به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «کپی رایت و طرحی برای ناشران حوزه جهان اسلام» با حضور اصغر ایمانی، حقوقدان و عضو هیئت‌مدیره دانشگاه عدالت، محمد بورهان گیج، مدیرعامل اتحادیه چاپ و نشر کشور ترکیه، سید‌عباس حسینی‌نیک، مدیر انتشارات حقوقی مجد، علی زاهدی نجفدری، دبیرکل اتحادیه جهانی ناشران مسلمان  و میثم نیلی، مدیرعامل  مجمع ناشران انقلاب اسلامی شنبه( 23 اردیبهشت‌ماه) درسرای ملل برگزار شد.
 
زاهدی نجف‌دری در این نشست با بیان اینکه ایران با یک چالش جدی در حوزه بین‌الملل مواجه است و آن پیوستن یا نپیوستن به معاهدات بین‌آلمللی است؛ گفت: یکی از این معاهدات بین‌المللی معاهده برن  است که  100 سال پیش تدوین شد. معاهده بین‌المللی کپی‌رایت یکی از معاهدات تخصصی در حوزه نشر است و حدود 9 دهه از عمر آن می‌گذرد و هنوز عده زیادی از این کشورها عضو برن نیستند؛ البته برای این عضو نشدن هم دلایل محکمی دارند.
 
عضو هیئت‌مدیره دانشگاه عدالت با بیان اینکه معاهده کپی‌رایت دو بخش دارد. قسمت نخست مربوط به مباحث تخصصی و حرفه ای نشر است که ناشران درباره آن اتفاق نظر وجود دارد. اما چالش به جایی برمی‌گردد که این معاهده وارد تقابل با باورهای دینی، آداب و رسوم و سنت‌های یک ملت می‌‌شود؛ البته اروپاییان نیز تا چند سال قبل عضو برن نبودند اما به دلیل نیاز به اتحاد؛ برخی از ناشران اروپایی این معاهده را با وجود میل باطنی خودشان پذیرفتند.

 بخش حرفه‌ای برن را تعمیم و بخش اعتقادی را سیال کنیم
زاهدی نجف‌دری با بیان اینکه در یک دوره‌ای که مبحث معاهده برن داغ بود، مجلس شورای اسلامی و قوه قضائیه وارد مسئله شدند و میان ناشران در کشورهای مختلف نیز بحث بر سر عضویت در این معاهده اختلاف نظرهایی به وجود آمد، اظهار کرد: هیچ ناشر و کشوری با قسمت حرفه‌آی کپی رایت مخالفتی ندارد اما مشکل و محل اختلاف؛ تضاد معاهده برن با باورهای دینی است؛ بر همین اساس، با توجه به پیگیری اتحادیه ناشران جهان اسلام، خواستار تجدید نظر در برن شد. در این مکاتبه پیشنهاد شد، قسمت حرفه‌ای معاهده برن را به همه کشورها تعمیم دهیم و بخش باوری و ارزشی و دینی معاهده برن را سیال و آزاد بگذریم تا این انطباق میان معاهده برن با تمام کشورها ایجاد شود اما از این پیشنهاد بازخوردی عملی دریافت نکردیم.
 
در ادامه این نشست، ایمانی درباره کپی‌رایت و پذیرفتن معاهده برن گفت: براساس معاهده برن کشورهایی که عضو برن می‌شوند باید 50 سال از حق یک ناشر دفاع کنند و درصورت اختلاف محاکم کشور ایران صلاحیت رسیدگی به این اختلاف را نخواهند داشت اما باید واقع‌بینانه و با افکار نو جلو بریم و بپرسیم آیا از اینکه یک نشر در خارج از کشور مطابق ارزش‌های ایران نیست باید ترسید یا راه باید برای جلسات روشنگری باز کرد؟ به نظر می‌رسد با لطایف الحیل خاصی می‌توان عضو برن شد به‌طوری که ارزش‌ها زیرسؤال نرود.
 
