به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در برنامه‌ای پژوهشی با عنوان «محرم امسال» که به همت گروه فرهنگ و هنر دانشكده فرهنگ و ارتباطات و نيز انديشكده راهبردی اربعين دانشگاه امام صادق (ع) طراحی و اجرا می‌شود، مراسم و اشعار اجرا شده توسط یازده مداح مطرح کشور در محرم سال 1399 مورد تحليل هنری، ادبی، اجتماعی و فرهنگی قرار می‌گيرد.

برنامه دوم از نشست‌های «محرم امسال» شامگاه روز چهارشنبه 16 مهرماه با حضور علی‌محمد مودب به عنوان منتقد ادبی و محمدرضا قائمی‌نیک و محسن لبخندق به عنوان تحلیلگران فرهنگی و اجتماعی به بررسی اشعار خوانده شده توسط سید رضا نریمانی در محرم امسال پرداخت.

علی‌محمد مودب در بخشی از این نشست مجازی درباره جنبه ادبی اشعار اجرا شده توسط این مداح گفت:  در محتوایی که عرضه می‌کند نوآوری دارد که در نوحه سنتی ما این اتفاق نیفتاده است و اینها محصول جنس دینداری انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) است که با توجه به سنت‌ها انجام می‌شود. در بخش ادبی هم به همین نحو است و نوآوری‌ها به نحوی نیست که خودش به ضعف تبدیل شود.

این شاعر با مثبت ارزیابی کردن اشعار خوانده شده توسط سید رضا نریمانی در محرم امسال اظهار کرد: گاهی نزدیک شدن به نوآوری در بیان و زیبایی‌شناسی خیلی خطر کردن است. ارجاع دادن به مسائل اجتماعی در شعر هیئت غریب و شگفت است وممکن است باعث پس زدن مخاطب بشود که این اشعار از پس این کار برآمده است. این اتفاقات در تاریخ شعر مذهبی ما تازه و ناب است.

مودب با بیان اینکه شعر هیئت و عزاداری در طول تاریخ با روایت پس از واقعه آغاز شد، ابراز کرد: شاعر انگار فردای واقعه ورود پیدا می‌کند و شرح واقعه می‌دهد. به مرور شعر به واقعه می‌رسد و با انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) به ظهر عاشورا و تاسوعا و پیش از حادثه می‌رسد؛ به موقعیتی که اتصال وجودی در شعر اتفاق می‌افتد و مخاطب برای پذیرش حقیقت عاشورا آماده می‌شود.

وی ادامه داد: در سینه زنی رفتن به سمت شعرهایی با مضمون اجتماعی در فرم و رسانه موثری به نام نوحه با مخاطبی میلیونی بدیع و نو است که اتفاقا توسط مخاطب پذیرفته شده است.

این شاعر عنوان کرد: در مقابل برخی هیئت‌ها و مداحان بوده‌اند که خواستند نوآوری کنند اما تبدیل به لطیفه شده و طنز ناخواسته ایجاد کرده و اعتبار مداح و هیئت را تحت تاثیر قرار داده است .این حرف نو و شعر با مضون نو در هیئت آقای نریمانی از طرف مخاطب قابل قبول واقع شده است. یکی از دلایل این قبول مخاطب هم حرکات و فعالیت‌های اجتماعی مجموعه هیئت فدائیان اسلام است.

مودب افزود: اسلام و دینداری عصر انقلاب اسلامی در این نوحه‌ها صورت‌بندی ادبی پیدا می‌کند و وارد فضای نوحه می‌شود و با ملودی تلفیق می‌شود. تمام اینها اتفاقات پس از انقلاب اسلامی است. نمونه تازه این اتفاق هم اشعار مربوط به شیوع ویروس کرونا و شرایط خاص که برای برگزاری مراسم عزاداری ایجاد کرد، است.

