطالعات جنبی نیز با کمبود کتاب مواجه هستیم و نبود کتابخانه ویژه نابینایان، مشکلات را چندین برابر کرده است.
فقر منابع گریبان‌گیر روشندلان استان آذربایجان‌غربی است
«آیدا مجیدآبادی»، مسئول بخش نابينايان كتابخانه مركزی اروميه، نیز به ما گفت: بخش نابينايان اين كتابخانه به مجموعه‌ای شامل 10 هزار عنوان كتاب گویا و 970 عنوان کتاب بریل در موضوعات متنوع برای روشندلان و كم بينايان مجهز شده است.
وی افزود: تجهیزات مختلفی مثل رایانه، پرینتر بریل و برجسته‌نگار و برگزاری دوره‌های بريل آموزی، نشست‌های كتابخوان و همچنين آموزش نصب نرم‌افزارهای گويا روی تلفن همراه و رايانه در فصل‌های مختلف سال، از جمله خدماتی است كه برای روشندلان در بخش نابينايان كتابخانه مركزی اروميه عرضه می‌شود.
مجیدآبادی در مورد مشکلات نابینایان هم متذکر شد: متاسفانه بچه‌ها دسترسی خیلی کمتری به کتاب‌های درسی و کمک درسی دارند و به‌خاطر اینکه چاپ کتاب بریل با هزینه‌های خیلی زیادی همراه است، در این راستا افرادی نیز باید باشند تا این کتاب‌ها را گویاسازی کنند، این مسئله نیز به‌دلیل کثرت کتاب‌های کمک درسی و درسی و عوض شدن سال به سال آنها وقت و هزینه زیادی می‌طلبد.
وی با بیان اینکه در این راستا بودجه خاصی نیز برای گویاسازی کتاب‌ها و افرادی که این کار را انجام می‌دهند، در کتابخانه‌ها لحاظ نشده است، گفت: افرادی که در کتابخانه‌ها مشغول گویاسازی منابع مکتوب هستند، با رغبت و علاقه خودشان این کار را به‌صورت افتخاری انجام می‌دهند و هزینه‌هایی از امور خیریه برایشان تدارک دیده می‌شود، در حالی‌که وقتی یک بخش مخصوص نابینایان در هر کتابخانه‌ای لحاظ می‌شود، باید بودجه‌ای نیز برای این بخش مثل سایر بخش‌ها لحاظ شود. مهمترین اصل تامین کتب مورد نیاز و منابع مطالعاتی اعضا هستند.
این شاعر جوان روشندل و فعال ارومیه‌ای در ادامه با بیان اینکه به‌خاطر اینکه روشندلان با حس لامسه ارتباط برقرار می‌کنند و به‌همین خاطر احتمال مبتلا شدن این قشر به کرونا خیلی بیشتر است، گفت: ما در حال دورکاری هستیم و در این شرایط خدمات اینترنتی و غیرحضوری کتاب‌های بریل امکان ندارد؛ ولی من خودم برای اعضا کتاب‌های گویا را از طریق فضای مجازی ارسال می‌کنم.
کتابدار بخش نابینایان کتابخانه مرکزی ارومیه اظهار کرد: 342 عضو روشندل و كم‌بينای كتابخانه مركزی اروميه در حال استفاده از اين منابع به‌صورت مستمر هستند و در کتابخانه بیشتر اعضای بزرگسال عضو هستند و از قشر نوجوان و جوان، عضو کمتری داریم.
وی علت این موضوع را عدم همکاری خانواده‌ها با کودکان و فرزندان خود برای آوردن به کتابخانه به‌دلیل شرایط ویژه‌شان و دلایل مختلف خانوادگی عنوان کرد و در ادامه باز هم از مشکلات مرتبط با کتاب‌های نابینایان گفت و عنوان کرد: به دلیل اینکه زبری و نوشته‌های کتاب بریل پس از یک سال استفاده از بین رفته و صاف می‌شوند، و حتی اگر کتاب در قفسه باشد و استفاده کمی نیز بشود، در اثر فشردگی کتاب‌ها کیفیت خود را از دست می‌دهند و استفاده مجدد نابینایان را از کتاب‌های مستهلک ناممکن می‌سازد.
