سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: در سال‌های اخیر، کتاب‌های کودک و نوجوان بیش از پیش به‌سمت روایت‌های مستند و واقع‌گرایانه حرکت کرده است. یکی از حوزه‌های کمتر پرداخته‌شده در این میان، معرفی چهره‌های کارآفرین ایرانی به نسل جدید است؛ افرادی که نه‌تنها اقتصاد کشور را شکل داده‌اند، بلکه فرهنگ مصرف، تولید و صنعت را نیز دگرگون کرده‌اند. اما چگونه می‌توان مفاهیمی چون کارآفرینی، نوآوری و تأثیرگذاری اجتماعی را به زبان کودکانه و با جذابیت لازم به مخاطبان گروه سنی کودک و نوجوان ارائه کرد؟
حمید عبداللهیان، نویسنده و طنزپرداز، در مجموعه جدید خود با عنوان «سرکارگذارها؛ داستان زندگی کارآفرین‌ها»، تلاش کرده است زندگی کارآفرینان ایرانی را در قالب روایت‌های طنز و کودکانه بازآفرینی کند. این مجموعه که با تصویرگری سام سلماسی از سوی نشر خیال‌انگیز منتشر شده است با زبانی ساده و طنازانه، داستان زندگی افرادی را بازگو می‌کند که با ایده‌های خود، کسب‌وکارهای مهمی را در ایران پایه‌گذاری کرده‌اند. عبداللهیان در این مجموعه نه‌تنها به روایت مستند زندگی این شخصیت‌ها پرداخته، بلکه سعی کرده است با بهره‌گیری از عناصر طنز و فانتزی، مفاهیم پیچیده اقتصادی و اجتماعی را برای کودکان قابل درک کند.
این مجموعه در نخستین جلدهای خود به سرگذشت بنیان‌گذاران صنعت خودروسازی، نوشت‌افزار، کفش و صنعت نشر در ایران پرداخته است. در گفت‌وگویی که با این نویسنده داشتیم، نظر او را درباره هدف این مجموعه، چالش‌های روایت طنز برای کودکان، فرآیند تحقیق و مستندسازی و همچنین آینده این پروژه جویا شدیم. این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:
- آقای عبدالهیان، شما در این مجموعه زندگینامه چهار کارآفرین ایرانی را به زبان طنز روایت کرده‌اید. به نظر شما چرا آشنایی کودکانی که تازه وارد مدرسه شده‌اند (کودکان نوخوان) با کارآفرینان ایرانی و افرادی که در این کشور شغل ایجاد کرده‌اند، اهمیت دارد؟
هدف من از تولید این مجموعه دو کار بود. نخست، تشکر و قدردانی از کسانی که کارآفرینی کرده و ده‌ها و صدها و هزاران نفر را به کار گمارده‌اند و با این اقدام خود، صدها و هزاران خانواده را شاد و امیدوار کرده‌اند. ما اکنون چقدر به چنین افرادی نیاز داریم تا کارآفرینی کنند و مشکلات اشتغال را در جامعه ما حل کنند. هدف دوم من، ساختن الگو برای کودکان و نوجوانان سرزمینم بود تا از ابتدای کودکی قهرمانان جامعه‌شان را بشناسند و با الگوگرفتن از آنها، زمانی که بزرگ شدند، راه آنها را ادامه دهند و برای جامعه‌شان مفید واقع شوند و فردایی بهتر را رقم بزنند.
- آیا این مجموعه در همین چهار جلد متوقف خواهد شد یا برنامه‌ای برای انتشار جلدهای بعدی دارید؟ اگر بله، آیا در جلدهای بعدی نیز از همین رویکرد استفاده خواهید کرد؟
خیر، این مجموعه قرار است دست‌کم به ۱۰ جلد یا بیشتر برسد. در حال حاضر چهار جلد از آن منتشر شده است. مسلماً عده‌ای بسیار بیشتر از این در جامعه ما کارآفرینی کرده‌اند. اکنون نیز کارآفرین‌های بزرگی داریم که شرکت‌ها و کارخانه‌های عظیمی دارند و چرخ اقتصاد و صادرات ایران را در زمینه‌های مختلف می‌چرخانند و برای کشور ارز وارد می‌کنند و به کارخانه‌های دیگر کمک می‌کنند. این مجموعه حتی تا ۲۰ جلد نیز می‌تواند ادامه یابد.
- شما سابقه تألیف کتاب‌های طنز برای گروه سنی نوجوان را نیز دارید. بنابر تجربه شما، در طنزپردازی برای نوجوانان و کودکان نوخوان چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟
کار کردن برای گروه سنی ۹ سال به بالا و ۱۱ سال به بالا بسیار راحت‌تر از گروه سنی ۶ و ۷ سال یا نوآموزان است. این مجموعه در قالب کتاب‌هایی در ۳۲ صفحه و در نهایت، هزار و ۵۰۰ کلمه و با ساده‌ترین و روان‌ترین کلمات نوشته شده است. برای همین، کار کمی دشوارتر می‌شود. طنز نوشتن نیز برای این گروه سنی سخت‌تر است. این گروه بین فانتزی و واقعیت در نوسان هستند و باید واقعیت را در فانتزی ترکیب کرد و با ترکیب این‌ها باید متنی ساده و قابل درک ساخت تا بچه‌ها با آن ارتباط برقرار کنند. بنابراین کیفیت طنز برای گروه نوآموزان تغییر می‌کند و کمتر و ساده‌تر می‌شود.
