سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): مصطفی ده‌پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در رخداد فرهنگی بزرگداشت ثبت جهانی جشن سده با قدردانی از دست‌اندرکاران ثبت جهانی جشن سده به عنوان یک آیین کهن و ریشه‌دار در مرز و بوم ایران گفت: من به عنوان یک باستان‌شناس از نگاه خودم سده را آیینی می‌بینم که ریشه در زیست انسان با محیط و طبیعت خشن دارد.
او با بیان اینکه روستازاده نیستم ولی به‌واسطه حضور مادربزرگم در روستا زیاد زندگی کردم و با آیین و اسطوره‌های روستا آشنا هستم گفت: در آن طبیعت سرد و خشن زاگرس؛ مخصوصاً در پی بارش برف سنگین سال ۱۳۶۷ در کرمانشاه معنای گرما را واقعاً فهمیدیم و اینکه انسان و بشر به یک موهبت الهی بنام آتش پناه می‌برد و آتش را به عنوان نعمت و موهبت الهی می‌ستاید.
ده‌پهلوان بیان کرد: کلیپی از نماینده پیشین انجمن زرتشتیان می‌دیدیم که به جد تأکید داشت زرتشتیان آتش‌پرست نیستند و این واقعاً درست است. ما مسلمانان نیز آتش را ستایش می‌کنیم.
رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: افتخار ایران به زرتشتیان است که ثابت می‌کنند ایران‌زمین روی شرک و بت‌پرستی را به خود ندیده است و سنت نبوی در این کشور سالیان سال وجود داشته و ایرانیان‌اند که به این درک عمیق رسیده‌اند و سنت نبوی را در این کشور و مرز و بوم ترویج دادند.
او با اشاره به اینکه وظیفه و رسالت پژوهشگاه و هنرهای سنتی این است که آیین‌ها و آداب و رسومی که ریشه در ارزش‌های دینی فرهنگی این کشور دارد را باید مستندنگاری، حفظ، ترویج و احیاء کند تصریح‌کرد: دانشمندان بزرگی در دهه‌های گذشته در پژوهشگاه و سازمان میراث‌فرهنگی سابق فعالیت داشته و دارند از جمله علیرضا حسن‌زاده، همکارانشان در پژوهشکده مردم‌شناسی، سایر پژوهشکده‌ها، دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی و … و خوشبختانه در این مورد قحط الرجال نداریم و استادان و صاحبنظران خوبی داریم که باید در راستای حفظ، ثبت و حراست و صیانت از آیین‌های وزین ایرانی از آنها کمک بگیریم.
ده‌پهلوان گفت: طی جلسه‌ای با آتوسا مومنی، رییس مرکز منطقه‌ای میراث ناملموس تهران قرار شد با همکاری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و برخی همکاران دانشگاه گامی موثر برای ثبت و ضبط میراث‌ناملموس کشور برداریم و کم کم بتوانیم این میراث ناملموس را به جهانیان معرفی کنیم و آرزو می‌کنم که اندیشه بد از این مرز و بوم دور باشد.
جشن سده نمونه بارزی از حقانیت فرهنگ ریشه‌دار ایرانی
سپس علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث‌معنوی و طبیعی با بیان‌اینکه آنچه که در ثبت جهانی جشن سده اتفاق افتاد بخشی از دغدغه عاشق پیشگانی است که در حوزه میراث‌فرهنگی کشور مشغول خدمت هستند گفت: همه کسانی که در این محفل هستند در یک عنصر بی نظیر ایرانی به نام عشق مشترک‌اند. ایرانیان از دیرباز در عشق و دوستی هم مسیر و برای جهانیان پیام آور صلح و دوستی بوده‌اند. در این عصر و زمانه‌ای که کودک‌کشی، تلخی و دشمنی مرسوم شده گفتگوی تمدن‌ها را به زبان نوین ایجاد کردن به جز از ایرانی و هنرش بر نمی‌آید.
او بیان کرد: جشن سده نمونه بارزی از حقانیت یک فرهنگ ریشه‌دار به نام ایران و ایرانی است چه زرتشتی، کلیمی، مسیحی و مسلمان ما ایرانیان همیشه برای جهانیان پیام آور صلح، دوستی، مروت و مودت بوده و هستیم و ایران سرزمین است که در آن هرگز بتی ریشه ندوانده است و این کشور سرزمین حافظ، سعدی، فردوسی و عشق لیلی و مجنون‌ها است و ما در کنار یکدیگریم برای ساختن ایرانی آبادتر از همیشه می‌کوشیم و ایران سرزمین موعود الهی است.