وی اظهار کرد: هیئت آقای نریمانی وسعتی به اندازه زبان فارسی دارد. توسعه عجیبی در مخاطب ایجاد شده است و همه داریم در این هیئت‌ها سینه می‌زنیم و پیام‌های تولید شده در این هیئت را می‌شنویم و اینها اتفاقات مدرن و نو است و محدود به مکان و زمان خاصی نیستند و شاعر و مداح در واقع با عصر خود صحبت می‌کنند.

این شاعر مطرح خاطرنشان کرد: یک نکته دیگر این است که شعرها و مجلس در این هیئت فقط برای هیئتی‌ها نیست و حرف‌های دیگران را هم در مراسم منعکس می‌کند و این باعث می‌شود مخاطبان نوحه‌ها بیشتر شود. هیئتی است که برای غیرهیئتی‌ها هم برنامه دارد.

در ادامه این نشست محسن لبخندق درباره فضای فرهنگی شهر اصفهان گفت: اصفهان یکی از شهرهایی است که بنیاد سنت در آن بسیار قوی است. در این شهر از معماری و سبک و سیاق زندگی شهر سنت زنده و جایگاه و سهم ویژه‌ای دارد. از طرفی مذهب و دیانت هم سهم جدی دارد. دینداری جاری و ساری در فضای شهر اصفهان همچنان مایه‌های دیانت سنتی کاملا نمود و ظهور دارد.

وی افزود: مسئله هویت شیعی و تاکید بر عناصر تشیع مثل ولایت امیرالمومنین در میان پیرغلامان و دینداران سنتی ما و تاکید بر عصمت صدیقه طاهره (س) در ادبیات و ساختار زبانی، اشعار و سنت‌ها و عزاداری‌ها کاملا نمود دارد. به تعبیری مرزبندی مذهبی و تاکید برعناصری که تشیع را از سایر مذاهب اسلامی تمییز می‌دهد نمود بیشتری در بین مذهبی‌ها و برخی علما وجود دارد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در فرهنگ عمومی اصفهان هنر و زیبایی صاحب مکتب است؛ در معماری، موسیقی، هنرهای تجسمی، در ادبیات تا حدودی، نگارگری، صنایع دستی و ... دارای مکتب است و چگالی هنر در فضای عمومی شهر بروز و ظهور دارد.

لبخندق ابراز کرد: یکی دیگر از شاخصه‎های فرهنگی مردم اصفهان عقلانیت خاص درحوزه معاش و مدیریت منابع مالی است. یکی دیگر از عناصر فرهنگی مردم اصفهان اهل کار و تلاش بودنشان است.

وی عنوان کرد: بعد از انقلاب اسلامی جریان‌های سیاسی مختلف و متکثر را داریم که جریان‌های سیاسی کشوری را راهبری کردند و در حوزه جهاد، ایثار و شهادت نیز به عنوان اصفهان شهری با شهدای زیاد مطرح است.

این استاد دانشگاه با اشاره به تنوع مراسم عزاداری اهل بیت در شهر اصفهان گفت: در فضای عزاداری و هییت داری سنت‌های ویژه هستند روضه‌ها و هییت‌هایی داریم که یک قرن قدمت دارند تا هییت‌های نوگرا و مدرن تا هییت‌های انقلابی فعالیت جدی دارند.

در بخش دیگری از این نشست مجازی محمدرضا قائمی‌نیک گفت: سید رضا نریمانی به لحاظ اجتماعی مداح مدافعان حرم شناخته می‌شود که موضوعی مربوط به وحدت ملی است. تنوع ویژگی اشعار دهه اول محرم امسال بود واین مسئله مدنظر شاعران بود. این رویه مخاطب متنوع را دربرمی‌گیرد و مخاطب با سنین مختلف را هم پوشش می‌دهد.

وی با بیان اینکه هیئت فدائیان اسلام مداح محور است و پرداختن به مسایل روز هم در طولانی مدت می‌تواند آسیب داشته باشد، عنوان کرد: پیش از این نوحه‌هایی با زبان عربی از آقای نریمانی شنیده بودیم اما استفاده از ظرفیت زبان عربی در اجراهایشان کم‌رنگ شده و می‌توانند به دلیل مخاطب کشوری که دارند به این موضوع توجه داشته باشند.