شکل‌گیری فروشگاه‌های بزرگ کتاب و مراکزی مانند شهر کتاب‌ها باعث شد، ویترین‌ها به سمت داخل فروشگاه‌ها هدایت شوند. میزهای داخل فروشگاه‌های بزرگ و شهر کتاب‌ها که به آن‌ها اصطلاحاً «جزیره» می‌گویند، امروز ویترین‌های مدرن در کتابفروشیها به‌شمار می‌آیند؛ میزهایی که با تقسیم‌بندی‌های مختلف موضوعی یا عناوینی همچون «تازه‌های نشر»، «پرفروش‌ها» و... عناوین محتلف را به مخاطبان معرفی می‌کنند. اجرای طرح جزیره‌‌ای، البته نیازمند فضای داخلی مکفی در کتابفروشیها است و از این حیث، تنها در کتاب‌فروشی‌های وسیع قابلیت اجرا وجود دارد.
اما ویترین‌های سنتی، جانشین دیگری جز چیدمان‌های داخل فروشگاهی هم دارد که همانا ویترین‌های مجازی‌اند. امروزه، باتوجه به پیشرفت تکنولوژی و توسعه فضای مجازی در جوامع مختلف؛ ازجمله ایران، فروشگاه‌های مجازی کتاب یا همان کتاب‌فروشی‌های آنلاین هم رقیب سرسختی برای ویترین‌های سنتی به‌شمار می‌آیند.
فضای مجازی این امکان را می‌دهد که کتاب‌ها بدون محدودیت، در معرض دید مخاطبان قرار گیرند. البته امکانات مضاعفی نیز تعریف شده؛ مثلا تنها با یک کلیک ساده روی طرح جلد، می‌توانید اطلاعات فراوانی از کتاب مورد نظر؛ از مولف و مترجم گرفته تا اطلاعات مضمونی و شناسنامه‌ای اثر، به دست آورید.
به گفته هومن بخشی، مدیر داخلی فروشگاه کتاب دیدآور، تنها راه بقای کتابفروشیها در دوره حاضر، ورود به عرضه مجازی و راه‌اندازی فروشگاه‌های آنلاین است... در ادامه متن کامل این گفت‌و‌گو را خواهید خواهند:
به عنوان اولین سوال بفرمایید ویترین کتاب درگذر زمان چه تغییراتی کرده است؟ آیا ویترین‌های سنتی کتابفروشی، همچنان کارکرد سابق خود را دارند؟
در حالت سنتی می‌توان ویترین کتابفروشی را همان محظفه شیشه‌ای دانست که مخاطبان از بیرون آن را می‌بینند، اما در نگاه مدرن و امروزی میزهایی که در داخل فروشگاه‌های کتاب قرار دارند و اصطلاحا به آن‌ها «جزیره» می‌گویند، به نوعی ویترین‌های نوین کتاب محسوب می‌شوند. در معنای وسیع‌تر، استفاده از دیوارها، قفسه‌ها ودیزاین داخلی هم به نوعی ویترین کتابفروشی محسوب میشود.
.jpeg)
در جزیره‌ها، به دلیل این که کتاب‌ها از روی جلد به نمایش گذاشته می‌شوند، مخاطبان بیشتری با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند؛ زیرا کتاب‌ها با حافظه تصویری مخاطبان در ارتباط‌اند و در این شرایط آن‌ها بیشتر در معرض دید قرار می‌گیرند. این درحالی است که در قفسه‌ها، معمولا فقط عطف کتاب‌ها دیده میشود؛ بنابراین جزیره‌ها در کتابفروشیها به نوعی ویترین معرفی کتاب هم به‌شمار می‌آیند و مسلم است که جزیره‌ها از قفسه‌ها، فروش بیشتری را به همراه خواهند داشت. امروزه جزیره‌ها سهم مهمی در جذب مخاطب و فروش کتاب دارند.
به‌جز این مورد، چه راهکارهایی را می‌توان برای تسریع دسترسی و پیداکردن عناوین مورد نظر مخاطبان در کتابفروشیها به کار گرفت؟
ما در فروشگاه کتاب دیدآور از روش‌های مختلفی برای کوتاه کردن زمان یافتن و دسترسی مخاطبان به کتاب استفاده می‌کنیم. برای این کار سه روش داریم. روش نخست این است که با کمک همکاران داخل فروشگاه تلاش می‌کنیم کتاب‌ها را به مخاطبان معرفی کنیم. روش دوم استفاده از چیدمان درست، صحیح و علمی است که در کتابفروشی دیدآور هم تلاش شده تا به آن دست پیدا کنیم. روش سوم استفاده از سیستم‌های کامپیوتری است. در این روش؛ کتاب‌ها بر اساس کدهای خاص فهرست‌بندی شده، به مخاطبان معرفی میشود و مخاطب می‌تواند با استفاده از فیلترهای مختلف جست‌وجو –ازجمله جست‌وجوی موضوعی- از محل کتاب و میزان موجودی آن مطلع شود.