وی با بیان اینکه حوزه نشر یک حوزه پیامی است که به انتقال دانش، گفتمان، علم،  واژه‌ها و ادبیات می‌پردازد . گفت: نباید اینگونه تصور کرد که پذیرفتن معاهده برن به معنای از دست رفتن ارزش‌های دینی نیست.

ایمانی افزود: نگاهی به آثار نشریات و کتاب‌های ما در بخش بین‌الملل موید این مطلب است که ایران همواره در کتاب‌ها و حاشیه مطالب منتشر شده خود در عرصه بین‌الملل  به نوعی پاسخ نشرهایی که با ایران و ارزش‌های دینی ما در تعارض است، را می‌دهد.
 
حسینی نیک در این نشست عنوان کرد: در ابتدا چند کشور اروپایی اتحادیه برن را تشکیل دادند و از میان هفت کشور اروپایی این معاهده برن به کشورهای دیگر نیز تسری پیدا کرد و امرو تنها  12 کشور عضو این معاهده نیستند. شرط عضویت کشورها در سازمان تجارت جهانی این است که این کشورها باید عضو  معاهده تجاری سازی مالکیت فکری باشند و هر کشوری که بخواهد عضو معاهده تجاری سازی مالکیت فکری باشد باید 21 ماده کنوانوانسیون برن را بپذیرد.
 
مدیر انتشارات حقوقی مجد با اشاره به اینکه ایران از سال 1348 یعنی 54 سال پیش که بحث مالکیت ادبی و هنری مطرح شده و قانون حمایت از مولفان و مصنفان و مترجمان تصویب شد، اکثر کشورها عضو کنوانسیون برن بودند، گفت: کشورهای حوزه خلیج فارس از سال 2000 عضو برن شدند اما ایران نیز که عضو برن نیست، خیلی هم بدوی هم نیست؛ زیرا از سال 1285 با قانون‌های مشروطه، محاکمات، مجازات و قانون تجارت نزدیک به 100 سال آشنایی دارد.
 
حسینی‌نیک با اشاره به مطالعه مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی گفت: سال 48  که بحث حقوق مالکیت هنری و ادبی در ایران در حال رشد بود، دیدگاه‌های متفاوتی در این زمینه مطرح شد؛ قانون سال 48 که 35 ماده است و قانون ترجمه و تکثیر که 12 ماده است، تقریبا ترجمه کنوانسیون برن است.
 
وی با بیان اینکه ماده 22 بحث حقوق مالکیت هنری و ادبی سال 48 ایران را از کنوانسیون برن جدا کرد، عنوان کرد: آمریکا سال 68 عضو معاهده برن شد و پیش از انقلاب اسلامی نیز ایران عضو برن نبوده است؛ زیرا جریان حرکت علم به سمت کشور یکطرفه بوده و اکنون نیز همین‌طور است. قانونگذار مایل به ایجاد محدودیت نبوده است؛ البته باید توجه داشت در حقوق معنوی، عضو برن هستیم اما در حقوق مادی این عضویت وجود ندارد.

با وجود تحریم موافق پیوستن به برن نیستم
حسینی‌نیک با بیان اینکه با وجود شرایط تحریم موافق پیوستن به معاهده برن نیستم، اظهار کرد: اما معاهده برن چندان هم ترسناک نیست. سال 1350 پیوستی ازسوی کشور هند به معاهده برن اضافه شد مبنی بر اینکه کشورهای توسعه‌یافته بتوانند الزاماتی برای ورود کتاب داشته باشند که این شرایط برای منفعت اقتصادی آن‌ها بود.
 
نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی نیز در این نشست اظهار کرد: دهه 70 بحث کپی‌رایت تقویت می‌شود و نامه‌نگاری میان مصطفی میرسلیم، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت با رهبر معظم انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد که ‌آیا عضویت در سازمان تجارت جهانی با توجه به پیش‌شرط برن به صلاح است؟ که رهبر انقلاب اسلامی به صراحت مطرح می‌کنند؛ «خیر به صلاح نیست» و این اتفاق در زمان‌های دیگری مانند دوره ریاست جمهوری خاتمی و احمدی‌نژاد نیز مطرح می‌شود.
 
