سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، واقعه کربلا گونه‌ای خاص از ادبیات را ایجاد کرد که به آن ادبیات عاشورایی می‌گویند. این نوع ادبیات پس از عاشورا با مرثیه‌سرایی و سپس گزارش مکتوب از این واقعه آغاز شد و در قرن‌های بعد گسترش پیدا کرد.
به بهانه ایام محرم گفت‌وگویی پیرامون شعر عاشورایی با میلاد عرفان‌پور، شاعر و سرپرست مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری ترتیب دادیم. وی برگزیده جوایز ادبی متعدد از جمله جشنواره بین‌المللی شعر فجر، جایزه ادبی قیصر امین‌پور، جایزه گام اول و جایزه ادبی بابا طاهرو صاحب کتاب‌هایی همچون «از آخر مجلس»، «چاره‌ها»، «درباره تو»، «بی‌خبری‌ها»، «راهبندان» و «از شرم برادرم» است.
پرداختن به واقعه عاشورا چه سابقه‌ای در ادبیات دارد؟
پرداختن به عاشورا در قالب شعر از خود واقعه عاشورا آغاز می‌شود و ما در تاریخ می‌خوانیم که در خود این واقعه شاعرانی داریم که درباره عاشورا و امام حسین(ع) شعر سرودند. به عنوان مثال حضرت ام کلثوم و حضرت رباب در مورد عاشورا و امام حسین(ع) شعر سرودند و امام حسین(ع) در ایام منتهی به واقعه عاشورا و در روز عاشورا بیاناتی در قالب شعر دارند. بعد از عاشورا، این رستخیز عظیمی که در این واقعه رخ داد، جریان دامنه‌دار گسترده‌ای در شعر ما ایجاد کرد و در قرون مختلف از دیدگاه‌ها و زوایای متفاوت در قالب شعر اعم از شعر عرب و شعر فارسی و حتی به زبان‌های دیگر به عاشورا، امام حسین و خانواه و یاران ایشان بارها پرداخته شد. درحقیقت حوزه شعری عاشورا حوزه بسیار وسیعی است و صحبت در مورد آن به یکی دو مقوله محصور و منحصر نمی‌ماند.
شعر عاشورایی چه جایگاهی در ادبیات فارسی دارد؟
یکی ازآبشخورهای اصلی ادبیات انقلاب اسلامی واقعه عاشوراست. ادبیات انقلاب اسلامی مبتنی بر دو آبشخور اصلی است که یکی عاشورا و دیگری انتظار است. عاشورا ریشه ادبیات انقلاب اسلامی است زیرا ظلم‌ستیزی، مقابله با قاتل و ظلم و فساد و ایستادن بر صراط مستقیم و حق را به ادبیات انقلاب تزریق می‌کند. از طرفی انتظار هم چشم‌انداز شعر انقلاب اسلامی است که به سمت ظهور، عدالت‌خواهی جهانی و گسترش معنویت و حقیقت در جهان حرکت می‌کند.
چه آسیب‌هایی شعر عاشورایی را تهدید می‌کند؟
هر گنجینه گرانبهایی ممکن است دچار آسیب‌هایی بشود و خود مسئله ارزشمند و گرانبها بودن سبب این است که دیگرانی در از میان برداشتن آن طمع کنند. اگر شأن ادبیات عاشورایی رعایت نشود و ملزومات درست و سنجیده به کار برده نشود، ممکن است دچار انحرافاتی شود. ادبیات عاشورایی ممکن است از جنبه محتوایی دچار آسیب شود و اگر شاعرانی پیدا شوند که اشراف بر سیره معصومین و تاریخ اسلام نداشته باشند و بدون شناخت اعتقادی از مواضع حضرات معصومین چیزی در قالب شعر عاشورایی بنویسند که با واقعه عاشورا فاصله داشته باشد باعث ایجاد انحراف در حوزه محتوایی ادبیات عاشورایی خواهند شد. معمولا شاعرانی دچار این خطا می‌شوند که دانش کمتری در حوزه معارف دینی و تاریخ اسلام دارند .از این جهت توصیه بزرگان و پیشکسوتان شعر به شاعران جوان این بوده که وقت عمده‌ای را صرف مطالعه تاریخ عاشورا و معارف و سیره معصومین کنند. آسیب دومی که ممکن است در این حوزه پیش آید از این جهت است که ادبیات عاشورایی با عموم مردم مواجه است و بر این اساس ممکن است این تصور ایجاد شود که شاعران در پرداخت ادبی آثار دچار سهل‌انگاری و عبور سرسری از مباحث شوند. به عبارتی ممکن است شاعران از حیث ادبی شعر کم‌مایه‌ای خلق کنند و متاسفانه با این مشکل در بین بعضی شاعران مواجه هستیم. در شعر عاشورایی باید تلاش کنیم ارزشمندترین و پرمایه‌ترین داشته‌ها و زیبایی‌های ادبی را در حوزه زبان، صور خیال و دیگر ویژگی‌های یک شعر خوب داشته باشیم. شعر عاشورایی گفتن به معنای حلول از تراز بالای شعر خوب نیست و درواقع برای عموم مردم شعر گفتن نباید به معنای تقلیل شعر تصور شود.
دوشنبه ۱۶ مرداد ۱۴۰۲ - ۰۸:۳۸
نظر شما