باید بترسیم از فراموشی نسلی که نمی‌داند کیست
مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث‌معنوی و طبیعی افزود: جشن سده نمونه بارزی از این هویت و حقانیت برتر ما است در عصر و زمانی که دیگران در اندیشه مصادره فرهنگ و بزرگان و مفاخیر و مشاهیر ما هستند این ماییم که عاشقانه همچون شمع باید بسوزیم و پاسدار حرمت حقانیت خویش باشیم. ما عاشق پیشگان سینه چاکی هستیم برای دفاع از حقانیت خودمان و در عصری که از شمال و جنوب و شرق و غرب عالم همه در فکر تاراج ما هستند دفاع از واقعیت‌ها و حقانیت‌ها خیلی سخت است.
ایزدی بیان کرد: اگر اندکی دچار کاهلی و سستی شویم هر آنچه داریم به یغما می‌رود. آنچه که ما در مجموعه میراث‌فرهنگی با تمام مشقت‌ها انجام می‌دهیم در اصل دفاع نابرابری است در برابر کیستی‌ها و چیستی‌های هویتی سرزمینمان، ایران سرزمینی کهن است که به داشته‌های فرهنگی‌اش ایران شده است و بار بسیاری را باید به دوش بگیرد تا مانند همیشه خورشیدی باشد روشنگر برای انسان و انسانیت. سرزمین موعدی که همواره حرف برای گفتن داشته و دارد.
او در پایان سخنانش گفت: باید بترسیم از فراموشی نسلی که نمی‌داند کیست. در این راه نباید از شناخت مشاهیرمان غافل شویم. گستره فرهنگی ایران فرهنگی به معنای شعور این جغرافیای مقدسی است که تمدن دنیا سر تعظیم به پایش فرود آورده است.پس همه باید کمک کنیم تا گرد فراموشی بر پیکره سرزمین ما ننشیند.
تلاش برای وفاق اجتماعی ملت‌ها در جای جای ایران فرهنگی بزرگ
آتوسا مومنی، رییس مرکز منطقه‌ای میراث ناملموس تهران در ادامه این نشست با بیان اینکه پرونده سده همچون یلدا جامع و جهان شمول است و تمامی تجلیات و صور پنجگانه میراث ناملموس را در دل و محتوای خودش دارد که باید به همه اینها بالید و افتخار کرد گفت: وفاق اجتماعی میان ملت ایران در قامت مسیحیت، کلیمیت، زرتشتی و مسلمان بروز کرده و امروز ما در این فضای ارزشمند، خرده فرهنگ‌های جاری در سرزمینمان را برای حرکت بسوی ایرانی جهانی مبتنی بر داشته‌های صلح آفرینش تکریم می‌کنیم و خدا را شاکریم که فرصتی پیش آمده برای اینکه در جهان داشته‌هایمان را به عنوان میراث بشری به منصه ظهور بگذاریم.
او افزود: دکتر ایزدی متولی ثبت در سطح ملی و جهانی هستند اما تنها تولی‌گری ایشان در این حوزه نیست و گامی فراتر را هم برعهده دارند ترویج، انتقال بین نسلی و تثبیت آن به عنوان سند هویتی در جامعه جهانی برای رسیدن به توسعه پایدار برای حصول صلح جهانی نیز بر عهده ایشان است. امروز داشته‌های ما داشته‌هایی متکثر و گاهی اوقات کاملاً پراکنده در جغرافیای ایران فرهنگی است و شاید تکلیف مرکز میراث ناملموس متفاوت از تکلیف حاکمیتی وزارتخانه میراث‌فرهنگی باشد و آن هم تلاش برای وفاق اجتماعی ملت‌ها و بر کشیدن عناصر زنده و جاری در صور مختلف در جای جای ایران فرهنگی بزرگ است و بخشی از جهان در زمره ایران فرهنگی بزرگ از منظر ایران جغرافیایی نیست.
مومنی بیان کرد: اما این صندوقچه فرهنگی نه روادید لازم دارد و نه مانعی بر آن است، از اینجا تا کنیا، زنگبار، اروپا و …بسیاری از میراث مسلمانی و نبوی ما امروز در اروپا نسج کرده و تداوم یافته پس بنابراین ارزش عناصر میراث‌فرهنگی ناملموس در جریان‌پذیری آن در تمام عرصه جهانی است.
