سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – نیره حیدری: در جهان پرشتابی که امروزه در آن زندگی می‌کنیم، گاهی فرصت تأمل و غور در فرهنگ‌های اصیل و بومی از دست می‌رود. اما همچنان هستند کسانی که با عشق به میراث ادبی و فرهنگی خود، تلاشی خستگی‌ناپذیر را در مسیر حفظ و انتقال این گنجینه‌ها آغاز می‌کنند. یکی از این افراد، علی بیژنی، آموزگار مقطع ابتدایی شهرستان فلارد در استان چهارمحال و بختیاری است. وی با ایده‌ای هدفمند، کتابی را در مورد ضرب‌المثل‌های زبان فارسی نگارش کرده‌اند؛ اثری که نه تنها به معرفی مثل‌های رایج در گفت‌وگوهای روزمره می‌پردازد، بلکه پیشینه و حکمت نهفته در هر مثل را نیز آشکار می‌کند. این کتاب گنجینه‌ای ارزشمند است که هدفی فراتر از سرگرمی دارد؛ هدف آن زنده نگه‌داشتن میراث غنی زبان فارسی و ایجاد پیوندی فرهنگی میان نسل‌های گذشته و نسل‌های امروز است. در رابطه با همین موضوع با این نویسنده جوان به گفت‌وگو پرداختیم.
چطور به ایده نگارش چنین کتابی رسیدید؟
همه‌چیز از درس آزاد کتاب فارسی ابتدایی شروع شد. این درس فرصتی برای دانش‌آموزان است تا درباره فرهنگ بومی خود بنویسند. وقتی این موضوع را برای دانش‌آموزانم مطرح کردم، متوجه شدم که برای بسیاری از آنها واژه «فرهنگ بومی» چندان واضح و قابل درک نیست. برای ساده‌تر کردن مفهوم، تصمیم گرفتم به یکی از جنبه‌های ملموس‌تر فرهنگ بومی، یعنی ضرب‌المثل‌ها، اشاره کنم. زمانی که برای توضیح این درس از چند ضرب‌المثل استفاده و داستان‌های مرتبط با آنها را بیان کردم، دیدم که این موضوع چقدر برای دانش‌آموزان جذاب است.
این لحظه جرقه‌ای در ذهن من ایجاد کرد که شاید بتوانم این داستان‌ها و اطلاعات را در قالب یک کتاب گردآوری کنم. البته این ایده را ابتدا با یکی از همکارانم، که دستی در نویسندگی دارند، در میان گذاشتم. راهنمایی‌ها و حمایت‌های او به من جسارت و انگیزه داد تا وارد مسیر نگارش این کتاب شوم.
فرآیند تحقیق و نگارش این کتاب چگونه پیش رفت؟ با چه چالش‌هایی روبه‌رو شدید؟
جمع‌آوری اطلاعات درباره ضرب‌المثل‌ها، چالش‌های خاص خودش را داشت. زبان فارسی زبانی بسیار غنی و پیچیده است و هر مثل می‌تواند داستانی عمیق و پرمعنا پشت خود داشته باشد. از همان ابتدا تصمیم گرفتم ضرب‌المثل‌هایی را انتخاب کنم که در گفت‌وگوهای روزمره بیشتر استفاده می‌شوند، چرا که این مثل‌ها نه‌تنها شناخت بیشتری دارند، بلکه اتصال عمیق‌تری با زندگی مردم برقرار می‌کنند.
فرآیند تحقیق شامل مطالعه کتاب‌های مختلف، گفت‌وگو با افراد مسن‌تر و آشنایان، و حتی مراجعه به منابع تاریخی بود. هر داستانی که پشت یک ضرب‌المثل بود، مانند یک سفر کوچک بود که ما را به زمان‌ها و مکان‌های مختلف می‌برد. این سفرهای فکری به من کمک کرد تا ضرب‌المثل‌ها را نه فقط به‌عنوان جملاتی کوتاه، بلکه به‌عنوان کلیدهایی برای درک عمیق‌تر فرهنگ خودمان ببینم.
البته محدودیت‌هایی نیز وجود داشت. برای مثال، از آنجایی که امروزه مخاطبان تمایل دارند محتواهای فشرده‌تر و متمرکزتری بخوانند، تصمیم گرفتم حجم کتاب را مدیریت کنم و فقط به مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین ضرب‌المثل‌ها بپردازم.
زمانی که کار تدوین کتاب به پایان رسید و این اثر منتشر شد چه احساسی داشتید؟
پایان یافتن کار نوشتن این کتاب برای من نقطه‌ای پر از احساسات متناقض بود؛ از یک سو، حس خوشحالی و شور که بالاخره توانستم یک گام مؤثر در راستای حفظ و معرفی میراث فرهنگی‌مان بردارم. اما از سوی دیگر، حس مسئولیت نسبت به مخاطبان این کتاب و این میراث گرانبها. می‌دانم که زبان فارسی، با تمام پیچیدگی‌ها و زیبایی‌هایش، نیازمند توجه و مراقبت است و این کتاب فقط شروعی است برای کارهایی بزرگ‌تر.
وقتی کتاب را در دستم گرفتم، احساس کردم که یک دستاورد ماندگار خلق شده است؛ اثری که شاید بتواند الهام‌بخش دیگران باشد تا به میراث فرهنگی خودشان توجه بیشتری نشان دهند. به نظر من، هر ضرب‌المثل یک داستان است، یک تاریخچه زنده که می‌تواند نسل‌های مختلف را به یکدیگر پیوند دهد. امیدوارم این کتاب بتواند سهمی در این پیوند ارزشمند داشته باشد.
پیام شما برای مخاطبان و خوانندگان این کتاب چیست؟
پیام من به مخاطبان این است که ضرب‌المثل‌ها فقط جملاتی کوتاه و ساده نیستند؛ بلکه هر مثل حکایتی عمیق از تجربیات نسل‌های گذشته و خردی کهنه در خود دارد. هر کدام از این مثل‌ها گویای داستانی است که می‌تواند به ما کمک کند زندگی‌مان را بهتر درک کنیم و تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشیم.
از خوانندگان این کتاب می‌خواهم که با کنجکاوی و دقت، به دنیای ضرب‌المثل‌ها وارد شوند. این مثل‌ها می‌توانند به ما یاد دهند که چگونه از خرد گذشتگان بهره ببریم و آن را در زندگی روزمره‌مان به کار گیریم. امیدوارم این کتاب نه فقط به عنوان اثری آموزشی، بلکه به عنوان پلی فرهنگی مورد استقبال قرار گیرد و انگیزه‌ای برای حفظ و گسترش میراث ادبی و زبانی‌مان باشد.
به گزارش ایبنا، کتاب «ضرب‌المثل‌های فارسی در گفت‌وگوهای روزمره» در ۲۴۶ صفحه توسط انتشارات آزادمهر در سال ۱۴۰۳ منتشر شده است.
نظر شما