به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نخستین روز از بهار طبیعت در نیمکره شمالی زمین، روزی است که این کره خاکی به معتدل‌ترین حالت خود می‌رسد. همه ما می‌دانیم که تقویم هجری شمسی دقیق‌ترین تقویم در جهان است چراکه براساس محاسبات چرخش زمین به دور خورشید و زاویه تابش آن محاسبه می‌شود. کتاب «تقویم هجری شمسی» نوشته ایرج ملک‌پور اثری است که به شرح دقیق و کامل محاسبات اعتدالین در زمین و آغاز سال نو در تقویم هجری شمسی پرداخته است. در این اثر در آغاز، تاریخچه‌ای از تحول تقویم در ایران بازگو شده که ازجمله‌ آن‌هاست: تقویم فرس قدیم، تقویم پارسی باستان، تقویم اوستایی، تقویم فرسی، تقویم هجری قمری، تقویم خراجی، جلالی، ترکی مغولی، غازانی، هجری شمسی برجی، هجری شمسی و شاهنشاهی. در بخش دوم کتاب نیز، مشخصه‌های تقویم هجری شمسی نظیر سابقه‌ رسمی شدن، واحد زمان، ماه‌های این تقویم، مبدا تاریخ‌گذاری، کبیسه و هفته در تقویم هجری شمسی برشمارده شده است. گفتنی است در این تقویم، واحد زمان، مدت حرکت ظاهری‌مداری خورشید است که تعداد ماه‌های آن دوازده ماه بوده و براساس هجرت تاریخی رسول اکرم (ص) از مکه به مدینه نامگذاری شده است.
 
از آثار دیگری که به بحث تقویم به‌طور مفصل پرداخته است، کتاب «تقویم و تقویم نگاری» نوشته فرید قاسملو، مورخ علم است. گفتنی است، این کتاب متشکل از سیزده بخش است که بعضا براساس تقسیم‌بندی جغرافیایی و در مواردی براساس تقسیم‌بندی موضوعی تدوین شده‌اند و مبحث را از جنبه‌های گوناگون تکمیل می‌کنند. بخش یک و دو این اثر به «واژه‌شناسی» و «ارکان گاه‌شماری‌ها» می‌پردازد. موضوع بخش سه که متشکل از سه قسمت است، «گاه‌شماری در کشورهای عربی» نام دارد و در بخش چهار ذیل «گاه‌شماری در ایران» در سه قسمت اصلی و چند قسمت فرعی، موضوع گاه‌شماری در ایران پیش از اسلام و دوره‌های پس از اسلام و نیز انواع گاه‌شماری محلی رایج در ایران بررسی می‌شود. بخش پنج در دو قسمت جداگانه به گاه‌شماری در افغانستان و در شبه‌قاره هند می‌پردازد. موضوع بخش‌های شش و هفت و هشت به ترتیب گاه‌شماری‌های دوازده حیوانی، سلوک، و یهودی و مسیحی است. بخش نهم «تاریخ‌گذاری اسناد» نام دارد، بخش ده «گاهنامه / تقویم» و بخش یازده «تبدیل تاریخ». و در نهایت بخش‌های دوازده و سیزده که شاید برای خوانندگانی که علاقه چندانی به مباحث تخصصی درباره موضوع ندارند، جذابیت بیشتری داشته باشد: «گاه‌شماری در ادب فارسی» و «گاه‌شماری و فرهنگ» موضوعات بخش پایانی کتاب را به خود اختصاص داده‌اند.
 
از آنجایی که تقویم در زبان فارسی به دو معنای عمده به‌کار می‌رود: یکی نظام سیستم زمان به واحدهای متفاوت و تاریخ‌گذاری رویدادها بر اساس آن؛ و دیگری جدول یا دفتری که تقسیمات زمانی در آن ثبت شده است. بر این اساس روشن می‌شود که تقویم چه پیوند نزدیکی با زندگی انسان‌ها و تاریخ آن دارد.

بر همین اساس احسان مهرجو مدرس نجوم با اشاره به اهمیت سال کبیسه در محاسبات تقویم میلادی با تقویم شمسی معتقد است؛ در تقویم هجری شمسی و میلادی که اساس  آن حرکت زمین در فضا به دور خورشید است، سال کبیسه وجود دارد. به این معنی که در تقویم هجری شمسی برخلاف میلادی که هر چهار سال، سال چهارم را کبیسه در نظر می گیرند، اما در تقویم هجری شمسی کبیسه های پنج ساله هم رخ می‌دهد؛ یعنی گاهی بعد از سه سال، سال چهارم کبیسه می‌شود و گاهی بعد از چهار سال، سال پنجم کبیسه می‌شود. در حقیقت محاسبات دقیق در سال کبیسه است که دقت تقویم شمسی را از میلادی بیشتر کرده است؛ در تقویم میلادی همه سال ها 365 روز و سال چهارم را 366 روز در نظر گرفته می‌شود و آغاز سال در نیمه شب شرعی است؛ اما در تقویم شمسی لحظه تحویل هر سال متفاوت است و ایرانیان آن را  محاسبه می‌کنند.