میراث‌فرهنگی را به پلی برای ارتباط ایران و جهان تبدیل کنیم
علیرضا حسن‌زاده مدیر پروژه ثبت جهانی سده و رییس پژوهشکده مردم‌شناسی با طرح این پرسش که ثبت جهانی سده چه اندیشه‌ای را می‌تواند در ما برانگیزد و چه چشم‌اندازی را می‌تواند در پیش روی ما قرار دهد بیان کرد: نخستین چیزی که سده به ما می‌گوید دعوت به زیست سالاری است.هیچ مدل و الگویی از توسعه در جهان نیست که اگر بر پایه زیست سالاری نباشد به توسعه پایدار ختم شود.
او افزود: آتش همچون آب، خاک و باد نماد روشنایی و پاکی است و باید بیندیشیم به اینکه در سرزمینی که جشن سده در آن برپا می‌شود نباید هوا آلوده باشد. نباید مازوت سوزاده شود، دریاچه‌ها خشک و رودخانه‌ها دچار آلودگی صنعتی باشند ما باید بیندیشیم به اینکه در سرزمینی که نوروز و سده جشن گرفته می‌شود مدل توسعه باید مورد بازاندیشی قرار گیرد.
حسن‌زاده با اشاره به مقوله دعوت به فرهنگ شادمانی افزود: سده یکی از چشم‌اندازهای فرهنگ شادمانی در ایران است. به فرهنگ شادمانی در ایران باید بیشتر بها دهیم از منظر گفتمانی در مورد فرهنگ شادمانی هنوز ابهاماتی در ایران وجود دارد.باید یک توافق عام بر آمده از گفتگو در ایران شکل بگیرد و در این راه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و پژوهشگاه نقش کلیدی دارند که در این راستا پیشنهاد تدوین اطلس فرهنگ شادمانی را ارائه داده‌ایم.
او با اشاره به مقوله دیپلماسی میراثی اظهارکرد: هر جا می‌خواهید برای ایجاد ارتباط پل بزنید میراث‌فرهنگی به کمک شما می‌آید، برایتان خندق و دیوار نمی‌کشد، حصارها را بالا نمی‌برد میراث‌فرهنگی به سمت گفتگو پنجره می‌گشاید. ما فعالان حوزه علوم میراثی گله‌مندیم که چرا نباید میراث‌فرهنگی مبنای یک دیپلماسی قدرتمند به عنوان دیپلماسی میراثی در جهان باشد.
سده یکی از چشم‌اندازهای فرهنگ شادمانی در ایران
مدیر پروژه ثبت جهانی سده در ادامه با دعوت از سیاستگذاران ایران برای اندیشیدن به سرمایه‌های فرهنگی این سرزمین گفت: ایران پل اتصال شرق و غرب بوده و فرهنگ ما پل‌های زیادی برای اتصال به دنیا دارد. ما می‌توانیم میراث‌فرهنگی را به پلی برای ارتباط ایران و جهان تبدیل کنیم.
رییس پژوهشکده مردم‌شناسی افزود: آیین‌های ایرانی در واقع نماد تنوع فرهنگی و همبستگی ملی‌اند و نمونه آن جشن سده است. از خراسان تا زرتشتیان ایران و …در پرونده سده نیز به حضور کلیمیان، آشوریان، مسیحیان و… اشاره شده تا داوران متوجه شوند که تمام ادیان برای همدیگر ارزش و احترام قائل‌اند.
حسن‌زاده با اشاره به اینکه جای منشور تنوع فرهنگی و همبستگی ملی در ایران خالی است و این یک حمایت جدی می‌طلبد افزود: این سرزمین دشمنانی دارد که یکپارچکی ایران برای آنها سنگین است باید نشان دهیم که دولت پایدار و هویت ایرانی هر دو به همزیستی و یگانگی اقوام ایرانی اعتقاد دارند.
او با تأکید بر گفت: در کنار کتاب ایران‌شناسی که قرار است تدوین شود باید ۲۴ عنصر ثبت جهانی شده را در قالب کتابی برای مقطع ابتدایی و متوسطه تهیه و در اختیار کودکان و نوجوانان ایرانی قرار دهیم زیرا که اینها تصویر جهانی ما هستند و بخواهیم یا نخواهیم میراث ناملموس قدرت بالایی دارد و می‌توان به راحتی این را انتقال داد.امروز ما از نظر تعداد عناصر ناملموس رتبه پنجم را داریم که بسیار عالی است ولی از این به بعد باید بشماریم که ایران فرهنگی چند عنصر دارد. وظیفه ما این است که نه تنها به ایران بلکه به ایران فرهنگی و ثبت عناصراش بیندیشیم و امیدوارم که این موضوع مورد توجه قرار گیرد.
