به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست رونمایی از کتاب «به نام سنت» پژوهشی جامع در باب ختنه زنان در ایران با سخنرانی شهلا اعزازی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، شیما قوشه، وکیل دادگستری،‌ کامیل احمدی، مولف اثر، لیلا ملاح از زنان سنت شده هرمزگانی و نسرین احمدپور، پژوهشگر سنت شده کُرد شنبه 17 بهمن‌ماه با همراهی نشر و پژوهش شیرازه در اندیشگاه فرهنگی کتابخانه ملی برگزار شد.
 
نداشتن آگاهی همگانی در مُثله‌سازی دختران

اعزازی درباره این رسم تاسف‌برانگیز گفت: باید بگویم با از بین رفتن نسل زنان مسنی که به نام بی‌بی کار ختنه دختران را انجام می‌دهند جای امیدواری است که آنها جایگزینی ندارند تا این رسم مذموم منقرض شود اما شنیده‌ام برخی خانواده‌ها برای ختنه دختران خود به کشورهای عربی مانند امارات متحده می‌روند که در آنجا امکان استفاده از پزشک و بیمارستان نیز وجود دارد. به نوعی این عمل اکنون دارد از یک شان هم برخوردار می‌شود و اگر کسی بتواند از این طریق دخترش را ختنه کند، دارای شان و رتبه اجتماعی بهتری خواهد شد.
 
وی افزود: معمولا این مراسم که با حضور چند زن صورت می‌گیرد برخلاف مراسم ختنه پسران که با جشن، سرور و شادمانی همراه است، یک عمل در خفا و پوشیده است. هیچ نوع ابراز شادمانی در این رابطه صورت نمی‌گیرد و فقط یک مساله زنانه است. نداشتن آگاهی درباره این عمل مثله‌سازی بدن همگانی است و چون این عمل در اماکن بسته صورت می‌گرفته، کسی نمی‌دانسته که همه زنان به این مساله تن می‌دهند.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: در میان کردهای عراق کمپین‌هایی راه افتاد که با این عمل توانستند این آگاهی را به دیگران درباره رسم سنت کردن دختران بدهند و پس از آن برای نخستین‌بار رسانه‌های جمعی مانند رادیو و تلویزیون نیز به آن اشاره کردند که این عملی همگانی نیست. تا پیش از این اطلاع‌رسانی، دانشجویان دختری که برای تحصیل به تهران می‌آمدند فکر می‌کردند که این عملی است که درباره همه وجود دارد و زمانی که می‌فهمیدند این عمل در تهران وجود ندارد، بسیار حیرت می‌کردند.
 
زنان وسیله بازتولید مردسالاری در کانون خانواده

اعزازی اظهار کرد: ختنه دختران موضوعی زنانه است هر چند زنان یا مادران در کودکی دچار درد و ناراحتی شدند و عواقب این مساله را در زندگی زناشویی خود تجربه کردند اما این زنان یعنی مادر دختر را خواهر دختر را، خاله‌ها، عمه‌ها و از آن طرف مادر شوهر احتمالی آینده دختر را وادار می‌کنند که این عمل را  انجام دهد. همچنین در حین عمل زنان یعنی مادر و دختر، خواهر و دختر حضور دارند و این کاری کاملا زنانه است. اگر جشن و شادمانی باشد زنان انجام می‌دهند. پدرها و مردها کاملا بی‌تفاوت از این موضوع می‌گذرند و اصلا به روی خود نمی‌آورند که چنین چیزی وجود دارد! در بهترین حالت خرسندی خود را از این که ختنه صورت گرفته، غیرمستقیم از طریق مادر با دادن پول ابراز می‌کنند.
 
وی با طرح پرسشی عنوان کرد: چرا زنان بر ختنه دختران خود اصرار دارند؟ در پاسخ به این پرسش باید بگویم در واقع یکی از پدیده‌هایی که در جوامع مردسالاری وجود دارد این است که از زنان استفاده می‌شود برای اینکه مردسالاری را که در جامعه وجود دارد، بازتولید کنند. در واقع در جوامعی که زنان هیچ نوع قدرتی ندارند زمانی که ازدواج می‌کنند از طریق شوهر خود یا از طریق ازدواج وارد یک رابطه قدرتی می‌شوند؛ مرد قدرت دارد و زن قدرت ندارد. در همین میان بسیاری از اوقات دیده می‌شود که مرد بخشی از قدرت خود را برای کنترل و نظارت دیگران به زن منتقل می‌کند و در حقیقت ما با نوع قدرت انتقالی در خانواده روبه‌رو هستیم.
 
