به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شامگاه روز یکشنبه – 15 خرداد ماه- بود که خبری کوتاه در فضای مجازی اغلب فعالان سیاسی- اجتماعی و روزنامهنگاران را غافلگیر کرد.
در متن خبر آمده بود «سید محمود دعایی»، مدیر موسسه اطلاعات درگذشت. این خبر با استوری فرزند آن مرحوم نیز تایید شد. در واقع خبر کوتاه فوق حکایت از این داشت که یک مرد موثر در عرصه سیاست و فرهنگ کشور دار فانی را وداع گفته است.
دعایی مردی بود که با تواضع بر دست بسیاری از اهل فرهنگ بوسه میزد، بر پیکر بسیاری از اصحاب فرهنگ، رسانه و سیاست فارغ از گرایشهای سیاسی نماز میت میخواند. خطبه عقد و زوجیت بسیاری از جوانان را جاری کرده بود و علاوه بر اینها در عرصه سیاست و مطبوعات حضورش برای سالیان متمادی موثر بود. همین هم موجب شد از شب گذشته تاکنون شخصیتهای مختلفی از رهبر معظم انقلاب و مقامات طراز اول کشور تا خبرنگارانی که ممکن است فقط یکبار با مرحوم دعایی برخورد داشتند نسبت به خبر درگذشت وی واکنش نشان دهند.
مرحوم دعایی قریب به 4 دهه نماینده ولی فقیه در موسسه مطبوعاتی اطلاعات بود (حکم وی مربوط به 20 اردیبهشت سال 59 بود) که مهمترین تولید آن چاپ مستمر و روزانه قدیمیترین روزنامه سراسری کشور یعنی «روزنامه اطلاعات» است. روزنامهای که زمانی برای خرید آن متقاضیان حتی در صف میایستادند تا اخبار روز مرتبط با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را با جزییات دنبال کنند.
این موسسه علاوه بر روزنامه، نشریات و مجلات مختلفی نیز چاپ میکرد که برخی از آنها تا امروز هم زندهاند. همچنین موسسه مذکور با امکانات چاپخانهای بزرگ خود در تولید کتابهای گوناگونی نیز نقش موثری داشته است. به این معنا میتوان گفت در مدت 4 دهه مرحوم دعایی با حضور در راس موسسه اطلاعات خدمات شایستهای به عرصه فرهنگ این کشور انجام داد و از این جهت علت اینکه مرگ وی تا این حد بخشهای مختلف جامعه را تحت تاثیر قرار داده قابل درک است. مرحوم دعایی به خاطر این تلاش و مجاهدتهایش در عصه فرهنگ یکبار لایق دریافت نشان عالی «فرهنگ و هنر» نیز شناخته شد.
سید محمود دعایی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چند دوره هم نماینده مجلس شورای اسلامی بود و حتی در همان اوایل انقلاب مدتی نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور عراق بود و از این جهت یک چهره سیاسی نیز شناخته میشد اما با اعلام خبر درگذشت وی بیشتر فعالان سیاسی و روزنامه نگاران نشان دادند که تمایل دارند او را با وجهه فرهنگی و ویژگیهای شخصیتی مثبتش در عرصه مطبوعات به یاد بیاورند.
البته دعایی فردی نبود که کسی به او نقدی نداشته باشد یا همه عملکردش مورد تایید افراد مختلف باشد. حتی با اعلام خبر درگذشت وی نیز اندک افرادی سعی کردند نقدها نسبت به وی را مطرح کنند اما این نقدها در کنار احترام به شخصیت او بسیار کم رنگ بود. حتی برخی از منتقدان نیز با وجود ابراز نقد باز به این شخصیت احترام گذاشتند. بهطوری که میتوان گفت با اعلام خبر درگذشت وی اغلب افراد شناخته شده و تاثیرگذار در عرصه سیاست با هر گرایش فکری و سیاسی ضمن ابراز تاثر برای او طلب مغفرت و دعای خیر کردند.
