سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): سال گذشته کتاب‌های بسیاری در حوزه تاریخ منتشر و از سوی ناشران گوناگون در نمایشگاه مجازی کتاب تهران عرضه شد. بر طبق آماری که خانه کتاب و ادبیات ایران از نمایشگاه مجازی ۱۴۰۲ اعلام کرد کتاب‌هایی در حوزه تاریخ، سیاست و ایرانشناسی پرفروش شدند. اکنون که در آستانه برگزاری سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستیم به پرفروش‌های این حوزه پرداخته‌ایم تا علاقه‌مندان دسترسی آسان‌تری به کتاب‌های مورد علاقه‌شان داشته باشند.
تالیف: ابراهیم موسی‌پور و علیرضا شاپور شهبازی
ناشر: کتاب مرجع
موضوع کتاب «جستارهایی ایرانشناسی» در تاریخ ایران باستان و هخامنشیان است. این کتاب که مجلدی از مجموعه «کتابخانه دانشنامه جهان اسلام» است، با هدف آشنایی با زوایایی از تاریخ دوره هخامنشی و ایران باستان و همچنین غنی کردن متون درسی دانشگاهی و فراهم آوردن منابع مطالعاتی برای دانشجویان و پژوهشگران تدوین شده است. کتاب، مشتمل بر پنج مقاله با عنوان‌های تخت جمشید، جشن‌های ایرانی، جنگ در ایران باستان؛ پرچم در ایران و باب همایون به انضمام شرح زندگی و معرفی آثار نگارنده به قلم ابوالفضل خطیبی است. نگارنده در این مقالات، به دور از هر گونه تعصّب و جانبداری تاریخ ایران را منصفانه شرح داده و در این راستا بسیاری از کتیبه‌های پارسی باستان را ترجمه کرده است. وی در مقاله نخست، «تخت جمشید» را به طور کامل به مخاطب شناسانده و طرح‌ها و کتیبه‌های موجود در آن را بررسی کرده است. در بخش «جشن‌های ایرانی»، پس از واژه‌شناسی، محقّق به بیان پیدایش و تحوّل جنش‌ها پرداخته و اسباب و ترتیبات این جشن‌ها را شرح داده و جشن‌های ادواری، شخصی، دولتی و قومی را به صورت جداگانه مطالعه کرده است. در مقاله «جنگ در ایران باستان»، جنگ و فنون آن شرح داده شده و پس از واژه‌شناسی، پیوستگی عوامل در یک جنگ بررسی شده و این پدیده در دوره‌های اوستایی، نیمه یکم هزاره قبل از میلاد و دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی مطالعه شده است. در بخش بعدی، تاریخ پرچم ایران شرح داده شده و در مقاله «باب همایون» این منطقه از لحاظ جغرافیایی و معماری معرفی شده است.
تالیف: شهریار زرشناس
ناشر: معارف
کتاب «جنبش دانشجویی در ایران» مروری بر دوره‌های مختلف جنبش دانشجویی و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دانشجویان در ایران است. در این اثر در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب اسلامی، به بررسی ویژگی‌های عمومی جنبش دانشجویی و اهداف و عملکرد دانشجویان پرداخته شده و سیر تاریخی این جنبش از سال ۱۳۱۳ شمسی تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی و از آن زمان تا عصر کنونی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نویسنده ضمن معرفی ادوار مختلف جنبش دانشجویی در ایران، به انفعال این جنبش از بعد از کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ شمسی و نقطه اوج آن در دهه پنجاه شمسی اشاره کرده و محتوای مطالبات دانشجویان در این ادوار مختلف را مورد بازخوانی قرار داده است. وی در همین زمینه به نقاط قوت و ضعف جنبش دانشجویی از لحاظ آرمان و عملکرد نیز اشاره کرده و میزان تأثیرپذیری آن از افکار بیرون از مرزها و خط گرفتن از جهان غرب را مورد نقد و ارزیابی قرار داده است. وی عدالت‌طلبی و استقلال‌طلبی را از ویژگی‌های مهم جنبش دانشجویی در ایران در نیم قرن اخیر عنوان کرده و میزان کارآمدی و ناکارآمدی این جنبش را در طول دوران مختلف بررسی کرده است.
