به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نخستین برنامه از سلسله نشست‌های «ملکوت کلمات» ویژه ماه مبارک رمضان عصر دیروز، شنبه 22 تیر از ساعت 18 و 30 دقیقه، با حضور و سخنرانی هادی سیف، حبیب‌الله آیت‌اللهی و سعید معیری‌زاده در تالار جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد. 

هادی سیف، محقق حوزه هنرهای تجسمی ایران، موضوع سخنرانی خود را با محور هنر معنوی نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و شخصیت معنوی هنرمندان خالق این آثار آغاز کرد و گفت: هنر مذهبی و دینی ایران، مدیون هنرمندان عاشق و گمنامی است که هدفشان جز اجرای فریضه‌ای دینی، چیز دیگری نبوده است. 

وی افزود: در عموم منابع تاریخ هنر ایران از مقوله‌ای با عنوان مکتب و یا یک جریان دایمی نقاشی دینی یا مذهبی صحبتی نشده است، اما در عوض هنرمندان متعهد بودند که وارد این عرصه شده و میان اعتقادات مذهبی خود و نگارگری یک رابطه‌ای دو سویه برقرار کردند. 

سیف در ادامه اظهار کرد: «پیترو دلاوله» جهانگرد ایتالیایی در سفرنامه‌اش که به زبان فارسی هم ترجمه و منتشر شده، به نقاشی‌ها و معماری باشکوه کاخ‌های صفوی اشاره می‌کند و بعد با اشاره به هنر نابی که همان هنرمندان سازنده کاخ‌ها، روی امامزاده و مقابر علمای دین کار کرده‌اند، می‌گوید که: «به نظر من این هنرمندان شاید به دلیل جبران ساخت کاخ‌ها و نقاشی‌های آن‌ها، روی آثار هنری امامزاده‌ها کار کرده‌اند.» 

این مورخ هنر در ادامه با اشاره به این نکته که در همه منابع مکتوب و غیرمکتوب در مقابل نگارگری مذهبی ایران، به ویژه جریان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در هنر معاصر، سکوت شده است، گفت: این مساله جای سوال بسیاری دارد که چرا ما به یکی از شاخه‌های اصلی هنرهای مردمی ایران بی‌توجه بوده‌ایم؟ 

مولف کتاب «نقاشی قهوه‌خانه» با اشاره به این نکته که باید هفته‌ای را به عنوان هفته «هنر مذهبی» اختصاص داد، گفت: اگر هفته‌ای به نام هفته هنر مذهبی را در تقویم رسمی کشور تعریف کنیم، می‌توانیم با برنامه‌های جنبی این هفته تمام هنرمندان گمنامی را که اسمی از آن‌ها در کتاب‌ها نیامده، به اغلب هنردوستان معرفی کنیم. 

سیف در ادامه با اشاره به آثار محمد مدبر به عنوان یکی از چهره‌های برجسته نقاشی قهوه‌خانه‌ای گفت: من در کتاب «نقاشی قهوه‌خانه» بسیاری از روایت‌های واقعی و مشاهدات مستند درباره کار نقاشان قهوه‌خانه‌ای به ویژه محمد مدبر و حسین قوللر آغاسی را درج کرده‌ام. به عنوان مثال، محمد مدبر  هنگام کار روی یک تابلویی از صحرای کربلا، در یک دستش دستمال خیس از گریه بود و در دست دیگرش قلموی نقاشی و در همان حین تابلوی خود را آماده می‌کرد. 

وی افزود: نقاشی قهوه‌خانه‌ای مهم‌ترین رکن نقاشی ایران از سده 14 به بعد است. من اعتقاد دارم که این معنویت است که به خلاقیت می‌انجامد. همه هنر زیبایی نیست، بلکه مهم‌تر از زیبایی، معنا است. من نمی‌دانم چرا این هنرمندان و هنرمندان مشابه آن‌ها در طول تاریخ هنر ایران گمنام ماندند و در کتاب‌ها و منابع تاریخ هنر، تنها نام هنرمندان درباری وجود دارد.
 
سیف در پایان گفت: هنرمندان اصیل وقتی پا به میدان هنر برای ادای دین می‌گذارند، به هیچ عنوان از چیزی جز عشق فرمان نمی‌برند، بنابراین در تلاش برای باقی گذاشتن نام خود نیستند و این وظیفه محققان و پژوهشگران است که درباره این هنرمندان تحقیق کرده و در کتاب‌ها و مقاله‌های خود این چهره‌ها را به جوان‌ها معرفی کنند. 

حبیب‌الله آیت‌اللهی دیگر سخنران این برنامه بود که دقایقی درباره زیبایی در کتاب خدا و چرایی نزول قرآن در شب قدر برای مخاطبان سخنرانی کرد. او در بخشی از سخنان خود گفت: «بسم الله الرحمن الرحیم» نخستین آیه‌ای بود که بر پیغمبر اسلام (ص) نازل شد و این آیه 19 حرف دارد. سوره «علق» به عنوان نخستین سوره نازل شده بر پیامبر نیز 19 آیه دارد. کتاب خدا نیز 114 سوره دارد که مضربی از عدد 19 است. این رمز 19 یعنی شب قدر در 19 رمضان است، شبی که قرآن به طور کامل بر پیغمبر نازل شد. 

وی افزود: در قرآن کریم 60 واژه فارسی یعنی کلماتی چون «فردوس»، و «دین» وجود دارد. همچنین قرآن در ماه اردیبهشت در عربستان بر پیغمبر نازل شد و به همین دلیل رمضان را بهار قرآن نامیده‌اند. 

سلسله برنامه‌های «ملکوت کلمات» به همت معاونت پژوهشی و آموزشی خانه هنرمندان ایران در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.