شاید یکی از دلایل هم این باشد که او در عالم سیاست رویهای معتدل داشت و برای همگان یک چهره میانهرو محسوب میشد. این را میشود در واکنشهای توییتری به درگذشت این چهره فرهنگی- سیاسی به خوبی احساس کرد که گزیدهای از آنها را در ادامه میخوانید:
اکانت توییتری منتسب به دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی در یک رشته توییت کوتاه (رشتو) علاوه بر اعلام خبر درگذشت دعایی نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم درگذشت مبارز قدیمی و یار دیرین امام بزرگوار جناب حجتالاسلام آقای سیدمحمود #دعائی رحمةاللهعلیه را به خاندان گرامی بویژه همسر و فرزندان مکرم و نیز مجموعهی بزرگ دوستداران و همکاران ایشان تسلیت عرض میکنم.» در ادامه همین رشته توییت هم اکانت یاد شده نوشت: «ایشان برخوردار از صفات نیک و پسندیدهئی بودند: صفا و سلامت نفس، فروتنی و سادهزیستی، پاکدستی و قناعت، ارادت عمیق و راسخ به امام بزرگوار و انقلاب و پایداری و وفا در دوستی و رفاقت.»
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم با انتشار عکسی قدیمی با حضور رهبر انقلاب و مرحوم دعایی مربوط به خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در توییتی نوشت: «درگذشت مرحوم دعایی از یاران دیرین امام(ره) و رهبری، و روزنامهنگار خوشنام و با سابقه را به خانواده ایشان و جامعه رسانهای تسلیت عرض میکنم. سادگی، بیآلایشی و مردمی بودن از ویژگیهای این روحانی مبارز بود که مصالح کشور را بر نگاههای سیاسی و حزبی ترجیح میداد.»
محمد رضا دهشیری از چهرههای شناخته شده در عرصه روابط بین الملل که در سوابق کاری وی
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دیده میشود در توییتی نوشت: «ارتحال حجت الاسلام و المسلمین حاج سید محمود دعایی، شخصیت ساده زیست و مردمی، الگوی ادب و تواضع، اخلاق و پاکدستی، میانه روی و اعتدال، و نرم خویی و نرم گویی و یار دیرین حضرت امام خمینی ره را به مقام معظم رهبری، دولت و ملت بزرگ ایران و جامعه رسانهای کشور تسلیت عرض میکنم.»
حسین انتظامی که در دولت دوازدهم مسئولیتهایی همچون معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده داشت با توییت یک بیت شعر در وصف دعایی نوشت: «سالها غوطه به خوناب جگر باید خورد *** تا ز دل یک نفس معتدل آید بیرون» در ادامه همین توییت انتظامی ضمن اینکه لینک یادداشت اینستاگرامی خود را قرار داده بود نوشت: «بزرگ قبیله ما چه ویژگیهایی داشت که او را ممتاز و محبوب میساخت؟»
حمید رضا موحدی زاده، نائب رئیس شورای شهر مشهد در دوره پیشین نوشت: «دعایی؛ انسانی «خوساخته، مبارز، خوش قلب و منصف» بود که این دنیا را به سوی سرای جاویدان ترک کرد. البته که به مانند همه انسانها قابل نقد و نظر است! خدایش بیامرزد. بنیاد مدارا و تدبیر مردم ایران، این ضایعه جبران ناپذیر را به اهالی «اخلاق، انصاف و مدارا» تسلیت میگوید. ۱۶ خرداد ۱۴۰۱»
علی اعطا عضو شورای شهر تهران در دوره پنجم که در قامت سخنگویی این شورا چهرهای آشنا محسوب میشد هم در توییتی مزین به آیه شریفه إنا لله و إنا إلیه راجعون نوشت: «حکم مستوری و مستی همه بر خاتمت است *** کس ندانست که آخر به چه حالت برود
کاروانی که بود بدرقهاش حفظ خدا *** به تجمل بنشیند به جلالت برود #حافظ
سیدمحمود دعایی؛ ۳۰ فروردین ۱۳۲۰ – ۱۵ خرداد ۱۴۰۱»
عبدالله گنجی، مدیر مسئول سابق روزنامه جوان که هماکنون مدیریت موسسه همشهری را بر عهده دارد نیز در توصیف مرحوم دعایی ضمن ابراز این موضوع که وی شخصیت خوشبینی داشت در یک رشته توییت به بیان خاطرهای از ادای نماز اول وقت توسط مدیر سابق موسسه اطلاعات پرداخته و نوشت: «#دعایی شخصیت خیلی خوشبینی داشت.یک روز نجفی رئیس میراث فرهنگی در کاخ گلستان با مدیران رسانه ها جلسه گذاشت.وسط جلسه اذان شد اما برای نماز تعطیل نشد.دعایی رفت بیرون ایستاد به نماز.من هم پشت سرش رفتم.گفتم حاج آقا نماز نمی خونند؟گفت لابد اینجا آب برای وضو نیست که جلسه را ادامه دادند»
در واکنش به این توییت کبری آسوپار از خبرنگاران شناخته شده اصولگرا نیز این خوشبینی را تایید کرده و درباره شیوه تعامل دعایی با گنجی در ماجرای مذکور نوشت: «این خوشبینی عمل به توصیه دینیست. امام صادق علیهالسلام میفرمایند زمانی که از برادر مؤمنت به تو چیزی (و عملی) رسید که تو آن را بد میدانی، لازم است تا هفتاد بار برای آن عذری بتراشی. اگر برای او عذری نیافتی با خود بگو شاید عذری داشته که ما آن را نمیدانیم.»