این عضو مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران گفت: برای اینکه زن بتواند آنچه که در درون خانواده می‌گذرد، هنجارها و رفتارهای اعضای خانواده را کنترل کند، احتیاج به قدرتی دارد که شوهر به او منتقل کرده است. بنابراین شوهر خود را کنار کشیده و این مادر و زن است که بقیه را کنترل می‌کند. توجه داریم که تنها تا زمانی زن می‌تواند قدرتمند باشد و بر رفتار فرزندان؛ دختران و پسران اعمال قدرت کند که هنجارهای مردانه را رعایت کند. چون این قدرت، قدرتی انتقالی است همان‌طور که به او داده شده، می‌تواند پس گرفته شود. مادر باید دقیقا آنچه را که پدر می‌خواهد اما بر زبان نمی‌آورد در خانواده اعمال کند. بنابراین این مادران و زنان مسن هستند که بر مثله‌سازی بدن دختران خود تاکید می‌کنند تا آنچه را که مردان جامعه اصلا درباره آن صحبت نمی‌کنند را انجام بدهند.
 
مردان در تاریخ همیشه قانون‌گذار جامعه ایرانی بودند

قوشه، یکی دیگر از سخنرانان این نشست گفت: به نظر بنده اجرایی نشدن ممنوعیت قانونی سنت شدن دختران در ایران ممکن است به چند دلیل باشد نخست این که عمل ختنه دختران در خفا و محرمانه انجام می‌شود و چون موضوعی کاملا زنانه است، مسکوت گذاشته شده است. از سویی چون موضوعی در حیطه سنت است و به یک قشر خاصی در جامعه ما برمی‌گردد ممکن است بحث جلوگیری از تقابل میان شیعه و سنی نیز مطرح شود. به عبارتی اگر این موضوع جرم‌انگاری شود، چون در مناطق سنی‌نشین صورت می‌گیرد، ممکن است اعتراض‌هایی را به همراه داشته باشد که نهاد حاکم در حال حاضر چندان علاقه‌ای ندارند که این اعتراض‌ها را ببیند و بشنود.
 
وی درباره راه حل قانونی مقابله با سنت شدن دختران افزود: سخن نخست این که، ختنه در رابطه با دختران است و نه زنان، زیرا در سن زیر هجده سال انجام می‌شود و طبق کنوانسیون حقوق کودک افراد زیر هجده سال کودک به شمار می‌آیند. درست است که در نهایت آنها به زن بودن می‌رسند اما عمل در زمانی اتفاق می‌افتد که این افراد در سن کودکی قرار دارند. بنابراین ما می‌توانیم به یک سری قوانین مانند قواعد جرایم و مجازات‌ها رجوع کرده و این عمل را پیگیری حقوقی کنیم. اگرچه ما درباره زنان خلاءهای قانونی بسیاری داریم و هنوز در رابطه با خشونت علیه زنان قانون مشخصی نداریم و به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان (سیدا) نیز نپیوستیم.

وزارت بهداشت قصد ندارد در این ماجرا دخالت کند!

دکتر احمدی در ادامه این مراسم گفت: نتایج تحقیق تیم بنده و برخی دیگر از دوستان به وزارت بهداشت رسیده و در زمان وزارت مرضیه وحید دستجردی با وی و معاونان رده اول و دوم این وزارتخانه در استان کردستان و کرمانشاه ملاقات داشتیم که برخی از این افراد همچنان بر مسند ریاست قرار دارند و با استانداری هرمزگان و دانشگاه علوم پزشکی آن و فرمانداری جزایر منطقه آزاد کیش، قشم و هرمزگان گفت‌وگو کردیم که اسامی آنها نزد بنده موجود است.
 
وی افزود: دلایل مختلفی وجود داشته که وزارت بهداشت به عنوان یک وزارتخانه نخواسته است که در این ماجرا دخیل شود و هنوز هم قصد ندارد که در این ماجرا دخالت کند. ما هم اکنون مسائلی در پشت و روی پرده داریم که برخی می‌تواند در آن ذینفع یا ذی‌نفوذ باشند و برای حل این مسائل ارتباطاتی با وزارت دادگستری با میانجی‌گری شهین‌دخت مولاوردی، معاون امور زنان ریاست‌جمهوری داریم.
 
