به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مسئله حضور کارگران در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران از اوایل دهه 1320 به خصوص همواره یکی از مهمترین شاخص‌های هویت این تحولات بوده است. به این معنا اگر جریان و یا حرکت سیاسی بدون توجه به دغدغه مسائل کارگری در ایران همواره مورد نقد قرار گرفته و همیشه یک پاشنه آشیل برای یک جریان سیاسی و فکری بوده است. به همین دلیل تمامی جنبش‌های تقریبا معاصر ما به نحوی قصد داشته‌اند خود را با تاریخ فرودستان و کارگران پیوند دهند و این امر باعث شکل‌گیری یک گفتمان و کلان روایت از حضور کارگران در تحولات اجتماعی بوده است.

این موضوع درباره انقلاب 57 ایران بیش از هر زمان دیگری صدق می‌کند. برای بسیاری انقلاب زمانی معنا پیدا می‌کند که کارگران به عنوان حاملان اصلی یا حداقل یک پای عمده این تحول مهم باشند و گرنه هر تحول و انقلابی عقیم محسوب می‌شود. این در حالی است که کارگران ایران در سال 57 جزو آخرین گروه‌هایی بودند که به حرکت انقلاب پیوستند و با تردیدهای بسیاری با این حرکت همراه شدند. این موضوع به قدری عیان شده بود که در بسیاری از اعلامیه‌ها و بیانه‌های مهر و آبان احزاب و جریان‌های چپ به خصوص، از عدم حضور کارگران در جنبش‌های مردمی زبان به انتقاد و گلایه گشوده بودند.

کارگران در نهایت به حرکت‌های انقلابی پیوستند و به طور قطع تاثیر مهمی هم بر پیروزی انقلاب داشتند اما اتفاقی که در این میان مهم بود اسطوره‌ای کردن حضور کارگران در انقلاب و به نحوی پر رنگ نشان دادن نقش کارگران در انقلاب 57 بود. این امر نه‌تنها از سوی احزاب چپ بلکه حتی از سوی نظام مستقر آن زمان نیز عیان بود. این جریان‌ها با قراردادن کارگران در بین فرودستان شهری به نحوی قصد داشتند با کم‌رنگ کردن نقش روشنفکران و طبقه متوسط در انقلاب ایران مشروعیت بیشتری از سوی بخش‌های فرودست جامعه کسب کنند. به همین دلیل همواره یک نگاه اسطوره‌ای به نقش کارگران در انقلاب 57 وجود داشته است.

اما در این میان در پس نظریات و پیش قضاوت‌های تئوریک صداها و نگاه‌هایی وجود داشته است که سعی داشته بازتاب‌دهنده واقعیت کارگری و دغدغه های عینی آنها باشد. کتاب «کارگران و انقلاب ایران» تالیف آصف بیات را باید یکی از این صدها دانست که قصد دارد در قالب یک کار تحقیقی نگاهی عینی‌تر به حضور کارگران در انقلاب 57 ایران داشته باشد.



این اثر که اولین کار تالیفی وی محسوب می‌شود برآمده از پایان‌نامه دکتری اوست. مهمترین مشخصه این کار که در تمامی آثار بعدی که آصف بیات در حوزه‌های دیگر تالیف کرده نمایان است وجه مشاهدات عینی مولف از جریان تحولات و تحقیقات میدانی وی است. آصف بیات به هیچ عنوان سعی نمی‌کند در بند نظریات و کلان روایت‌های تئوریک باقی بماند و همواره فکت‌های عینی و میدانی جایگاه مهمی در تحقیقات وی به خود اختصاص می‌دهد. آن‌گونه که خود مولف اشاره می‌کند این اثر حاصل گفت‌وگو با 150 کارگر و حضور در بیش از 14 کارخانه صنعتی طی سال‌های 1360 -1361 بوده است.

در اینجا مولف به هیچ عنوان سعی نکرده تا مرعوب نظریات چپ یا راست شود و سعی کرده با اولویت قرار دادن واقعیت به مثابه فکت نتایج خود را ارائه کند. برای اولین‌بار در این کتاب شاهد هستیم که تاثیر جریان‌ها و نیروهای مهمی مثل مذهب،‌ پایگاه جغرافیایی یا قومی کارگران مورد بررسی قرار می‌گیرد و برآیند این نیروها بر رفتارهای کارگران مورد بررسی قرار گرفته است.