مجیدآبادی ادامه داد: از طرف دیگر تغییرات پی‌درپی کتاب‌ها، تبدیل و هماهنگ کردن تغییرات برای کتاب‌های بریل و گویا را دشوار می‌کند و از آنجایی که فقط یک نسخه از هر کتاب موجود است، متاسفانه در صورت آسیب‌دیدگی یا پارگی کتاب دیگری برای جایگزینی آنها وجود ندارد.
وی در مورد آثار چاپ شده خود نیز گفت: «پروانه‌ها اتو برنمی‌دارند» به‌صورت مجموعه شعر، «خورشیدهای همیشه» مجموعه نقد و گفتوگو در مورد 5 شاعر معاصر و امسال نیز مجموعه شعر «عشق همچنان مذاکره» از کتاب‌های بنده است که متاسفانه هیچکدام به‌صورت بریل و گویا نیستند! همچنین یکی از دوستان به‌صورت افتخاری در حال گویاسازی کتاب «خورشیدهای همیشه» از بنده است که به‌زودی به‌دست روشندلان عزیز خواهد رسید.
عضویت روشندلان و کم‌بینایان در کتابخانه عمومی استان رایگان است
در پیگیری کم و کیف ارائه خدمات کتابخانه‌ای به روشندلان استان، با مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌غربی به گفتوگو نشستیم. خدیجه معصومی در این باره به ما گفت: عضویت اقشار نابینا و کم‌بینا در کتابخانه‌های عمومی استان به‌صورت رایگان انجام می‌شود. در حال حاضر حدود 65 هزار نفر در کتابخانه‌های عمومی استان عضو فعال هستند که 192 نفر آنها را روشندلان عزیز تشکیل می‌دهند.
وی افزود: ماهیانه نشست‌های کتابخوانی ویژه نابینایان، کلاس‌های آموزشی مختلف برای آموزش نحوه استفاده از تجهیزات و نرم‌افزارها، آموزش زبان، رایانه، نشست‌های بررسی کتاب، نقد کتاب و معرفی کتاب برای این قشر برگزار می‌شود که البته در حال حاضر و به دلیل شیوع بیماری کرونا به صورت مجازی در حال برگزاری است.
این مقام مسئول ادامه داد: بنده اذعان دارم که ارائه خدمات کتابخانه‌ای ازسوی ما به نابینایان آنطور که باید و شاید، ایده‌آل و کافی نیست؛ فضای موجود جوابگوی نیاز آنها نیست، تعداد منابع و کتاب‌های بریل در کتابخانه مرکزی ارومیه محدود است، و مهمترین مساله برای ارائه خدمات به این افراد سهولت دسترسی آنها به کتابخانه و منابع آن است؛ این درحالی است که امکان اختصاص فضای مستقل در سایر شهرستان‌ها و تجهیز آنها وجود ندارد.
معصومی گفت: ایجاد هم‌افزایی برای تجمیع امکانات نهادهای مرتبط با حوزه نابینایان ضروری است و با توجه به خدمات متنوعی که از سوی نهادهای مختلف برای این افراد ارائه می‌شود، باید تلاش کنیم تا با همگرایی بهتر بین این نهادها از ظرفیت و توان مکمل همدیگر استفاده کنیم که متاسفانه چنین هم‌افزایی صورت نگرفته است.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان آذربایجان‌غربی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه کتاب‌ها در کتابخانه‌های عمومی استان طبق دسته‌بندی دیویی و براساس موضوع چیدمان شده‌اند، اظهار کرد: با وجود کمبود منابع (از لحاظ تعداد و تنوع)، اما از تمام علوم دهگانه، کتاب موجود است و تلاش می‌کنیم از طریق مشارکت‌های مردمی و انعقاد تفاهم‌نامه و اهدای کتاب، این مشکلات رفع شود.
نظر شما