به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، آیین رونمایی از مجموعه‌شعر «به‌سر رسید» سرود مریم دهار با حضور کمال صالح‌احمدی سرپرست اداره ورزش و جوانان استان بوشهر، وحید نیک‌روش رئیس شورای اسلامی شهر بوشهر و برخی از استادان دانشگاه و جامعه ادبی استان بوشهر شامگاه دوشنبه، 14 آذر در هتل ورزش برگزار شد.

بشیر علوی، نویسنده «نیم‌قرن شعر بوشهر» در بخش نخست این آیین گفت: زبان زنان بوشهری در شعر در دهه‌های پیشین زیر سیطره متن مردانه قرار داشته است؛ این در‌حالی است که در دو دهه اخیر با ظهور شاعران زن جسور و تابوشکن در استان بوشهر شاهد به‌ وجود آمدن دفترهای شعری با زبان و سبک زنانه هستیم که این اتفاق نیکی است که در حوزه شعر زنان جنوب افتاده است.

وی افزود: متاسفانه به‌دلیل نبود رد‌پایی از شاعران زن بوشهری در تاریخ شعر بوشهر پیش از قرن چهاردهم، دست پژوهشگران از شعر زنان جنوبی خالی است؛ این در حالی است که اطلاعات کاملی از شعر و شاعران مرد این منطقه وجود دارد تا جایی که ما اطلاعاتی از شاعر‌ اهل خارگ که در دوره مامون زیست می‌کرده، در اختیار داریم اما از شاعران زن، هیچ اطلاعی نداریم! آیا این به معنای این است که استان بوشهر تا پیش از  قرنی که گذشت، هیچ زن شاعری ندارد؟!

علوی تاکید کرد: طبق پژوهش‌ها و بررسی‌هایی که برای نگارش تاریخ نثر استان انجام داده‌ام متوجه شدم با وجود اینکه استان بوشهر در نشریات یکی از استان‌های پیشرو بوده ولی متاسفانه در هیچکدام از نشریاتی که در این منطقه منتشر می‌شده، هیچ شعر و داستانی از زنان وجود ندارد و هیچ متن و مقاله‌ای هم در خصوص آن‌ها نگاشته نشده است؛ حتی یک خط! این نشان می‌دهد که ذهن و زبان زنان در آن روزگار مغلوب سلطه متن مردانه است.

به‌گفته این استاد دانشگاه و نویسنده، نخستین شاعر زن بوشهری از سوی آقابزرگ تهرانی شناسایی شده که به‌صورت خیلی مختصر در ذیل اطلاعاتی که پیرامون زندگی شیخ محمد آل‌عصفور آورده، اشاره کرده  است که شیخ خواهری شاعر داشته که نامش امیره آل‌عصفور بوده است؛ ولی از این شاعر بانو نه شعری قید و نه اطلاعاتی را ارائه کرده است.

نویسنده «شناختنامه شعر زنان بوشهر» ادامه داد: نخستین شاعر زن بوشهری که صاحب اثر است، بی‌بی فطوم بلادی در دوره ناصرالدین‌شاه است. متاسفانه هیچ سند یا متنی دال بر وجود شاعران زن دیگر در قرون گذشته در این منطقه پیدا نکرده‌ایم و قطعا شاعران دیگری هم بوده‌اند؛ اما تفکر حاکم بر جامعه آن روزگار فرصت حضور و نمود زنان شاعر و هنرمند را نداده‌است.

علوی یادآور شد: شعر و ذهن زنان ارزشمند است و خوشبختانه در دهه 40 به اهتمام ابوالقاسم ایرانی، شاعر نوپرداز بوشهری انجمن شعر استان تشکیل شد که در این انجمن ما شاهد حضور و فعالیت سه زن شاعر بوشهری به نامه‌های عاطفه گرگین (همسر خسرو گلسرخی)، فریده برازجانی و مهنار آل‌شریف هستیم. این انجمن زمینه‌ساز حضور زنان شاعر بوشهری در عرصه اجتماعی و فرهنگی منطقه جنوب شد.