چه معیارهایی برای چیدمان ویترین کتابفروشی و حالا، کارکرد چیدمان داخلی کتاب‌ها که به گفته شما نقش ویترین را در کتاب‌فروشی‌های امروزی بازی می‌کنند، وجود دارد؟
ویترین‌ها اصولا جای تازه‌های کتاب و موضوعات مورد اهمیت در یک کتاب‌فروشی‌اند. چینش گاهی بر اساس مناسبت‌های مختلف انجام میشود. مثلا ما بر اساس موضوع، ویترین فروشگاه کتابمان را چیدمان می‌کنیم. در این کتابفروشی، تازه‌های کتاب بر اساس موضوعات اصلی ادبیات داستانی، ادبیات نمایشی و مجموعه هنر و همچنین حوزه فلسفه؛ در ویترین و در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرد. به نظر من ویترین کتاب را باید بر اساس معیارهای ترکیبی و مختلف جانمایی کرد.
اتفاق دیگر که این روزها بیشتر با آن مواجه‌ایم، افزایش تعداد کتاب‌فروشی‌های آنلاین است که با شیوع کرونا، شتاب قابل توجهی گرفته. به نظر می‌رسد ویترین کتاب‌فروشی‌های فیزیکی، حالا رقیب سرسختی به نام ویترین‌های مجازی پیدا کرده است. شما این رقابت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بحث مهمی که در این‌باره وجود دارد، این است که حتی اگر کرونا هم نبود، کتاب‌فروش‌های سنتی باز هم باید وارد فضای مجازی و به‌خصوص راه اندازی فروشگاه‌های آنلاین می‌شدند؛ زیرا هیچ راه گریزی برای رقابت کتاب‌فروشی‌های سنتی با فروشگاه‌های آنلاین وجود ندارد و چه بهتر که آن‌ها هم وارد این عرصه شوند. کتابفروشی سنتی فقط می‌تواند مخاطبان وفادار حضوری خود را حفظ کند؛ اما مساله این است که در شرایط موجود، برای بقای یک کتابفروشی، نمی‌توان فقط به مخاطبان حضوری اکتفا کنند.
البته فروشگاه های آنلاین کتاب در عین این که فضای خوبی را برای عرضه کتاب در فضای مجازی فراهم می‌کنند،به برخی از مشکلات نیز دامن می‌زنند؛ ازجمله عرضه کتاب‌های تقلبی و قاچاق که باید نسبت به مدیریت آن‌ها اقدام کرد. این که فضایی برای معرفی کتاب و عرضه آن در فضای مجازی وجود دارد بسیار خوب است اما باید آسیب‌های آن ها را کم کرد؛ نه این‌که با اصل فعالیت آن‌ها مخالفت شود. همانطور که می‌دانید فروشگاه‌هایی مانند دیجی کالا و اسنپ اکنون در فضای مجازی در حوزه عرضه کتاب وارد شده‌اند. البته درست است که آن‌ها کتاب‌هایی را می‌فروشند که لزوما در سطح شهر و در کتابفروشیها وجود دارد، اما تفاوتی که وجود دارد این است که کتاب‌فروشی‌های آنلاین، مخصوصا در مقیاس بزرگ، کتاب‌هایی را عرضه می‌کنند که تخفیف‌های بالایی داشته باشند، و لزوما این کتاب‌ها آثار معتبر و درجه اول نیستند. حتی می‌توان گفت اکثر این کتاب‌ها کپی‌برداری‌شده از سایر کتاب‌ها هستند و کتاب‌های اصیل در اکثر این سایت‌ها فروخته نمی‌شود.
تعریف شما از کتاب اصیل چیست؟
کتاب‌های اصیل آثاری هستند که یک ناشر یا مترجم شناخته‌شده دارند که از نظر اهالی ادبیات تایید شده است. یعنی مترجم، ناشر یا نویسنده اثر، معتبر است و مراکز توزیع معتبری هم آن‌ها را عرضه می‌کنند. اما مخاطبان کمتر مطلع، ممکن است اثر را با ترجمه ضعیف‌تر از فروشگاه‌های آنلاین کتاب بخرند. این آثار، کتاب‌های اصیل نیستند و ممکن است کپی یا تقلبی باشد. در واقع اثری که با کیفیت و توسط یک ناشر و مترجم خوب یا مولف مشهوری منتشر شده باشد، با 70 درصد تخیفیف ارائه نمی‌شود؛ زیرا توجیه اقتصادی ندارد. البته عده‌ای هم معتقدند؛ کتاب خوب، مشتری‌اش را پیدا می‌کند؛ یعنی خواننده مطلع می‌داند کتاب را با کدام مترجم خریداری کند. این وسط کسانی که مخاطبان گذری یا کمتر وفادار هستند، ممکن است به خاطر هزینه پایین‌تر، کتاب اصل را با ترجمه فیک و بعضا کپی‌شده بخرند. مثلا کتاب پرفروش «جزء از کل» نشر چشمه که پیمان خاکسار آن را ترجمه کرده است، مشابه‌های فیک زیادی در فروشگاه‌آنلاین کتاب دارند.
نظر شما