به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همایش بزرگداشت «استاد عبدالحسین حائری» نسخه‌شناس معاصر و رییس 20 ساله کتابخانه مجلس صبح امروز (26 شهریورماه) با 40 دقیقه تاخیر با حضور اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، منصور واعظی، دبیرکل نهاد کتابخانه عمومی کشور، محمد رجبی، رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام سید محمود دعائی، مدیر مسوول روزنامه اطلاعات و رایزنان فرهنگی کشور‌های مانند ونزوئلا، بولیوی، پاکستان و هچنین رييسان پیشین کتابخانه مجلس در تالار شهید مدرس مجلس شورای اسلامی برگزار شد.


صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در همایش بزرگداشت عبدالحسین حائری، رییس 20 ساله کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: آن‌چه  امروز جوامع اسلامی با آن رو به‌رو است دغدغه‌های جدی است که نشان‌می‌دهد در عرصه فرهنگی باید تلاش هاي جدي‌تر انجام داد و برای آینده با برنامه‌ریزی دقیق تصمیم گرفت.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به این‌‌که شخصیتی مانند عبدالحسین حائری در کنج اتاق‌های کوچک کارهای بزرگی را برای میراث مکتوب این کشور انجام داده است عنوان کرد: این شخصیت وارسته در حوزه میراث مکتوب و فهرست‌نگاری نسخ خطی خدماتی را انجام داد که نسل‌‌های بعدی در آینده متوجه آن خواهند شد. 

صلاحی با بیان این‌که استاد عبدالحسین حائری مانند سایر اندیشمندان، فرهیختگان و دانشمندان کشور برای احیای میراث مکتوب این کشور فعالیت کرد، گفت: ظلم و جنایت آشکاری که در طول سال‌ها به تمدن دیرینه اسلام شده قابل وصف نیست، هر چند که ظهور اسلام تمدن ایرانی را غنا بخشید اما عده‌‌ای به دلیل این‌‌که زبان علم در زمان پیامبر عربی بود علم را محصور کردند و در قالب نسخه‌های خطی شخصی آگاهانه یا از روی جهالت آن را مصادره کردند.

وی با بیان این‌که آن‌چه كه امروز با عنوان نسخه‌های خطی فارسی زبان و اصیل در موزه‌های تاریخی داخل و خارج از کشور قرار دارد،نمونه از این ظلم‌‌های فرهنگی محسوب می‌شود اظهار کرد: جای تاسف است که مجموع نسخ خطی که تاکنون در داخل و خارج کشور شناخته شده فقط 340 هزار نسخه خطی است اما در کشوری مانند هندوستان تعداد این نسخه‌ها چهار تا پنج برابر این منابع در ایران است.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این‌که باعث تاسف است که بسیاری از نسخه‌های خطی اکنون در شرایط غیر استاندارد در برخی کتابخانه‌ ها یا آرشیو‌های شخصی خاک می‌خورند اظهار کرد: تاسف بار‌ تر از این مساله ذکر این نکته است که بسیاری از آثار بزرگ دانشمدان، شاعران ایرانی از جمله کلیات سعدی، مثنوی معنوی و قدیمی‌ترین نسخه خطی متعلق به ابن‌سینا اکنون در کتابخانه‌ها و موزه‌های خارج از ایران نگهداری می‌شود.

صلاحی با بیان این‌که یکی از دغدغه های حائری این بود که به تاریخ علم جفا شده است، عنوان کرد: ما باید در معرفی نسخه‌های خطی و آثار برجای مانده از گذشتگان حق مطلب را ادا کنیم و این امر میسر نمی‌شود مگر این‌‌که توجه به کتابشناسی به عنوان یک علم به صورت جدی دنبال شود.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به این‌که اکنون با پیگیری شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران قرار است بحث فلسفه علم و تاریخ علم به صورت مستقل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای در یکی از دانشگاه‌ها آغاز شود گفت: امیدواریم فلسفه علم به عنوان یک دغدغه ملی در سطح آکادمیک پیگیری شود.

صلاحی با تاکید بر این‌که فهرست‌نگاری بر دو اصل اساسی استوار است عنوان کرد: فهرست‌نگاری اصولی بر دو پایه کتابشناسی و نسخه‌شناسی استوار است اما متاسفانه امروز به دلیل تعجیل در اعطای مدرک به کتابداران، کتابشناسی و نسخه‌شناسی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با تاکید بر این‌كه باید در متون درسی کتابداران تغییرات بنیادی صورت بگیرد عنوان کرد: دانشگاه‌ها باید با تغییر متون درسی کتابداران را نسخه‌شناس و کتابشناس تربیت کنند تا میراث دار جامعه مکتوب کشور باشند.

وی با بیان این‌که قرار است دانشگاه تربیت مدرس برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته کتابشناسی دانشجو بپذیرد، عنوان کرد: پذیرش دانشجو در رشته‌ کتابشناسی باید تعمیم پیدا کند.