این مولف بیان کرد: وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی متولیان اصلی ختنه دختران در ایران هستند. در خارج از کشور نیز که بنده کار تحقیقاتی کردم این وزارت بهداشت بوده که بودجه‌هایی را تامین کرده تا بتواند این مساله را کنترل کند اما در ایران از فیلترهای مختلفی باید بگذریم و فکر نمی‌کنم که در اینجا تنها وزارت بهداشت مقصر باشد زیرا مساله یک مساله قومی یا دینی است و معمولا افرادی که دست‌اندرکار این استان‌ها هستند بومی نیستند و یا ممکن است هم مذهب با کنشگران ختنه در ایران نباشند.
 
در بخش دیگری از این نشست لیلا ملاح، سخنران بعدی این مراسم گفت: امروز در این نشست آنچه که مورد بحث قرار گرفته، موضوع ختنه دختران و آزار و آسیبی است که با این عمل به آنها می‌رسد و مهم‌تر از آن این که گفته می‌شود به زنانی که ختنه می‌شوند، فایده برسد. اما چطور شد که من خانه‌دار با تحصیلات مقطع پنجم ابتدایی اینجا در حضور شما عزیزان هستم.

وی افزود: ما دختران در ایران به نام مسلمانی و سنت پیامبر ختنه می‌شویم و همین جمله کوتاه مرا به خانه زهرا، دادا و ماما خدیجه و دیگر ختنه کننده‌ها و صحبت با زنان بسیاری در روستاها، شهر و محله‌ام واداشت. چه با پای پیاده و چه در زیر آفتاب سوزان و چه در هوای خنک بهاری بندر و سوار شدن پشت وانت و کنار صندوق حامل ماهی، مهم مقصد بود و گاه همراه با زنانی که دوست و اقوام دور و نزدیک بودند. ما گرد هم نشستیم و برای هم از چگونگی انجام عمل ختنه خود و دختران‌مان صحبت کردیم و با یادآوری خاطره آن روز چهره در هم کشیدیم و ترس و درد ناشی از بیرون زدن رگه‌های خون پس از ختنه و لرزیدن پاهایمان، مادران‌مان و زن ختنه‌گر را نکوهش کردیم. 

رسم سنت دختران هنوز پابرجاست

نسرین احمدپور در پایان این مراسم گفت: من در سن شش سالگی سنت شده‌ام بنابراین فکر نکنید این رسم در یک قرن پیش انجام شده است. هنوز هم طبق پژوهش‌های ما این کار در روستاهایی از شهرهای کرمانشاه، کردستان، آذربایجان غربی و هرمزگان انجام می‌شود. سنتی که باعث می‌شود به نام دین و سنت دختران کوچک با صحنه وحشتناکی مواجه شوند که بعدها تاثیر بسیار ناخوشایندی در زندگی و آینده آنها خواهد داشت. من به دلیل تجربه زیسته خودم تلاش کردم در این رابطه تحقیق و پژوهش کنم و در این میان با دکتر احمدی آشنا شدم و با وی در پژوهش‌های میدانی‌اش که به دشواری انجام شد، همراه شدم.

در پایان این مراسم فیلمی نیز از پژوهش‌های میدانی کامیل احمدی پخش شد، برخی از مسئولان استانی وزارت بهداشت بنا به دعوت نشر شیرازه در این نشست حضور داشتند و از دریافت هر گونه گزارش درباره دختران سنت شده در شهرهای مرزی ایران اظهار بی‌اطلاعی کردند.

اعزازی در ابتدای نشست با انتقاد از نبود وسیله نقلیه برای آمدن به کتابخانه ملی گفت: متاسفانه نبود وسایل نقلیه به این مکان علمی باعث شده که رفت و آمد با مشکل مواجه شود و بهتر است مسئولان فکری برای این مشکل بکنند تا چنین نشست‌های ضروری بهتر و پربارتر برگزار شود.

در پایان این نشست که با استقبال خوبی مواجه شده بود پرسش‌های متعددی میان حاضران و سخنران مطرح شد.