آصف بیات در کتاب «کارگران در انقلاب 57» نشان می‌دهد که در کارخانه‌های ایران آن زمان مسئله قومیت بسیار بیشتر از طبقه برای کارگران در اهمیت داشت. مسئله روستایی بودن و مذهبی بودن کارگران بسیار نقش مهمی در عدم شکل گیری آگاهی طبقاتی در بین کارگران داشته است و نشان داده است بدون توجه به این عوامل نمی توان فهم عمیقی از حرکت‌های کارگری در ایران داشت.

در این کتاب نشان داده شده است که کارگران در فرایند پرولتر شدن به هیچ عنوان نتوانسته‌اند به طور کامل ارتباطات و ریشه‌های خود را با گذشته روستایی خود قطع کنند و همین موضوع تاثیر بسیار مهمی بر روان کارگران و همین‌طور رفتار سیاسی کارگران داشته است. شاید یکی از مهم‌ترین این مسئله‌ها را در عدم ارتباط کارگران با جریان‌های چپ مارکسیست در آن زمان دانست و فهم این امر امکان‌پذیر نیست؛ بدون اینکه تحولات کارگری در ایران را از نزدیک مشاهده کرد.

کتاب کارگران و انقلاب 57 که اولین اثر نویسنده محسوب می‌شود متشکل از 8 فصل است شامل: اول مقدمه، دوم پرولتر شدن، سوم کارخانه های پیش از انقلاب، چهارم طبقه کارگر صنعتی در انقلاب،پنجم شوراها: تکوین، ساختار و مبارزات، ششم تصورات کارگران از شوراها، هفتم، محدودیت‌های شوارها، هشتم سیاست روابط صنعتی.

در هر کدام از این فصل‌ها نویسنده سعی کرده است که با پیشبرد یک روش کمی مجموعه مشاهدات عینی خود را در کنار نظریات معتبر همنشین کند. در یک جا ممکن است نویسنده مسئله مربوط به ایدئولوژی را لحاظ کند و در جایی دیگر مسئله مربوط به جایگاه طبقاتی را در نظر بگیرد به طور کل متناسب با وضعیت تاریخی کارگران مواضع و جایگاه تحلیلی نویسنده تغییر می‌کند.

به طور کل کتاب کارگران و انقلاب 57 را می‌توان یک اثر مهم در بازخوانی تجربه مبارزات کارگری و حضور کارگران در تحولات سیاسی نه تنها ایران بلکه خاورمیانه دانست که حاوی اطلاعات و مشاهدات بسیار مهمی است که هیچ محققی بدون توجه به آن‌ها نمی‌تواند در این راه گام بردارد.
 


آصف بیات محقق و نویسنده ایرانی و استاد دانشگاه لایدن هلند است. او پیش‌تر، به مدت 17 سال، استاد دانشگاه آمریکایی قاهره (AUC) بوده‌ است. بیات سال 1333 در روستایی کوچک در استان تهران به دنیا آمد. او در دوران نوجوانی به تهران نقل مکان کرد، در رشته علوم سیاسی در دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی تهران پذیرفته شد و به عالم سیاست روی آورد. بیات در اواخر دهه 1350، تحصیلات تکمیلی خویش را در دانشگاه کنت بریتانیا ادامه داد و نقش کارگران در انقلاب سال 1357 را به عنوان موضوع پایان‌نامه دکترایش انتخاب کرد که با نام «کارگران و انقلاب در ایران» به چاپ رسید. او سپس در سال 1986 به مصر نقل مکان کرد تا در دانشگاه آمریکایی قاهره درس بدهد، بسیاری از تحقیقات او بر مسائل اجتماعی آن کشور متمرکز شد و کتاب «کار، سیاست، و قدرت» را به رشته تحریر درآورد که درباره تجربه مصر از مشارکت کارگری از زمان ریاست‌جمهوری جمال عبدالناصر بود.

کتاب «کارگران و انقلاب 57» نوشته آصف بیات با ترجمه محمد دارکش در 224 صفحه،قیمت 55 هزار تومان از سوی نشر اختران منتشر شد.