صلاحی افزود: کتابداران باید باتامل، تدبر، بردباری و شکیبایی و علاقه‌مندی در کتابخانه‌ها فعالیت کنند و برای ارایه فهرست درست از یک کتاب با دقت، بدون غلط و خالی از ابهام وارد عمل شوند زیرا حفظ میراث معنوی بسیار مهم است و نشر اطلاعات نادرست، پراکنده و مبهم در این زمینه خود کار را دشوار می‌کند.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این‌که هر کتابداری باید این سخن عبدالحسین حائری که مي گويد: «من تا تمام یک کتاب را تورق نکنم، دست به قلم نمی‌برم.» گفت: هر کتابداری باید این حرف را سرلوحه کار خود قرار دهد و بدون شناخت از نویسنده و کتاب به قضاوت درباره اثر نپردازد.

سد محکم در برابر به تاراج رفتن نسخه‌‌های خطی 

منصور واعظی، دبيركل نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور از دیگر سخرانان این همایش گفت: استاد حائري، علاوه بر اينكه از گوهر اصيل برخوردارند و در خاندان علم و اجتهاد پرورش يافته‌اند، با جد و جهدي مثال‌زدني، سال‏هاي متمادي از عمرشان را در راه كسب معارف ديني و آموختن علوم معقول و منقول و دانش كتابشناسي و نسخه‏پژوهي و فهرست‏نگاري سپري كرده‏اند. و اينك چونان گنجينه‏اي ارزشمند، سرمشق كم‏نظيري براي نسل جوان ما هستند؛ و براي اينجانب نيز افتخار بزرگي است كه به عنوان خادم كتابخانه‏هاي عمومي كشور در مراسم نكوداشت ايشان كه خود زماني يكي از اعضاي هيات امناي آن بوده‏ ام، در خدمت شما باشم. 

وي افزود: كار نسخه‏شناسِ فهرست‏نگار از سنخ نشر و ترويج دانش است. با نسخه‌شناسي و فهرست‌نگاري است كه مي‏توان ميراث ملي و محلي را پاس داشت و آن را از گزند روزگار در امان داشت. با چنين معرفتي است كه مي‏توان دانش‏هاي بومي را گردآوري و ترويج کرد به همين دليل استاد حائري را مي‌توان سرمشق توليد و توارث دانش دانست. كار ايشان و ساير بزرگاني كه چون ايشان در اين زمينه مشغول فعاليت بوده و هستند، از سنخ نشر دانش و حفظ ميراث فرهنگي است. اگر امثال استاد حائري نبودند، باز هم ما بايد شاهدِ به تاراج‌رفتنِ نسخ خطي خودمان توسط بيگانگان بوديم و در مقابل كتابخانه‌هايشان صف مي‌كشيديم تا مگر اجازه دهند از نسخ خطي خودمان عكس‌برداري كنيم! 

واعظي با بيان آن‌كه كار نسخه‌پژوهي و فهرست‌نگاري، كاري فاخر در راستاي حفظ و تحكيم هويت ديني و ملي و احيا تمدن ايراني ـ اسلامي است اظهار كرد: روش كار استاد حائري مبتني بر «شناسايي كتاب و مؤلف» است و با اين تلقي سازگار است. استاد حائري به نيكي دريافته‌اند كه ما از يك سو بسياري از اشخاص را مي‌شناسيم و مي‌دانيم كه صاحب تأليفات بوده‌اند، ليكن از تأليفات و كتاب‌هايشان بي‌خبريم و آنها را نمي‌شناسيم و بايد سعي كنيم ضمن كار فهرست‌نگاري، كتاب‌هاي اين قبيل اشخاص را نيز شناسايي كنيم. از سوي ديگر كتاب‌هاي بسياري را مي‌شناسيم كه صاحبانشان معلوم نيستند و بايد در كنار كار فهرست‌نگاري، سعي كنيم صاحبان اين قبيل آثار را مشخص كنيم. به همين منظور جناب استاد خود را ملزم مي‌ديده‌اند كه نام اشخاص، مؤلفان و كتاب‌هايي كه در كتابِ در دست فهرست آمده‌اند را استخراج كنند تا از اين طريق ساير فهرست‌نويسان ترغيب شوند كار را پيگيري و اگر به اين نام‌ها برخوردند، كتاب‌ها و مؤلفان گمنام را مشخص کنند. 
وي ادامه داد: اين ابتكار بزرگ اگر به يك رويّه در بين فهرست‌نويسان تبديل شود، مي‌تواند كمك كند كه به مرور زمان، بسياري از كتاب‌ها و مؤلفان ناشناخته، از گمنامي به در آيند و تصوير كاملي از تأليفات تمدن ايراني ـ اسلامي به دست آيد. اين امر سنگ‌بناي نظريه خاص استاد حائري مبني بر «بازسازي تاريخ علم از طريق بازسازي نسخ خطي» است. متأسفانه به رغم همه كوشش‌هايي كه به‌ويژه پس از پيروزي انقلاب اسلامي در كشور ما صورت گرفته است، ما هنوز ديد وسيع و جامعي از علوم دوره اسلامي، به‌ويژه علوم مثبت و كاربردي، نداريم و عمده كارها درباره تاريخ علم در تمدن اسلامي، متكي بر همان پژوهش‌هايي است كه امثال جورج سارتون انجام داده‌اند. 

در ادامه اين مراسم، حجت الاسلام سید محمود دعایی، مدیر مسوول روزنامه اطلاعات، حجت‌‌السلام محمد ابهری از روسای پیشین کتابخانه مجلس و کاظم جلالی، رییس پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، آیت‌الله محمود مرعشی نجفی، رییس و تولیت این کتابخانه بزرگ به سخنراني پرداختند.