وی افزود: نخستین شعر زنان بوشهری در سال 1356 چاپ شد و پس از آن شاهد چاپ دفترهای شعری زنان شاعر این سامان در دهه‌های 50، 70، 80 و 90 هستیم که به‌تنهایی در دهه 80 بیش از 40 دفتر شعری از این شاعران منتشر می‌شود و این امر متاثر از وجود انتشارات و صفحات ادبی نشریات محلی است که مشوقی برای حضور زنان در عرصه شعر و ادبیات بوده‌اند. طبق تحقیقی که کردم، کوچک‌ترین شاعر زن بوشهری صاحب اثر، 17 سال دارد و بزرگ‌ترین آن هم شاعری 80 ساله به نامه خدیجه شبانکاره است.

علوی سپس با اشاره به مریم دهار، او را شاعری دانست که در عرصه شعر مسیر روبه‌پیشرفتی را در پیش گرفته است و گفت: مجموعه اول دهار که در حیطه شعر سنتی و ترانه منتشر شده بود، زبان مستقلی نداشت و بیشتر در زیر سلطه زبان مردانه قرار داشت؛ به‌عبارت دیگر سبک زنانه در شعرش ضعیف بود اما در دومین مجموعه‌ شعری او اتفاقات خوبی افتاده است.

وی ادامه داد: او در این مجموعه‌شعر «به‌سر رسید» مولفه‌های اندامی، ذهنی و زبانی زنانه را به‌شکل پررنگی وارد تصاویر شعری‌اش کرده است و با جسارت بیشتری در پی یافتن زبان زنانه در شعرش است. بدیهی است در عصر کنونی در حوزه شعر استان بوشهر شاهد ظهور شاعران زن جسور، تابوشکن و علاقه‌مند به تولید زبان جدید در شعر هستیم. آن‌ها با انبوهی از اعتراضات در شعر به‌دنبال رسیدن به استقلال زبانی و ذهنی هستند. تمام این شعرها خروجی باور این زنان است و دهار هم در این دفتر شعری خود، سروده‌های پرمایه‌ای در سبک زنانه سروده است و شعرش را به مولفه‌های که امروز پژوهشگران در واکاوی شعر به آن اهمیت می‌دهند، نزدیک ساخته است.
 

عبدالله رئیسی، نویسنده، ناشر و منتقد ادبی بوشهری که دیگر سخنران این آیین رونمایی بود، نیز گفت: هر شعر یک جوهره و سرشت زبانی دارد؛ بنابراین شاعر باید با آشنایی با سازندها و مولفه‌هایی که شالکه شعر را تشکیل می‌دهند، آشنا باشد تا با وام گرفتن از آن‌ها تخیل، ایجاز، ابهام را به نحو نیکویی در سروده‌اش ایجاد کند. بی‌شک شاعری که ساختار زبانی شعرش ضعیف باشد، سروده‌اش در دنیای زیبایی‌شناختی شعر دوامی نخواهد داشت و خیلی زود فراموش خواهد شد؛ چون پایه‌های شعرشان ضعیف است و از حصار زبان نتوانسته عبور کند!

وی ادامه داد: با پیدایش نقد مدرن و پست مدرن، دیگر واژه‌ها اهمیت خود را در نقد شعر از دست دادند و اینک به‌جای واژه‌های زنانه در شعر، این فرازها، اضطراب‌ها، هیجانات، احساسات، استرس‌ها و سکوت‌ها هستند که وضعیت زنانه شعر را تعیین می‌کنند. این وضعیت‌ها با رویکرد روانشناسانه و جامعه‌شناسانه بررسی می‌شود. در نثر هم همین طور است. برای مثال، «سووشون» سیمن دانشور یکی از شاهکارهای ادبیات زنان ایران است که از طریق هیجانات، استرس‌ها و مکث‌های زنانه آن متوجه می‌شویم نویسنده آن یک زن است.