مصطفی کواکبیان، نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره دهم و از چهرههای اصلاح طلب عضو حزب مردم سالاری با انتشار عکسی مشترک از خود و دعایی نوشت: «#سید_محمود_دعایی ازجمله روحانیون روشنفکری بودکه قدرت و ثروت هرگز او را از مشی مردمی و فروتنی و ساده زیستی دور نساخت او استادی بااخلاق و دوستی معتدل بودکه همواره درکنار مردم و مطالبات آنان باقی ماند
آن زنده یاد پناهگاه آن دسته سیاسیونی بود که مغضوب برخی صاحبان قدرت واقع شده بودند!»
هادی طحان نظیف، سخنگوی فعلی شورای نگهبان قانون اساسی که با قبول این مسئولیت در توییتر فعالیت جدی را دنبال میکند درباره شخصیت مدیر تازه درگذشته موسسه اطلاعات نوشت: «مرحوم #دعایی یار دیرین امام و رهبری، عمر شریف خود را در راه خدمت به نظام و انقلاب اسلامی صرف کرد وتلاشهای ایشان در سمت نمایندگی مجلس و بهویژه دوران خدمت در روزنامه اطلاعات فراموش ناشدنی است. درگذشت این مرد شریف، سادهزیست و اخلاقمدار را به خانواده و اهالی رسانه تسلیت میگویم.»
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم نوشت: خبر فقدان مرحوم #دعایی یک شوک بود و هست. برخی جایگزینهایی با درجاتی فراتر و فرودتر دارند، اما با از دستدادن او انقلاب و ایران یک حلقه اتصال بیبدیل را از دست داد. نمیدانیم که در سوگ او بایستی بیشتر گریست یا در افول و کاهش پیوسته اینگونه شخصیتهای میانجی!
روحش شاد و یادش گرامی»
علی خضریان، نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره یازدهم و از چهرههای اصولگرا که پیشتر سابقه فعالیت مطبوعاتی داشت از جمله به عنوان سردبیر روزنامه فرهیختگان در با انتشار عکسی مشترک از یک جلسه که وی و مرحوم دعایی کنار یکدیگر نشسته بودند نوشت: «در طول دوران فعالیت رسانهای به دفعات با مرحوم حجتالاسلام #سید_محمود_دعایی مصاحبت و همنشینی داشتم؛ روحیه تواضع و سادهزیستی از شاخصههای بارز شخصیتی این #پیشکسوت_رسانه بود. خداوند ایشان را از ثواب عشق و ارادت به #امام_خمینی(ره) بهرهمند سازد و مورد غفران و رحمتش قرار دهد.»