این کتاب از یک مقدمه و نه بخش و دو پیوست تشکیل شده است. نظام آموزش عالی شبه‌مدرن و جنبش دانشجویی در ایران، مروری کوتاه بر جنبش دانشجویی ایران، بیان اجمالی ادوار جنبش دانشجویی ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ویژگی‌های کل دوره‌های اول و دوم جنبش دانشجویی ایران، ویژگی‌های عمومی دوره دوم جنبش دانشجویی ایران ۱۳۱۳ - ۱۳۲۰، کودتای ۲۸ مرداد و… عناوین بخش‌های این کتاب هستند. در پایان هم دو پیوست با عناوین سخنی با جنبش دانشجویی ایران و سیری گذرا در تاریخ جنبش دانشجویی آمده است.
تالیف: پیر لوتی ترجمه: بدرالدین کتابی
ناشر: اطلاعات
پیر لوتی، جهان‌گرد و نویسنده سرشناس فرانسوی این کتاب را در سال ۱۹۰۴ در قالب یک سفرنامه تألیف کرد. بدرالدین کتابی این اثر را به فارسی ترجمه کرده و نشر اطلاعات آن را در سیصد و بیست و هفت صفحه به عرصه ی چاپ رسانده است.
در اواخر قرن نوزدهم، وزارت امور خارجه فرانسه، پیر لوتی را موظف کرد تا برای افزایش آگاهی از نیات خیرخواهانه فرانسه در شبه قاره به هند سفر کند. پس از آن بود که پیر لوتی از طریق هند به اصفهان و ایران سفر می‌کند. این کتاب که در قالب یک دفتر خاطرات به رشته تحریر درآمده و «به سوی اصفهان» نام گرفته، داستان این سفر را شرح می‌دهد. نویسنده در این کتاب از پرداختن به معضلات بزرگ تاریخی، سیاسی و موضوعات مشابه خودداری کرده است؛ در عوض سفر پنجاه روزه خود به ایران را در قالب زیبایی‌های مسیر توصیف کرده و مشاهدات و اتفاقات روزانه را به شیوه‌ای بلیغ ثبت کرده است. این کتاب برخلاف اکثر نوشته‌های قبلی او فاقد عناصر ساختگی و شخصیت‌های داستانی است. در اصل «به سوی اصفهان» یک سفرنامه است که سفر مختصر وی را در زمان پادشاهی مظفرالدین شاه از ۱۷ آوریل ۱۹۰۱ با ورود به بندر بوشهر تا ۷ ژوئن ۱۹۰۱ با خروج از بندر انزلی، در برمی‌گیرد. عنوان کتاب به دلیل دلبستگی نویسنده و ارتباط عمیق وی با شهر و آثار باستانی آن انتخاب شده است، اما فقط یک ششم مطالب این سفرنامه به اصفهان اختصاص دارد.
تالیف: علی بلوکباشی
ناشر: سخن
کتاب «مردم‌شناسی اقوام و ایلات ایران» که به همت علی بلوکباشی نگارش و تدوین شده، اثری است که به بررسی جنبه‌های اقتصادی، دینی و فرهنگی بخشی از جمعیت ایران پرداخته است. این گروه که عمدتاً به صورت ایل زندگی می‌کنند و در فواصل مختلف سال، به کوچ‌کردن مشغولند، فرهنگ و آداب خاص خود را دارند که نویسنده در کتاب «مردم شناسی اقوام و ایلات ایران» به آن پرداخته است. امور اقتصادی ایلات، عمدتاً با دامداری، کشاورزی‌های مقطعی و گله‌داری سامان می‌یابد. علاوه بر مسئله اقتصادی، در این اثر به پیشینه‌ی تاریخ اقوام ایرانی، دین و آیین آن‌ها، سیاست و ساختارهای قدرت، قیام و جنگ‌ها و شورش‌ها، زبان و گویش، ادبیات و در نهایت هنر اقوام و طوایف ایرانی پرداخته شده است.
«مردم شناسی اقوام و ایلات ایران» با ارائه اطلاعات مهم تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از طیف‌های وسیع قومی، روستایی و عشایری ایران زمین، منبع مناسبی برای آشنایی با فرهنگ عامه و نحوه معاش گروه‌های قومی متنوع است. این تنوع فرهنگی و معیشتی، از جنبه‌های شگفت انگیز همزیستی در ایران محسوب می‌شود که اقوام با وجود تفاوت‌های ریز و درشت، در صلح کنار هم زندگی کرده و مجموعه‌ای بی نظیر از تنوع زیستی را در منطقه و جهان ارائه می‌کنند. داده‌های جمع‌آوری شده در کتاب، علاوه بر اینکه آیینه احوالات اقوام و ایلات محسوب می‌شود و از طریق آن می‌توان به روند توسعه و دگرگونی این اقوام پی برد، اسناد و مدارک مناسبی را نیز جهت پژوهش‌های تطبیقی و مردم‌شناسی به خوانندگان ارائه می‌کند.