رئیسی سپس به روند شاعری مریم دهار اشاره و بیان کرد: دهار در سال 87 که نخستین مجموعه شعر خود را منتشر کرد، شاعری بود که متاثر از زبان و فرهنگ مردانه شعر گفته بود؛ یعنی زبان شعرهایش استعلایی بود اما در دومین دفتر خود به زبان افقی در شعر رسیده است.  این خیلی مهم است که فرهنگ گفت‌وگوی افقی در «به‌سر رسید» این‌گونه چشمگیر است!

این نویسنده و منتقد ادبی یادآور شد: البته با توجه به فاصله‌ای که میان زبان و تصاویر شعری دهار دیده می‌شود این مجموعه شعر هم نمی‌تواند مجموعه‌شعر ایده‌آل این شاعر در عالم شاعری باشد، چون این فاصله نشان می‌دهد که شاعر هنوز در شعر به خود و باورهای ذهنی‌اش آنطور که باید و شاید نزدیک نشده‌است بنابراین امید می‌رود که دهار مجموعه بعدی‌اش خودش را در شعر بهتر پیدا کند.
 

سپس مریم دهار هم در آیین رونمایی از دومین مجموعه شعری خود که به همت انتشارات «حله» به مدیریت صالحع رئیسی منتشر شده است، گفت: این دفتر شعری برای من خیلی خاص و ویژه است؛ چون مرسم پایان برهه‌ای از زندگی‌‌ام است که مرا به بلوغ رساند. دورانی که هم خاطرات شیرین داشت و هم تلخ اما مرا به اصالتم در شعر نزدیک کرد.

وی ادامه داد: پیش از این در سال 87، نخستین دفتری شعری‌ایم را به نام «شعری از دیوانگی» به همت انتشارات شروع روانه بازار کتاب کردم که آن مجموعه بیشتر شعرهای دوره نوجوانی مرا (یعنی از 13 تا 18 سالگی) در برمی‌گرفت و انتشار آن بیشتر به‌خاطر محک زدن خودم در دنیای شاعری بود.

دهار با اشاره به اینکه در «به‌سر رسید» دغدغه‌های زنانه‌ام را به تصویر کشیده‌ام، افزود: در این مجموعه اصرار داشتم که محدودیت‌های زنانه را دور بزنم و به اصطلاح تابوهایی را که برای من زن در جامعه وجود داشت، بشکنم. همچنین در این دفتر شعر به اصالت فرهنگی منطقه دشتی با نگاه عمیق‌تری نگاه کردم؛ چیزی که قبل از آن با سطحی‌نگری از آن عبور کرده بودم!

وی درباره انتخاب نام «به سر رسید» برای این مجموعه شعری گفت: این نام را از یکی از شعرهای این مجموعه گرفتم. این شعر یکی از تجربیات عاطفی من را به تصویر می‌کشد که این احساس ناب را در جوانی بهتر حس کردم و با اینکه پایان یافت اما برای من همیشه همین پایان یک نقطه شروع بوده است.

دهار در پایان فضای فرهنگی استان بوشهر را برای رشد و نمو زنان شاعر مناسب ارزیابی کرد و افزود: استان بوشهر همواره یکی از استان‌های پیشرو در همه عرصه‌ها بوده است و خوشبختانه در عرصه شعر و شاعری با ظهور انتشارات محلی فضای مناسب برای ظهور شاعران زن فراهم شد و جرات شاعر بودن را به ما زنان داد تا  جایگاه خود را در شعر بیابیم.
 

یادآوری می‌شود، از دیگر بخش‌ها این آیین می‌توان به سخنرانی کوتاه وحید نیک‌روش رئیس شورای اسلامی شهر بوشهر و خداداد رضایی، کارگردان تئاتر، نویسنده و استاد دانشگاه درباره ادبیات و شعر اشاره کرد. در پایان هم از مجموعه شعر «به‌سر رسید» رونمایی شد.