پژمان موسوی، از روزنامه نگاران شناخته شده با گرایش اصلاح طلبی که سابقه همکاری با روزنامه شرق را نیز در کارنامه دارد با انتشار یک عکس و طرح گرافیکی قدیمی در وصف مرحوم دعایی یک رشته توییت (رشتو) منتشر کرد که در یکی از آنها نوشت: «سخن گفتن از صفات شخصی #سید_محمود_دعایی یک موضوع است، عملکرد او به عنوان یک مدیر مطبوعاتی یک موضوع دیگر. اگر میخواهیم از او به نیکی یاد کنیم، عملکرد مطبوعاتی و روزنامهنگارانهاش را دقیق روایت کنیم؛ تاریخ را از همین روایتها مینویسند.»
سید عباس موسوی، از دیپلماتهای جمهوری اسلامی ایران که در دولت قبل مدتی را به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه مشغول کار بود در توییت خود نوشت: «ادب، متانت، تواضع، میانه روی، رواداری، شوخ طبعی، قدرشناسی، ساده زیستی، پایبندی به اصول، حفظ حرمت بزرگان، سلامت نفس، خدمت بی منت، مردمداری و دهها سیره و خصلت نیکو در این #خادم_خالص فرهنگ و رسانه کشور جمع شده بود. روحش شاد🖤🇮🇷 اللهم إنا لا نعلم منه إلا خیرا»
حسین جابری انصاری، دیگر دیپلمات شناخته شده جمهوری اسلامی ایران با تشبیه مرحوم دعایی به یک گنج زر نوشت: «گنج زری بود در این خاکدان/ پس از ساعتها ترجمه، ساعتی خوابیدم. چشم که باز کردم خبر وفات #سید_محمود_دعایی صاعقه وار بر جانم افتاد. نواده راستین پیامبر رحمت که در روزگار دافعههای حداکثری، جاذبهای حداکثری داشت. عاشق و پایبند واقعی راه امام و مسافر ایام رحلت و نهضتش. رضوان الله علیه»
محمود صادقی، نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره دهم و از چهرههای شاخص اصلاح طلب که اظهار نظرهای بسیاری را از طریق شبکه اجتماعی توییتر منتشر میکند درباره مرحوم دعایی با انتشار عکسی از حضور دعایی در میان انبوهی از زنان با یک عبارت کوتاه نوشت: «خداحافظ یار مردمی امام»
سید محمد حسینی، معاون پارلمانی رئیس جمهور که مدتی در دولت دهم نیز سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده داشت با انتشار عکسی از حضورش کنار مرحوم دعایی نوشت: «درگذشت یار دیرین امام و رهبری، مبارز دوران ستمشاهی، حجت الاسلام والمسلمین #دعایی را #تسلیت عرض میکنم. از اول انقلاب با وی آشنا و از مجلس پنجم در ارتباط بودم؛ عنصری مردمی، متواضع، دلسوز، خوش خلق و نجیب بود؛ خدایش رحمت کند و در جوار مرادش #امام_خمینی و اولیاءالهی مأوای دهد.»
محمد مهاجری، از فعالان سیاسی که اغلب در توییتر و شبکههای اجتماعی نقدهای خود را با هشتگ «ما اصولگراها» منتشر میکند نیز در روزنامه شرق یادداشتی را با عنوان «ما که جز خوبی از او ندیدیم» منتشر کرده و اکانت توییتری روزنامه شرق به بازنشر بخشی از محتوای این یادداشت و لینک دسترسی به آن پرداخته است.
مریم جمشیدی، از مدیران سابق خبرگزاری آنا که از او به عنوان جوانترین مدیر مسئول رسانههای رسمی و سراسری کشور یاد میشود و مدتی نیز به عنوان مدیر مسئول خبرگزاری پانا در دولت قبل مشغول به کار بود در توییتی از همدلی مرحوم دعایی با خودش اینطور نوشت: «در #خبرگزاری_آنا تازه به جمع مدیران رسانه پیوسته و اکثرا تنها خانم حاضر در جلسه مسئولان بودم. دیدار با آقای #علی_لاریجانی رئیس وقت مجلس، یکی از آنها بود و حاج آقا #دعایی که کنار هم نشسته بودیم، بی مقدمه رو به من کرد و آهسته گفت: «من و شما هر دو در این جلسه تک و تنهاییم!!»