تالیف: شکوه‌السادات اعرابی هاشمی
ناشر: کتابخانه ملی
در این کتاب مولف کوشیده است با مراجعه به منابع معتبر تاریخی و با اتکا به اسناد موثق باقی‌مانده بسیاری زمینه‌های مربوط به زندگی و فعالیت‌های جامعه ارمنیان از آغاز مهاجرت و سکونت در ایران را بررسی، تشریح و تحلیل کند. در این کتاب بیان می‌شود که اگرچه سکونت ارامنه در ایران چندین هزار سال قبل برمی‌گردد، مورخان آن را به زمان «یزگرد سوم» و حتی پیش از آن نسبت می‌دهند. اما آنچه مسلم است سرآغاز رسمی سکونت و حضور ارامنه در ایران سال ۹۸۲ شمسی است. نویسنده کتاب ارامنه جلفای نو در عصر صفوی کوشیده است، با مراجعه به منابع معتبر تاریخی و با اتکا بر اسناد موثق باقی مانده در کلیسای وانک، پژوهشی شایسته را به علاقه‌مندان ارائه دهد. ارامنه و ایرانیان، با داشتن اشتراکات بسیار در تمامی طول تاریخ، نه تنها همزیستی مسالمت‌آمیز مثال‌زدنی داشته‌اند بلکه در برخی مقاطع تاریخی، با داشتن منافع مشترک سیاسی و منطقه‌ای، در قالب یک مجموعۀ واحد از یکدیگر دفاع کرده و در برابر دشمن مشترک اتحادی ناگسستنی ایجاد کرده‌اند.
تالیف: رسول رئیس جعفری
ناشر: نهادگرا
روایت یک فروپاشی، روایت سقوط حکومتی است که سودای رسیدن به دروازه‌های تمدن بزرگ را در سر می‌پروراند اما در عمل التزامی به بسترها و لوازم نهادی، رفتاری و ساختاری آن از خود نشان نمی‌داد و در برابر آن الزام‌ها مقاومت می‌کرد. این کتاب روایتی از مهم‌ترین متفکران و کارگزاران اقتصاد آن دوران در توضیح چرایی و چگونگی آن فروپاشی است. رسول رئیس جعفری در این اثر موارد مختلفی را از نظر می‌گذراند که درآمد نفتی یکی از آنهاست. در دوران پهلوی، درآمد نفت به طور مستقیم به دولت تعلق داشت و در ایران، شرکت‌های دولتی به‌شدت توسعه یافتند. بسیار مهم بود که نهادهای این چنینی در نهایت به درستی سازماندهی شوند و توسعه منابع انسانی در اولویت قرار گیرد. در رفت و آمد اعضای این نهادها، معاملات صورت می‌گرفت و هیچ رقابت و مناقصه‌ای برای انتخاب بهترین متقاضی در کار نبود. شرکت‌های مختلف از آمریکا، انگلستان و شوروی، هر کدام در بخشی دخالت می‌کردند و هیچ صراحت سیاسی و صحیحی وجود نداشت.
نویسنده بر این باور است که برنامه‌ریزی توسط سازمان برنامه و بودجه صورت می‌گرفت اما اجرا و تصمیمات نهایی برعهده‌ی این نهاد نبود. تمام این موارد نشانگر «بن‌بست نظام سلطنتی از نگاه کارگزاران اقتصادی آن» است. رسول رئیس جعفری اشاره می‌کند که فقط ایران درگیر چنین چالش‌هایی نبود، اما با سرازیر شدن پول نفت در کشور و عدم برنامه‌ریزی صحیح برای نحوه‌ی خرج کردن آن، اوضاع از دست دولتمردان خارج شد. آنچه دولت از آن غافل ماند، این بود که باید در کنار رشد درآمدی که از خارج به خصوص درآمد نفتی حاصل می‌شد، توسعه سازمانی نیز بدهد. کشور باید از نظر پرسنل، آموزش کارگران ماهر و دیگر زیرساخت‌ها نیز توسعه پیدا می‌کرد که به این موارد توجه چندانی نمی‌شد.
