اما با نگاهی به دوره‌های مختلف جایزه کتاب سال در طول 10 سال گذشته می‌بینیم که بجز سه دوره، یعنی دوره‌های سی‌وسوم، بیست‌وهفتم و بیست‌وششم، در سایر دوره‌ها، کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در هیچ بخشی برگزیده نداشته است. البته برگزیده نشدن آثار کودک و نوجوان فقط مختص این جایزه مهم کشورمان نیست و در سیزدهمین جشنواره شعر فجر هم که اخیرا برگزار شد، شاهد همین وضعیت بودیم و هیچ اثر برگزیده‌ای در حوزه شعر کودک و نوجوان معرفی نشد. این درحالی‌ست که طبق آمار خانه کتاب از سال 1387 مصادف با بیست‌و ششمین دوره جایزه کتاب سال، تا به‌حال، درمجموع 60 هزار و 664 عنوان کتاب در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، 10 هزار و 228 عنوان در حوزه دین کودک و نوجوان، دو هزار و 658 عنوان در حوزه علوم علمی کودک و نوجوان، دو هزار و 712 عنوان در بخش کلیات و 15 هزار و 286 عنوان در حوزه علوم اجتماعی کودک و نوجوان منتشر شده است.
| موضوع | تعداد کل عناوین | ترجمه | تالیف |
| ادبیات کودک و نوجوان | 60664 | 23735 | 36929 |
| دین کودک و نوجوان | 10228 | 615 | 9613 |
| علوم اجتماعی کودک و نوجوان | 15286 | 4301 | 10985 |
| کلیات کودک و نوجوان | 2712 | 385 | 2327 |
| علوم علمی کودک و نوجوان |
2683 | 1658 | 1025 |
حال پرسشی که در این شرایط مطرح می‌شود این است که چه دلیلی سبب برگزیده نشدن پیاپی کتاب‌های کودک و نوجوان در طول دهه گذشته شده است، آیا این وضعیت ناشی از ضعف تالیف و ترجمه آثار کودک و نوجوان در سال‌های اخیر است یا دلایل دیگری در این میان تاثیرگذار بوده است؟
من هم به برگزیده نداشتن بخش کتاب کودک در جایزه کتاب سال اعتراض دارم
مصطفی خرامان، داور بخش داستان تالیف کودک و نوجوان سی‌وششمین و سی‌وپنجمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی درباره اینکه چرا غالبا در بخش کودک و نوجوان جایزه کتاب سال برگزیده نداریم، می‌گوید: با توجه به اینکه کتاب «کلاه حصیری» من هم در سی‌وچهارمین دوره کتاب سال به عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد، من هم به این مساله اعتراض دارم که چرا نباید در حوزه کودک و نوجوان اثر برگزیده داشته باشیم و این مطالبه را با یکی از داوران چندین دوره کتاب سال مطرح کردم و او خیلی دوستانه به من گفت که هیات علمی جایزه کتاب سال تمایل زیادی ندارند که کتاب رمان 200 صفحه‌ای یا کتاب داستان تصویری 400 کلمه‌ای با این حجم کم به عنوان اثر برگزیده کتاب سال معرفی شود در کنار سایر آثار برگزیده، حجیم و چند جلدی و تفسیرهایی که در سایر حوزه‌ها انتخاب می‌شود. و اتفاق‌هایی که در طول چند سال گذشته برای کتاب‌های کودک و نوجوان در جایزه کتاب سال افتاده، بیانگر همین موضوع است.
بخش کودک و نوجوان برای مسئولان فرهنگی کشور مثل یک شوخی است
این نویسنده پیشکسوت، می‌افزاید: کتابی که به عنوان کتاب تقدیری معرفی می‌شود، چه مشکلی دارد که به عنوان کتاب برگزیده معرفی نمی‌شود؟ بالاخره کیفیت لازم برای تقدیر شدن را داشته است که انتخاب شده. به همین دلیل فکر می‌کنم بخش کودک و نوجوان برای مسئولان فرهنگی کشورمان مثل یک شوخی است و معتقدند وقتی یک مجموعه چندجلدی نهج‌البلاغه به عنوان اثر برگزیده کتاب سال معرفی می‌شود نمی‌توان یک کتاب 20 صفحه‌ای کودک را هم به عنوان اثر برگزیده کتاب سال معرفی کرد و موقع کشیدن باید هم‌وزن باشند.
ادبیات کودک و نوجوان را از جایزه کتاب سال جدا کنید
خرامان برای بهبود اوضاع موجود می‌گوید: به نظر من بهترین راهکار جدا کردن بخش ادبیات کودک و نوجوان از جایزه کتاب سال و اختصاص جایزه‌ای مجزا به آن است مانند کاری که در حوزه ادبیات داستانی بزرگسال انجام شد. در این شرایط کتاب‌های کودک و نوجوان از نظر حجم با خودشان مقایسه می‌شوند نه با آثار بزرگسال.