وی با طرح این پرسش که  آیا معاهده برن یک مسئله ارزشی، حقوقی و محتوایی در حوزه نشر است یا یک معاهده سیاسی، اقتصادی؟ گفت: قطعا در معاهده برن با یک حوزه محتوایی که صرفا با انتشار یک کلمه یا جمله؛ اسلام دچار مشکل شود، مواجه نیستیم زیرا اکنون  معارض‌ترین کتاب‌های فکری که مقابل نظام جمهوری اسلامی هستند، در کشور منتشر و در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.
 
نیلی با بیان اینکه در برن با استعمار نوین مواجه هستیم، گفت: برن از این جهات خطرناک است که با مساله‌ای به نام استکبار و نظام سلطه بر تفکر ملت‌ها در تماس است. ملتی که 40 سال است دستش زیر گیوتین دشمن است، دست دیگرش را زیرسلطه دشمن نمی‌برد.
 
وی افزود: ما از کنوانسیون های جهانی خیری ندیدم زیرا ایجاد کننده این کنوانسیون‌ها همان کشورهای نظام سلطه هستند. در تحریم سیاسی و اقتصادی ما موفق شدیم به غنی سازی 20 درصدی انرژی هسته‌ای برسیم زیرذا دشمن  نمی‌توانست ما را تحریم علمی کند  و این علم در کشور بازتولید و در میدان استفاده شد. 
 
نیلی در واکنش به این مسئله که فقط 12 کشور در دنیا عضو برن هستند، اظهار کرد: مگر چند کشور واقعی که استقلاشان برایشان مهم است در دنیا وجود دارند. نباید با دست خودمان چیزی را امضا کنیم که در یوغ دشمن بیفتیم. این معاهده مانند ان پی‌تی است که با دست خودمان امضا کردیم اما نه‌نتها منفعتی نداشت بلکه فقط معایبش را پذیرفتیم.
 
رئیس مجمع ناشران انقلاب اسلامی با تاکید بر اینکه اگر قانونی باشد که استقلال کشور را تضمین کند، می‌توان به برن هم فکر کرد، گفت: این نوع کنوانسیون‌های تأمین‌کننده استقلال عزت کشور نیز در میان مراودات و معاهدات بین‌المللی بوده و ما موافق این عضویت بودیم. اما یک راه میانه این است که میان دو یا چند کشور تبادلات حقوقی امضا کنیم.
 
بورهان گیج، مدیرعامل اتحادیه چاپ و نشر کشور ترکیه نیز در این نشست عنوان کرد: کپی‌رایت در کشور ترکیه به‌عنوان حق‌التألیف شناخته می‌شود و حقی است که نویسنده در نوشتن متن برای خودش محفوظ می‌کند. این حق کپی‌رایت باید در همه زمینه‌ها مانند موسیقی فیلم و کتاب به صاحب حق برسد. ترکیه سال 1951 به این کنوانسیون می‌پیوندد و آن را به‌عنوان یک قانون می‌پذیرد.
 
وی با اشاره به توافقات بین‌المللی در این زمینه گفت: قطعا کشورهایی که قدرتمند بوده این قوانین را وضع کرده و طوری این قوانین را گذاشتند که حقوق آن‌‌ها را تأمین کنند.
 
بورهان گیج با بیان اینکه آثار ایرانی و ترکیه ای در خارج از کشور مخاطبان زیادی دارد، گفت: ترکیه برای ورود به یک معاهده بین‌المللی تلاش می‌کند به منافع ملت خود فکر کند و به جای اینکه وارد کننده یک تفکر باشد صادرکننده آن اثر و فکر شود.
 
وی افزود: امروز عمدتا کشورهای اسلامی برن را به رسمیت نمی‌شناسند و این مسئله باعث می‌شود مراودات علمی آثار غنی اسلامی میان این کشورها نیز مبادله نشود. باید حداقل چاره ای اندیشید که بتوان آثار غنی حوزه اسلامی را میان کشورهای اسلامی مبادله کرد و این تعاملات قطعا همکارهای فرهنگی و منافع اقتصادی را به دنبال دارد.