سومین همایش «7 آبان یادبود استوانه کورش» در دانشگاه تهران برپا شد
رزمجو: حسن پیرنیا، نخستین مترجم استوانه کورش در ایران است
شاهرخ رزمجو، پژوهشگر باستانشناس در سومین همایش «7 آبان یادبود استوانه کورش» در دانشگاه تهران گفت: نخستین ترجمه از استوانه کورش را حسن مشیرالدوله پیرنیا انجام داده که این ترجمه در جلد دوم کتاب «ایران باستان» آمده است. این ترجمه با اینکه از واژههای قاجاری استفاده شده، بسیار روان است.-
شاهرخ رزمجو در این مراسم با بیان تاریخچه و چگونگی کشف استوانه کورش اظهار کرد: «هرمزد رسام» (1826-1910) باستانشناس کلدانی مسیحی در سال 1879 میلادی در مناطق مختلفی در حال حفاری و کاوش بود اما موزه بریتانیا که درصدد یافتن بابل و برج آن بود با پرداخت هزینههای کاوش، اجازه حفاری در منطقه بینالنهرین را از سلطان قسطنطنیه گرفت. مکان دقیق کشف استوانه مشخص نیست چرا که در زمان کشف استوانه یکی از نزدیکان رسام به نام «داوود توما» به جای وی حضور داشت اما محل کشف آن داخل دیواری در نزدیکی روستای جمجمه در مرکز تپههای عمران اعلام و پس از کشف، این کتیبهها به موزه بریتانیا فرستاده شد. در آن دوره اهمیت این استوانه مشخص نبود.
7 آبان، ورود کورش به بابل و معرفی استوانه به جهانیان
این مترجم استوانه کورش با بیان مراحل رمزگشایی استوانه در همان سال کشف افزود: امروز و فردا (هفتم و هشتم آبانماه) همان روزهایی هستند که بابل از سوی کورش فتح و تصادفا همزمان با روزی است که متن استوانه نخستینبار از سوی «هنری رالینسون» به جهانیان معرفی شد. استوانه کورش از 10 اثر برتر موزه بریتانیا بهشمار میرود. یکسوم این استوانه شکسته و آن را در اختیار نداریم. این استوانه در پی دیوارها، پس از هزاران سال اطلاعات مربوط به سازنده را در اختیار ما قرار داده و از سوی دیگر شکل و زبان این استوانه، بابلی است اما درباره فردی از سرزمین دیگری سخن میگوید. متن استوانه بر اساس متنهای بایگانی و کتیبههای مسطح پیش از آن، حک شده است.
این پژوهشگر باستانشناس با اشاره به سالنامه «نبونید» و نارضایتی مردم از آخرین پادشاه بابل گفت: دیگر کتیبههای مربوط به دوران سقوط بابل نشان از روند عادی زندگی و ادامه خرید و فروشهاست و این تاییدی بر تصرف بابل در آرامش بهشمار میرود. 19 سطر نخست استوانه ظاهرا از زبان کاهنان بابلی درباره کورش و از سطر 20 به بعد، کورش به معرفی و چگونگی فتح بابل پرداخته است. آخرین ترجمهای که از استوانه انجام شده، هشت ماه پیش روی وبسایت موزه بریتانیا قرار گرفت.
استوانه کورش تقلبی نبود
رزمجو همچنین با بیان این مساله که برخی میگفتند استوانه کورش که به ایران آورده شد، تقلبی بود، توضیح داد: بسیاری معتقد بودند که استوانهای که به ایران آورده شد، تقلبی بود اما موزه بریتانیا هنگامی که اشیا را برای نمایش به مناطق دور میفرستد، حفرههای آنها را با مواد رِزینی (صمغ) پر میکنند تا آسیبی به این اشیا وارد نشود. بخشی از قطعه استوانه نیز که مربوط به دانشگاه ییل آمریکا بود، همراه با استوانه به ایران آورده نشد. از سوی دیگر آنچه بهصورت پلاستیکی و مصنوعی بودن استوانه دیده میشد به دلیل وجود مواد مرمتی روی استوانه است.