کیفیت آثار کودک در حدی نبود که برگزیده داشته باشیم
وی در ادامه به کمیت و کیفتی آثار بخش داستان تالیفی کودک و نوجوان اشاره می‌کند و می‌گوید: البته نباید از نظر دور داشت که کیفیت آثار ارسالی به این بخش واقعا در حدی نبود که اثری را بتوان به عنوان برگزیده معرفی کرد، حتی به اثر تقدیری هم نرسیدیم چون کیفیت آثار پایین بود. مساله این است که نویسندگان کودک و نوجوان کم‌حوصله‌اند، وقتی نویسنده‌ای می‌گوید من فلان کتاب را در طول دو هفته نوشته‌ام چگونه می توان این کتاب را به عنوان برگزیده کتاب سال معرفی کرد؟
کتاب سال باید عاری از ایراد و اشکال‌های فاحش باشد
خرامان در ادامه یادآور می‌شود: باید توجه داشته باشید کتابی که به عنوان اثر برگزیده کتاب سال معرفی می‌شود به عنوان الگو در کشور مطرح می‌شود و باید عاری از ایراد و اشکال‌های فاحش باشد. اما اغلب آثاری که به دست ما رسید دارای غلط‌ها و اشتباهات نگارشی، ویرایشی و ساختاری بود و زبان و نثر خوبی نداشتند. داستان‌هایی داشتیم که بسیار خوب شروع شده بودند و شخصت‌پردازی خوبی داشتند اما در نهایت نویسنده پایان و جمع‌بندی را رها کرده بود و سرهم‌بندی کرده بود.
نویسندگان کودک مقصرند
وی با اشاره به اینکه خود نویسندگان کودک مقصرند، تاکید می‌کند: نویسندگان به دلیل اینکه فکر می‌کنند در نهایت بچه‌ها قرار است این کتاب‌ها را بخوانند، با دقت کار نمی‌کنند و برایشان مهم نیست و آثاری می‌نویسند که اصلا از خواندشان لذت نمی‌برید. امسال در بین نامزدهای نهایی کتابی داشتیم که بیش از 200 صفحه بود، رمان خوبی بود اما به راحتی می‌شد حدود 80 صفحه ان را حذف کرد و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شد. ما کتاب‌های تالیفی زیادی داریم اما متاسفانه نه ناشران و نه نویسندگان در تولید کتاب دقت نمی‌کنند و همین مساله سبب می‌شود کتاب‌های کودک علاوه براینکه برای بچه‌ها جذابیتی ندارند در جایزه کتاب سال دیده نشوند.
معیار برگزیده شدن حجم مطالب نیست، کیفیت کتاب و محتوای آثار است
این درحالی‌ست که حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی راد، دبیر علمی جایزه کتاب سال، می‌گوید: ما کلا 72 گروه در 10 موضوع داشتیم که در بسیاری از آن‌ها اثر برگزیده و تقدیری نداشتیم و داوران کتاب‌ها را از نظر کیفی کاملا بررسی کردند تا آثار شایسته‌تر به مرحله نهایی راه یابند. و اینکه می‌گویند نظر هیات علمی جایزه کتاب سال این است که کتاب کودک و نوجوان 100 صفحه‌ای نمی‌تواند در کنار مجموعه کتاب‌های حجیم سایر رشته‌ها که به عنوان برگزیده انتخاب می‌شوند، قرار بگیرد، اصلا درست نیست و با این حرف مخالفم.
وی می‌افزاید: توجه داشته باشید که ما در حوزه‌های دیگر، کتاب 110 صفحه‌ای داشتیم که از سوی هیات داوران به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد یا در حوزه پژوهش کتاب برگزیده‌ای داریم که به 200 صفحه نمی‌رسد. بنابراین ملاک و معیار ما برای برگزیده شدن آثار حجم مطالبشان نیست، کیفیت کتاب و محتوای آثار است.
کمیت خوب ولی کیفیت ضعیف بود
به گفته دبیر علمی سی‌وششمین دوره جایزه کتاب سال، اگر در حوزه کودک و نوجوان اثر برگزیده‌ای نداشتیم به دلیل پایین بودن کیفیت آثاری است که به دست ما رسیده است. با اینکه کیمت خوب و قابل قبول بود اما کیفیت آثار رسیده در حدی نبود که داوران از بین آن‌ها اثر برگزیده‌ای انتخاب کنند و فقط در این حوزه اثر شایسته تقدیر داشتیم.
نظرات