تالیف: علیرضا رافتی
ناشر: جام جم
کتاب «ایران نرسیده به امارات» روایتی از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و مخصوصاً بوموسی است. جزایر سه‌گانه ایرانی که کم‌تر از آن‌ها اطلاع وجود دارد و در نیم قرن اخیر مورد مناقشه سیاسی امارات متحده عربی با ایران بوده‌اند.علیرضا رأفتی که سابقه روزنامه‌نگاری و فیلم‌سازی مستند را در کارنامه خود دارد، در اولین کتابش در مستندنگاری چند سفر به این جزایر، وضعیت اجتماعی آن‌ها را روایت کرده و همچنین با دقت و وسواس به تاریخچه اجتماعی و ریشه مناقشات سیاسی این جزایر پرداخته است. این کتاب در شش فصل نوشته شده است که در تمام آن‌ها، روایتی از سفر به این جزایر را می‌خوانیم که در خلال آن، گریزهایی به تاریخچه سیاسی و اجتماعی جزایر خلیج فارس زده می‌شود که حاصل مطالعات تاریخی نویسنده است. این کتاب بر اسناد و منابع تاریخی متکی است و همزمان روایتی شیرین و خواندنی ارائه می‌دهد.
تالیف: محمدحسین پاپلی یزدی
ناشر: گوتنبرگ
کتاب «شازده حمام» بر اساس تجربیات دکتر محمدحسین پاپلی یزدی از دوران کودکی، نوجوانی و جوانی در منطقه‌ای محروم از شهر قدیمی و کویری یزد به رشته تحریر درآمده است. وی در سال ۱۳۲۷ در یزد متولد شد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در آنجا گذراند.محمدحسین پاپلی یزدی مدرس مهمان دانشگاه سوربن در فرانسه و فارغ التحصیل رشته جغرافیا در ایران است. به یاد آوردن خاطرات دوران کودکی امری آسان نیست به ویژه اگر سال‌های طولانی از آن گذشته باشد. اما محمد حسین پاپلی یزدی می‌تواند تفاوت بین خاطرات دوران پیش دبستانی و خاطرات دوران دبستان و بعد از آن را تشخیص دهد و حاصل آن، کتاب پیش رو با عنوان شازده حمام است که چندین جلد دارد.
تالیف: منوچهر ستوده
ناشر: سخن
چنانکه از منابع کهن برمی‌آید کوه البرز از قدیم ترین ایام مشهور بوده و رشته کوهی که از شمال ایران امروزی می‌گذرد از سده‌های نخستین اسلامی به همین نام مشهور بوده است. مولف کتاب حاضر دامنه‌های شمالی و جنوبی این رشته کوه و بسیاری از قله‌های آن را با پای پیاده طی کرده و تمام مشاهداتش را در این کتاب به دقت ثبت کرده است. برای نخستین بار، نام البرز در اوستا که از کتاب‌های قدیمی ایرانیان است، دیده می‌شود. کوه البرز از قدیمی‌ترین ایام معروف و مشهور بوده و از قرون اولیه اسلامی به این نام شناخته می‌شده است. مطالب کتاب از ذکر البرز در شاهنامه فردوسی و ذکر البرز در کتاب‌های جغرافیا آغاز شده و با آشنایی با رشته کوه‌های البرز، قله‌های این رشته‌کوه؛ راه‌های کوهستانی، اصطلاحات عوارض طبیعی در راه‌ها؛ پل‌ها و کاروانسراهای سرراهی، قلعه‌ها و بناهای دیگر و نیز رستنی‌های رشته جبال البرز و جانوران ادامه می‌یابد و با مقالاتی با مضامین مرتبط پایان می‌یابد.
تاریخ بیهقی
تاریخ بیهقی نوشته ابوالفضل بیهقی نیز یکی از آثار پرفروش نمایشگاه مجازی کتاب بوده است. این اثر سترگ از آثار بسیار با ارزش تاریخی و ادبی ایران است و ناشرهای گوناگونی این اثر را منتشر کرده‌اند. موضوع اصلی تاریخ بیهقی، تاریخ پادشاهی دودمان غزنوی است. این کتاب علاوه بر تاریخ غزنویان، قسمت‌هایی درباره صفاریان و سامانیان و دوره پیش از برآمدن و پادشاهی محمود غزنوی دارد. نسخه اصلی کتاب حدود ۳۰ جلد بوده و از این کتاب امروزه مقدار کمتری از آن بر جای مانده است.
نظر شما