این استاد باستانشناسی دانشگاه تهران در پایان سخنانش بیان کرد: حیف است در این روز از حسن پیرنیا مشیرالدوله، نخستین مترجم استوانه کورش به فارسی یادی نکنیم. ترجمه استوانه حدود 80 سال پیش از سوی این شخص در جلد دوم کتاب «ایران باستان» آورده شده و با اینکه از واژههای قاجاری استفاده شده، ترجمه بسیار خوب و مناسبی بهشمار میرود.
افراط، تفریط و سیاسیگری در تاریخنگاری ایران باستان
محمدتقی ایمانپور در سخنرانی خود با عنوان «کورش آنگونه که باید شناخت» گفت: تاریخ ایران اغلب تاریخی سیاسی است و شخصیتهای تاریخی را با نگاه سیاسی بررسی کردهایم. از دوران پیش از اسلام تا ساسانیان اطلاعاتی در دست نداریم. آنچه درباره ساسانیان میدانیم نیز از «خداینامه»ها بهدست آمدهاند. تصویری که امروز درباره کورش داریم به دوران پهلوی و جشنهای دوهزار و 500 ساله بازمیگردد و از این شخصیت برای وحدت ملی و بزرگنمایی تاریخ باستان در ایران استفاده شد که این نگاه تا به امروز با افراط و تفریطهای بسیاری همراه بوده است.
این استاد تاریخ دانشگاه فردوسی اظهار کرد: رضاشاه پس از روی کار آمدن برای ایجاد وحدت ملی که در دوره قاجار بهدلیل از دست رفتن بخشهای بسیاری از سرزمین ایران دچار خدشه شده بود، به بزرگنمایی تاریخ دوران باستان روی آورد. با روی کار آمدن محمدرضاشاه این توجه ادامه پیدا کرد تا در جشنهای دوهزار و 500 ساله به اوج رسید اما از سوی دیگر مخالفان پهلوی نیز با نوشتن جزوههایی توهینآمیز تمام گذشته را زیر سوال میبردند. نگاه به ایران باستان پیش و پس از انقلاب سیاسی بوده است.
وی با بیان اینکه بحثها در نقد کتابهایی که در سالهای اخیر در نفی تاریخ هخامنشیان و ایران باستان منتشر شده، ناشی از همین دیدگاههای افراط و تفریط است، گفت: نخستین کار برای مطالعه این دوره مراجعه به منابع دست اول (غیرنوشتاری، دادههای باستانشناسی و منابع نوشتاری) است. استوانه کورش بهعنوان سند معتبری در معرفی این دوران بهشمار میرود. سالنامههای بابلی نیز که از اعتبار تاریخی بسیاری برخوردارند از دیگر منابع مهم هستند. ارزش منابع به بُعد زمانی و مکانی نسبت به دوره مورد مطالعه است؛ به همین دلیل سالنامه «نبونید» نیز اعتبار بسیاری دارد.
ایمانپور به دیگر منابع نیز اشاره کرد و افزود: منابع یونانی چون هرودوت، کتزیاس، نیکولا دمشقی با تفاوتهایی که با هم دارند این منابع را شامل میشوند. منبع دیگر تورات است که از مهمترین منابع درباره کورش بهشمار میرود. از سوی دیگر هنگامی که پژوهش تاریخی انجام میدهیم نباید با نگاه و ارزشهای امروزی دوره تاریخی دیگری را بررسی کنیم. استوانه کورش بهعنوان سندی درباره فتح بابل از سوی وی است که دو بخش عمده دارد؛ نخست نبونید را بهدلیل بیاحترامی به مردوک، خدای بابلیان سرزنش میکند و در ادامه به معرفی کورش و چگونگی فتح بابل میپردازد.
