خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- مسلمانان با شروع ماه مبارک رمضان تغییراتی را برای بهره‌مندی از فرصت‌های معنوی این ماه در زندگی خود ایجاد می‌‌کنند. برنامه‌ریزی در جدول تغذیه روزانه از‌ جمله مهم‌ترین موارد در افزایش کیفیت روزه‌داری از بُعد جسمانی است. پژوهش‌های مختلف متخصصان علوم پزشکی تاثیرات مختلف جسمانی روزه‌داری را به اثبات رسانده است.
 
به‌عنوان مثال دکتر «اتوبوخنگر» در سال ۱۹۶۵ در کنگره پزشکی شهر بغداد اعلام کرد: «شخص روزه‌دار با سوزاندن رسوبات بیمارگونه و چربی‌های زائد بدن، کوره متابولیسم خود را می‌افروزد. در مدت پنجاه سال که از تاسیس کلینیک اوتوبوخنگر می‌گذرد بیش از پنجاه بیمار در این کلینیک توسط روزه درمان شده است.»  آلکس سوخورین، پزشک روسی نیز در کتاب خود با عنوان «روزه، روش نوین در درمان بیماری‌ها» نوشته «95 درصد بیماری‌های مردم از شکم ‌‌بارگی و سوء‌تغذیه سرچشمه می‌گیرد.»
 
آشنایی روزه‌داران با خواص خوراکی‌های مناسب برای استفاده در وعده سحر و افطار از یک سو موجب تاثیر بیشتر روزه‌داری بر سلامت جسمانی و از سوی دیگر به کاهش فشار گرسنگی در طول روز کمک می‌کند.
 
سفره افطار مسلمانان به‌ویژه ایرانها هرساله با خوراکی‌هایی ثابت چیده می‌شود. مصرف خوراکی‌هایی مانند پنیر، شیر، چای، خرما و نمک که جایگاه ثابتی در رژیم غذایی روزه‌داران دارند در کتاب‌های طب سنتی و پزشکان نیز مورد تاکید قرار گرفته‌اند. 
   


پنیر؛ مقوی معده روزه‌داران
پنیر پای ثابت سفره‌های افطار روزه‌داران ایرانی است. پنیر سرشار از پروتئین همچنین کلسیم و فسفر است به‌طوری که جایگزین مناسبی برای گوشت به‌حساب می‌آید. گیاهان‌خواران طرفدار پنیر هستند. تفاوت عمده این ماده لبنی با شیر فقط در لاکتوز است و مابقی خاصیت‌های شیر از‌ جمله پروتئین، چربی و ویتامین‌های
A و B را داراست. برتری دیگر این ماده به شیر هضم آسان‌تر آن است. فسفر پنیر موجب تقویت توانایی مغزی برای کار‌های فکری و رفع خستگی جسمانی می‌شود بنابراین توصیه می‌شود تا در ردیف غذای ثابت سفره افطار قرار گیرد.
 
در منابع طب کهن درباره خواص پنیر آمده است: «در طب سنتی اصطلاحاتی مانند مصلح وجود دارد. مصلح ماده‌‌ای است که با خوردن آن از عوارض غذای مورد نظر کاسته می‌‌شود و به‌اصطلاح اصلاح می‌‌شود مانند آویشن که مصلح پنیر است.» در حالی‌که پنیر تازه ملین شکم و تقویت‌کننده معده، روده و کلیه است و موجب تولید خلط مفید برای بدن می‌شود و دیرهضم است.   
 


خرما؛ برطرف کننده عطش روز‌ه‌داران
سیدمحمدحسین عقیلی‌خراسانی در «مخزن‌الادویه» درباره خواص خرما ابتدا به عوارض مداومت استفاده آن همراه مغز بادام اشاره می‌کند که چاق‌کننده است، محرک قوه جنسی، تقویت‌کننده کلیه، کمر و ملین طبع است. با توجه به شکایت روزه‌داران از یبوست استفاده از خرما در وعده‌های افطار و سحر از بروز این مشکل پیشگیری می‌کند.

میوه خرما درصد بین (88-44%) کربوهیدرات، (0.5-0.2%)، چربی، 15 نوع نمک، (5.6-2.3%) پروتئین، ویتامین، (11.5-6.4%) فیبر، رنگدانه و تانن دارد. براساس مطالعاتی که درباره خرما انجام شده قندهای موجود در خرمای تر و خشک شامل فروکتوز، گلوکز و سوکروز است. فروکتوز نسبت به گلوکز دو برابر شیرین‌تر است و سبب حس سیری و کاهش مصرف کالری می‌شود؛ بنابراین برای روزه‌داران مفید است.

در منابع طب عامیانه و همچنین آزمایشات حیوانی درباره خواص این میوه آمده است خرما به‌همراه شیر، عطش را رفع می‌کند. با توجه به قرار گرفتن ماه رمضان در فصل گرما، خرما کمک شایانی به رفع تشنگی روزه‌‌داران می‌کند. علاوه بر این در هضم غذا، حفاظت‌ کبد و تقویت سیستم اعصاب نیز موثر است.



 شیر؛ غذایی کامل برای روزه‌داران
با توجه به توصیه پزشکان درباره استفاده روزه‌داران از مواد خوارکی گرم در زمان افطار به‌نظر می‌رسد که شیر و فرآورده‌های آن مانند فِرنی و شیر‌برنج یکی از بهترین گزینه‌هاست.    
   