در ادامه همین رشته توییت جمشیدی نوشت: «در حالیکه تلاش میکردم تعجبم را از آنچه میشنیدم پنهان کنم، ادامه داد : چون تو تنها خانم این جمعی و من هم، تنها آخوند!... مزه آن خوشآمدگویی شیرین مانند بزرگمنشی و حًسن خًلقش هرگز از یادم نمیرود. مطبوعات از این به بعد، یک "بزرگ" به معنای واقعیاش کم دارد...»
مصطفی وثوق کیا از خبرنگاران و دبیران فرهنگی که سابقه همکاری با روزنامه صبح نو را در کارنامه دارد و تا همین اواخر نیز در سمت دبیر حوزه فرهنگ و اندیشه خبرگزاری مهر مشغول به کار بود در توییتی نوشت: «من یکبار شمردم که مرحوم #دعایی یک روز در چهار برنامه فرهنگی با گرایشهای مختلف شرکت کرد. این همت را داشت حتی به اندازه دقیقهای در برنامههای فرهنگی شرکت کند خدایش بیامرزد»
محمد صالح مفتاح، از مدیران رسانهای و دولتی و چهرهای اصولگرا ضمن اینکه برای مرحوم دعایی طلب مغفرت کرده نقدی به شیوه مدیریت وی نیز مطرح کرده و اینطور نوشت: « خدا بیامرزه مرحوم #دعایی رو. اما واقعا حیف روزنامهی اطلاعات که نابودش کرد. با این همه ساختمان و امکانات و بودجه، از برند اطلاعات چی مونده؟»
محمد صادق عبدالهی از کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس نیز ضمن بیان خاطرهای از مرحوم دعایی نوشت: «خدا رحمت کند آقای
#دعایی را. تلاش داشتند دنیا جای لطیفتری باشد. کارشان که داشتم، زنگ میزدم دفترشان؛ کلی با لهجه کرمانی شوخی میکردند. یکبار دعوتشان کردیم مرکز پژوهشها؛ گفتند: امام به بنیصدر گفته بود کتابهایتان را طوری بنویسید که مردم بفهمند، شما هم طوری حرف بزنید که مردم بفهمند.»
محمد رضا جوادی یگانه، جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران هم به درگذشت مرحوم دعایی از نگاه حوزه تخصصی خود نگریسته و یک آسیب شناسی نسبت به مسائل انقلاب اسلامی انجام داده و اینطور نوشت: «ملاطفت و وارستگیای که در نسل انقلاب بود و با همانها هم مردم را به انقلاب جذب کرده بودند، و بعد از انقلاب کمتر در انقلابیون دیده میشد، خلق او بود بهتمامه، تا از دنیا رفت. همه برایش نازنین بودند و دست همه را میبوسید. ایکاش انقلاب امام را با #دعایی بخاطر بیاوریم.»
گفتنی است با وجود سابقه همراهی و مبارزاتی مرحوم دعایی با امام خمینی (ره) از دوران قبل انقلاب اسلامی و همراهی وی با امام راحل در سالهای تبعید در عراق و بعد هم همراهی در کشور فرانسه هنوز بهطور شایسته نقش آفرینی مرحوم دعایی در نهضت امام خمینی (ره ) در قالب کتاب مدون نشده است.
براساس اطلاعات سایت خانه کتاب و ادبیات ایران تنها یک کتاب با عنوان «گوشهای از خاطرات حجتالاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی (یادها - ۳۵)» از این شخصیت توسط گروه تاریخ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) در سال 1387 منتشر شده است.
در کتاب یاد شده مرحوم دعایی با بیان خاطراتی از سختیهای دورۀ کودکی، نوجوانی و جوانی خود، به شرح چگونگی ورودش به حوزۀ علمیه و نیز مبارزاتش علیه رژیم پهلوی میپردازد. وی در خاطرات خود ناگفتههایی را از آنچه در مسیر مبارزه و در جوار امام خمینی (ره) شاهد بوده، به زبان میآورد. عناوین برخی خاطرات عبارتاند از: آغاز مبارزه در کرمان؛ اولین دیدار با امام خمینی؛ ماهنامه انتقام؛ در چنگ پلیس بصره؛ مطهری و مجاهدین خلق؛ و حضور مشکوک یک سرتیپ ارتش.
نظر شما