این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه مقایسه منابع مختلف نشاندهنده درستی اطلاعاتِ استوانه است، گفت: آنچه در نوشتههای آشور بنیپال و استوانه کورش آمده تطبیق دارند. اینکه ایران امپراتوری بزرگ آن دوران بود و این عظمت و قدرت بدون جنگ و خونریزی بهدست نمیآمد امری بدیهی است اما با اینحال نوشتههای استوانه کورش نشان میدهد که وی بدون خونریزی وارد بابل شد. در دورانی که خونریزی و جنگ افتخار بود، کورش انسانی متفاوت، صلحدوست و فرمانروایی بهشمار میرفت که به حقوق دیگر ملتها احترام میگذاشت.
دانش تاریخ از تاریخنگار جدا نیست
روزبه زرینکوب نیز در مراسم یادبود استوانه کورش با اشاره به مقالهای از «دنیل پاتس» بیان کرد: آنچه درباره تاریخ و گذشته میدانیم ثمره تلاش و آثاری است که از همه پژوهشگران بر جای مانده اما هنگام مطالعه کتابهای تاریخی باید به نویسنده آن نیز توجه کنیم چرا که دانش تاریخ از تاریخنگار جدا نیست. به عنوان نمونه «پاتس» با کمک کشورهای عربی کتابی درباره خلیج فارس و با عنوان جعلی «خلیج عربی در عهد باستان» نوشت.
این استاد تاریخ دانشگاه تهران افزود: رابطه دانش با قدرت و سیاست انکارناپذیر است با این حال باید نوشتههای پاتس مانند آنچه در مقاله «کورش کبیر و پادشاهی انشان» نوشته، از نظر دور نکنیم. پاتس تلاش کرده با این مقاله کورش را از مجموعه فرهنگ ایران خارج کند. برخی پژوهشگران تلاش میکنند با نفی تمامی آنچه در پژوهشها بهدست آمده، شخصیتها یا مسایل تاریخی را وارونه جلوه دهند. نام کورش در کتاب «عهد عتیق» و «اشعیای نبی» آمده است. همچنین در «گاهان» یشت 44 نیز نام این شخصیت دیده میشود.
درخواست برای ثبت روز کورش در تقویم رسمی ایران
محمدرضا کارگر نیز در این مراسم گفت: «میشل فوکو» معتقد است هنگامی که اثر هنری در موزه بهعنوان اثری مقدس قاب گرفته شود، آن کارآیی را که در جامعه دارد از دست میدهد. در ایران آثار بسیاری در موزهها جای گرفتهاند اما باید بدانیم که ما چه کاری برای هویتسازی و وحدت ملی یا موضوعهای دیگر انجام دادهایم؟ آثار تاریخی معرف هویت، منش و نگاه ماست و باید از آنها در معرفی ایران به جهانیان استفاده کنیم.
مدیرکل امور موزههای کشور افزود: نوشتههایی که در آثار تاریخی وجود دارند، پیامی مستقیم هستند که بدون تفسیری با مخاطب ارتباط برقرار میکنند. اگر قرار باشد اثری برای آیندگان باقی بگذاریم، همانا آثاری باید باشند که معرف فرهنگ و هنر بهشمار میروند همانند آنچه کورش و داریوش هخامنشی برای آیندگان باقی گذاشتند تا آیندگان درباره آنها قضاوت کنند. همانطور که امروز، ما نیز برای آیندگان CDهایی (لوحهای فشرده) را در کپسولهایی به فضا میفرستیم.
سارا یارمهدوی، عضو انجمن دانشجویی تاریخ دانشگاه تهران نیز در این مراسم اظهار کرد: جهان در برابر تاریخ و فرهنگ ایرانزمین سر تعظیم فرود آورده است. همایش یادبود استوانه کورش برای سومین سال متوالی تلاش دارد تا مسوولان کشور که اشراف کامل بر تاریخ غنی ایران دارند، این شخصیت را بهعنوان سندی رسمی و همیشه زنده در تقویم رسمی کشور به ثبت برسانند.
ماکتی از مقبره کورش نیز به مناسبت سومین همایش «7 آبان یادبود استوانه کورش» به مدت یک هفته در مقابل دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفته است.
نظر شما