براساس کتاب «حفظ الصحه ناصری» نوشته حکیم محمد کاظم گیلانی آمده است که «هرشیری مرکب از سه جوهر مختلف شامل مائیت(آبی) و جبنیت(پنیری) و دسومت(چربی)که هر یک مزاج مخصوصی دارد. طبیعت مطلقه شیر، گرم در اول و تر در دوم است و به حسب غلبه هریک از سه جوهر گفته شده، طبیعت آن در گرمی و سردی و تری و خشکی و اعتدال مختلف می‌شود.» در کتاب «دهکده سلامتی» نوشته محسن ناصری می‌خوانیم: «شیر دارای خاصیت غذایی بسیار بوده و نوع مرغوب آن بدن را فربه و حالت بد حالی را زایل می‌کند.

شیر رطوبت‌های بدن را نگاه می‌دارد و اثر غذایی آن مدت زیادی در بدن باقی می‌ماند. شیر از جمله مواد خوراکی است که برای روزه‌دار در حکم ماده غذایی کامل به حساب می‌آید. مُراد از شیر در منابع طب سنتی شیر گاو است. 

دکتر ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه، معتقد است که «استفاده از شیربرنج و فرنی که با قطعات میوه‌های خشک و خلال بادام غنی شده یکی از بهترین غذا‌ها برای شروع افطار است.»


نمک؛ شهره شهر رحمت  
براساس منابع کهن بهترین خوراکی برای پایان یک روز روزه‌داری نمک است. در روایات اسلامی نیز نمک به‌عنوان غذای اصلی حضرت علی‌(ع) معرفی شده است. نمک موجب روان شدن اخلاط اربعه یعنی صفرا، بلغم، سودا و خون در بدن می‌شود بنابراین بهتر است حداقل تا یک دقیقه پس از خوردن نمک چیزی مصرف شود.

بنا به توصیه پزشکان، مصرف نمک باید در وعده‌های سحر و افطار زمانی که ماه رمضان با فصل گرما همزمان می‌شود کنترل شود چراکه موجب بروز تشنگی در طول روز می‌شود. مصرف نمک دریا به جای نمک تصفیه شده در طب اسلامی-ایرانی توصیه شده است. نمك از نظر منابع طبّ سنتی، برطرف كننده بلغم، سودا و صفراست. خشک‌كننده و دفع كننده رطوبت و بازكننده انسداد است. اصلاح‌كننده غذای سرد و نیكوكننده طعم غذا، سبزی‌ و گوشت و موجب شفافّیت پوست صورت شده و اشتها‌‌آور است.



چای؛ نوشیدنی پرطرفدار روزه‌داران  
ابوریحان بیرونی در کتاب «الصیدنه» که در نیمه اول قرن پنجم نوشته شده، جزئیاتی درباره گیاه چای و استفاده از آن به‌عنوان نوشیدنی در تبت و چین آورده است. چای در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان معجون شفابخش شهرت پیدا کرده است.

قدیمی‌ترین کتاب تخصصی درباره چای در ژاپن مجموعه دو جلدی «چگونه با نوشیدن چای سالم بمانیم» نوشته «ایسای» است. این کتاب کهن در سال 1211 بعد از آخرین بازید نویسنده از چین نوشته شده است. نویسنده در کتاب به تشریح عملکرد چای در طولانی‌تر شدن زندگی بشر پرداخته و در ادامه تفصیلی از آثار مثبت این نویشیدنی بر پنج اندام حساس بدن ارائه کرده است.

 کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند روزداران برای جبران آب از دسته رفته از بدن در طول روز بعد از افطار تا سحر از نوشیدنی‌های مختلف از جمله چای کمرنگ استفاده کنند. توصیه به نوشیدن چای و انواع دیگر مایعات گرم تاکیدی بر مضرات آب سرد است چراکه روزه‌دار با میل آب سرد فقط تا مدت کوتاهی تشنگی خود را رفع می‌کند.    
  
روزه‌داری از منظر طب کهن
فیثاغورث و بقراط برخی از امراض را با روزه معالجه می‌کردند و ابن سینا فصلی از کتاب قانون را به مداوا با روزه اختصاص داده است. دکتر بوخنگر از قول یک پزشک رومی نقل می‌کند که «نخستین بیماری مربوط به پرخوری بود و نخستین درمان نیز با امساک و روزه‌داری صورت گرفت» همچنین او به‌گفته یک پزشک مصری استناد می‌کند که «انسان با یک چهارم آنچه می‌خورد نیاز بدنش برای کسب انرژی و حفظ سلامت تامین می‌شود و با سه چهارم دیگر آن پزشکان زندگی می کنند.»   
 
دکتر «الکسیس کارل» فیزیولوژیست، زیست‌شناس و جراح متفکر فرانسوی در کتاب «انسان موجود ناشناخته» درباره فوائد روزه می‌نویسد: «با روزه، قند کبد، وارد خون می‌شود. چربی‌هایی که در زیر پوست ذخیره شده‌اند و پروتئین‌های عضلات و غدد سلول‌های کبدی آزاد می‌شوند و به مصرف تغذیه بافت‌ها می‌رسند، همه اعضا، مواد خاص خود را برای تعادل قلب قربانی می‌کنند» روزه بافت‌های بدن را می‌شوید و آن‌ها را عوض می‌کند روزه، به بدن نیرو و مقاومت بیشتری می‌دهد. روزه، با ایجاد تشنگی، آب بافت‌ها را می‌گیرد.