جشن سده متعلق به همه ایرانیان است
در ادامه فرزانه گشتاسب، دانشیار پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی به جنبه‌هایی از برگزاری جشن سده اشاره کرد و گفت: در ایران همواره دو جشن با آتش‌افروزی بزرگ برگزار می‌شده است که ردپای اسطوره‌های کهن ایران باستان که به اوستا می‌رسد را در این جشن‌ها می‌توان یافت. یکی از آنها سده و دیگری جشنی است که در روز اشتاد ماه آذر توسط زرتشتیان برگزار می‌شود و در تقویم خودشان همزمان با ۲۵ آذر بوده است. اگر بخواهیم این دو جشن را با یکدیگر مقایسه کنیم به سه وجه مشترک می‌رسیم که به ما نشان می‌دهند این دو جشن یک اتفاق هستند.
او افزود: هر دو با آتش افروزی بزرگ همراه‌اند، هر دو جشن با عدد صد و با ایزد دپیتمن در ارتباط اند که به معنای ظهر در اوستا است. این ایزد موکل گرما و هر چیز همراه با نور است. درباره این ایزد اسطوره‌ای نقل شده که می‌گوید پیش از آغاز زمستان بزرگ در آبان این ایزد به زیر زمین رفته تا بتواند ریشه گیاهان را از مردن و آبهای زیر زمینی را از یخ زدن حفظ کند. در ماه فروردین به روی زمین می‌آید و زرتشتیان دو مراسم برای آن برگزار می‌کنند که در واقع مراسم خوش‌آمدگویی است. واکاوری اسطوره ایزد رپیتمن به ما در شناختمان نسبت به سده کمک می‌کند.
دانشیار پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه تصریح‌کرد: جشن سده متعلق به همه ایرانیان است البته شاید بتوان برای زرتشتیان نقش مراقبی خاصی را متصور شد برای پاسداری از این جشن ولی تمام ایران در آن سهیم هستند و باید تمام جزئیات آیینی جشن سده ثبت و ضبط شود و بی‌ربط نیست که این روز تعطیل عمومی اعلام شود تا همه ایرانیان در برگزاری این جشن سهیم باشند.
گشتاسب بیان کرد: نور و گرمایی که از این آتش برافروخته می‌شود سهم و بهره همه مردم ایران است که شادی، سرور و نور را برای همه مردم جهان و نه تنها برای خود می‌خواهند.
ثبت جهانی سده و حفظ این میراث ارزشمند ایران
افشین نمیرانیان، رییس انجمن زرتشتیان تهران نیز در این نشست گفت: ما زرتشتی‌ها مفتخر هستیم به اینکه در طی سده‌های گذشته پاسبان بسیاری از آیین‌های کهن کشور بوده‌ایم، این را وظیفه خود می‌دانیم و به آن فخر نمی‌فروشیم زیرا از ته قلب این کار را انجام داده‌ایم.
او با اشاره به ردپای برگزاری جشن سده در ۱۱۰۰ سال پیش در شعر شعرا گفت: متأسفانه برگزاری این مراسم کم کم در برهه‌ای از تاریخ به فراموشی سپرده شده است. امروز که خرسند هستیم از ثبت جهانی جشن سده بنظرم به‌طور ویژه باید از زرتشتیان کرمان تشکر کنیم زیرا که همواره به طور شایسته و متمرکزتر از شهرهایی همچون یزد و تهران این جشن را از سال‌های دور برگزار می‌کردند.
نمیرانیان بیان کرد: واقعیت این است که این جشن‌ها متعلق به همه ایرانیان است و ما تنها آن را حفظ کرده‌ایم و امیدوارم که روزی این آیین در کل کشور برگزار شود. این جشن به ثبت جهانی رسیده و باید از این اتفاق بهره برده و در حفظ این میراث ارزشمند بکوشیم.
رخداد «بزرگداشت ثبت جهانی سده» با مراسم تقدیر از میراث یاران فرهنگ ایرانی (علیرضا حسن‌زاده، افشین نمیرانیان، فرزانه گشتاسپ، موبد پدرام سروش‌پور و علی ایلنت)، پخش فیلم جشن سده از منوچهر عسگری نسب، پخش فیلم ثبت جهانی جشن سده، برافروختن مجمر آتش، اجرای فرازی از اوستا (آتش نیایش) از سوی زنان موبد، اجرای گات‌ها از سوی کودکان زرتشتی، اجرای شاهنامه؛ توسط باران دختر شاهنامه و رونمایی از ویژه‌نامه سده ماهنامه فروهر همراه بود.
نظر شما