- «سرکارگذارها» عنوان خاص و متفاوتی برای این مجموعه است. چگونه این نام را انتخاب کردید؟ چه مفهومی پشت این نام وجود دارد؟
«سرکارگذارها» نام پیشنهادی یکی از دوستان نویسنده بود. من نام دیگری در نظر داشتم؛ اما این نام را بیشتر پسندیدم زیرا معنای دوپهلو داشت. یک معنی آن این است که کارآفرینی می‌کنند و برای مردم شغل و کار ایجاد می‌کنند و معنی دوم که جنبه شوخی دارد، یعنی مردم را دست میندازند و در موقعیت طنز قرار می‌دهند.
- برای نگارش این کتاب‌ها چقدر درباره هر شخصیت تحقیق کردید؟ منابع شما چه بودند؟ و چگونه این اطلاعات را در قالب طنز بازآفرینی کردید؟
درباره برخی از این شخصیت‌ها کتاب‌های مستقلی نوشته شده است. برای مثال، احمد خیامی که موضوع جلد اول این مجموعه بود، خود قبل از فوتش در یک مصاحبه مفصل تمام ماجراهای زندگی‌اش را تعریف کرده بود. آن کتاب بسیار به من کمک کرد. برخی از افراد دیگر منابع کمتری داشتند. شنیده‌ام که علی‌اکبر رفوگران، صاحب خودکار بیک، در قید حیات هستند؛ اما دسترسی به او نداشتم و مطالب مربوط به او را از منابع مختلف برداشت کردم. درباره برخی از این افراد حتی به کارخانه‌شان رفتم و با خانواده‌شان گفت‌وگو کردم تا اطلاعات مورد نظر را درباره آنها به‌دست آورم. سپس مرحله ساده‌سازی و کودکانه‌سازی بود که با تجربه و دانسته‌هایم انجام دادم و بارها بازبینی شد تا به چیزی که می‌خواستم، رسیدم؛ چون زندگی افرادی بود که در همین چند سال اخیر زندگی کرده‌اند، نمی‌شد از تخیل استفاده کرد. تنها کاری که کردم تکنیک کاریکاتوری‌کردن فعالیت آنها بود تا برای بچه‌ها مناسب باشد.
- شما مؤسس نشر خیال‌انگیز هستید. این نشر تاکنون چه کتاب‌هایی منتشر کرده و چه اهدافی را برای آینده دنبال می‌کند؟
نشر خیال‌انگیز با هدف تولید کتاب‌های طنز باکیفیت و با رویکرد هویت ایرانی برای کودکان و نوجوانان تأسیس شد. تابه‌حال در این نشر، ۲۳ عنوان کتاب برای کودکان منتشر شده است. درنظر داریم که نشر را گسترش دهیم و در زمینه کتاب‌های تحقیقی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز کتاب منتشر کنیم؛ اما تاکنون، بخش کتاب‌های قورباغه، یعنی بخش کودک و نوجوان نشر خیال‌انگیز، فعالیت داشته است. در آینده، قصد داریم جلدهای دیگر مجموعه «مشاهیر خندان» را که مورد توجه قرار گرفته‌اند، ادامه دهیم و همچنین مجموعه «خوشمزه‌های تاریخ» را که درباره سلسله‌های پادشاهی ایران است، تکمیل کنیم.
- تصویرگری این مجموعه تا چه حد با ذهنیت شما هم‌خوانی داشت؟ فکر می‌کنید تصاویر چقدر به انتقال بهتر متن و تقویت جنبه طنز داستان‌ها کمک کرده‌اند؟
تاکنون تصویرگر این مجموعه و مجموعه‌های دیگر این نشر، سام سلماسی بوده است. سام قلمی بسیار توانا و قدرتمند دارد و از معدود طراحانی است که خود دارای نگاه طنز است و متن را به‌خوبی درک می‌کند. او هم شاد و سرخوشانه و هم کودکانه طراحی می‌کند. تابه‌حال، سام برای انتشارات خیال‌انگیز سه سبک کار کرده است. سبک اصلی او که برای گروه سنی بالاتر از ۱۱ سال مناسب بود، در مجموعه «خوشمزه‌های تاریخ» استفاده شده است. سپس برای مجموعه «کارِ عجیب‌کنان» که برای گروه سنی بالاتر از ۹ سال بود، از سام خواستیم تا کمی کودکانه‌تر طراحی کند. او جنبه فانتزی کارش را بیشتر کرد و در طراحی چهره‌ها، قسمت‌هایی را حذف کرد. نتیجه بسیار مناسب و جذاب شد که شما در مجموعه «کار عجیب‌کنان» مشاهده می‌کنید. برای مجموعه «سرکارگذارها» از سام خواستیم که رنگی کار کند و طراحی را ساده‌تر و کودکانه‌تر کند. در نتیجه، سام به سبک کتاب‌های درسی دوره دبستان ما کار کرد. این مجموعه برای بزرگ‌ترها جنبه خاطره‌انگیز دارد و برای کودکان نیز خیال‌انگیز و لذت‌بخش است.
- نکته‌ای ناگفته باقی مانده است؟
یکی از مشکلاتی که نشر خیال‌انگیز و نشرهای مشابه با آن مواجه هستند، معرفی و آشنایی بچه‌ها با کتاب‌های تازه‌منتشرشده است. برخی از کتاب‌ها منتشر می‌شوند و اتفاقاً بسیار مفید هستند و ادبیات کودک ما نیاز شدیدی به آنها دارد؛ اما به‌درستی معرفی نمی‌شوند. مراسم رونمایی، جوایز ادبی، گزارش‌ها و مصاحبه‌ها می‌توانند به دیده‌شدن کتاب‌ها کمک کنند. تلاش شما و همکاران‌تان در خبرگزاری ایبنا می‌تواند کمک مناسبی به دیده‌شدن کتاب‌های مفید برای بچه‌ها و بزرگ‌ترها باشد.
نظر شما