به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «تاریخچه‌ی تاریخ» نوشته جرمی بلک، با ترجمه محمدابراهیم محجوب اثری است که به شکلی موجز و در عین حال دقیق، سیر تحول تاریخ‌نگاری را از دوران باستان تا عصر حاضر بررسی می‌کند.
این کتاب پس از دیباچه، پیش‌گفتاری با نام حرف و حدیث تاریخ دارد. سپس به روایت‌های بنیاد و زمان مقدس، چاپ و «تاریخ جامع» های نوین، نفی گذشته، گذشته‌های نو، چالش ملت‌ها، تاریخ در عصر جنگ سرد طولانی ۱۹۱۷-۱۹۸۹، روش‌هایی برای عصر نوین، راهکارهای چندگانه تاریخ و به‌سوی آینده می‌پردازد.
تاریخ به معنای روایت گذشته و چگونگی فهم این روایت‌ها کنشی حیاتی در تمام فرهنگ‌هاست. سروکار این کتاب با طیفی از نهادها خاصه خانواده‌ها و دولت‌ها و افرادی است که گذشته را روایت کرده‌اند و واکاوی این روایاتی که برای تاریخمندکردن ملت‌ها تألیف شده‌اند.
نویسنده روش‌هایی را به چالش می‌کشد که تاریخ‌نگاری معمولاً از طریق آنها تاریخمند می‌شود، اما در ذاتشان محدودیت‌آفرین هستند؛ و در پی رویکردی دموکراتیک برای بازشناسی قالب‌هایی است که آگاهی تاریخی در آنها شکل می‌گیرد تا این‌که بگوید تاریخ چیست.
بلک، مورخ برجسته و پرکار، در این کتاب با نثری روان و قابل فهم، مخاطب را به سفری جذاب در دنیای تاریخ و تاریخ‌نگاری می‌برد. این اثر نه تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ، بلکه برای هر کسی که به دنبال درک چگونگی شکل‌گیری روایت‌های تاریخی است، جذاب و آموزنده خواهد بود.
مولف در این کتاب به جای تمرکز صرف بر رویدادهای تاریخی، بر روش‌ها و رویکردهای تاریخ‌نگاری متمرکز می‌شود. او نشان می‌دهد که تاریخ تنها مجموعه‌ای از وقایع نیست، بلکه نحوه ثبت، تفسیر و انتقال این وقایع نیز به همان اندازه اهمیت دارد.
جرمی بلک در کتاب تاریخچه تاریخ بر این باور است که ایده متعارف از تاریخ و مورخان، بیش از حد تنگ‌نظرانه بنا شده است. این ایده از درک ماهیت گستردۀ تجربه زیسته باز می‌ماند. با تمرکز بر یک ایده یا داستان منفرد در دل تاریخ مورد کاوش، از فهم درهم‌تنیدگیِ تجارب روزمره غافل می‌مانیم. گویی که تار و پود تاریخ، از هم جدا می‌شوند.
این مورخ نامدار، در کتاب تاریخچه تاریخ به دنبال احیا و بازتعریف پندارهای ما از تاریخ است. او در این مسیر، گویی تار و پود تاریخ را از نو می‌بافد. روایت‌هایی که از گذشته می‌گوییم، تار و پود فرهنگ‌های بشری را تشکیل می‌دهند. اما با وجود کاربردی بودن فرایند سنتی روایت تاریخ، که آن را تاریخ به معنای دقیق کلمه می‌دانیم، این فرایند گمراه‌کننده نیز هست. چه بسا که این روش، تکرار تعصبات و اطلاعات نادرست را به دنبال داشته باشد. این، یک حقیقت انکارناپذیر است.
کتاب تاریخچه تاریخ هنجارهای پذیرفته‌شده در باب دیدگاه تاریخی را به چالش می‌کشد. این کتاب، چشم‌اندازی از تاریخ بشریت را ارائه می‌دهد که بسیاری را شگفت‌زده و چه بسا خشمگین خواهد کرد. اما مهم‌تر از همه، این کتاب تاریخ مورخان است که برای این برهه از زمان نگاشته شده است. در عصری که رویکرد سنتی اروپامحور به تاریخ، دیگر به‌کلی ناکارآمد به نظر می‌رسد. این، یک حقیقت بی‌رحم است.
کتاب تاریخچه تاریخ با بررسی نخستین اشکال تاریخ‌نگاری در تمدن‌های باستانی مانند مصر، بین‌النهرین و چین آغاز می‌شود. این مورخ به خوبی نشان می‌دهد که چگونه این جوامع، با استفاده از سنگ‌نوشته‌ها، اسناد اداری و آثار ادبی، تلاش کردند تا روایتی از گذشته خود را حفظ کنند. او همچنین به نقش اساطیر و افسانه‌ها در شکل‌گیری نگرش‌های تاریخی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه تاریخ و اسطوره در بسیاری از موارد در هم آمیخته‌اند.
یکی از بخش‌های جذاب کتاب، بررسی تاریخ‌نگاری در یونان و روم باستان است. بلک به آثار مورخان بزرگی مانند هرودوت، توسیدیدس و لیوی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این تاریخ‌نگاران با روش‌های متفاوت خود، بنیان‌های تاریخ‌نگاری غربی را بنا نهادند. او به دقت تحلیل می‌کند که چگونه این مورخان، با وجود محدودیت‌های عصر خود، تلاش کردند تا روایتی عینی و مستند از وقایع ارائه دهند، هرچند که دیدگاه‌های شخصی و ایدئولوژیک آنها نیز در آثارشان مشهود است.
در ادامه، بلک به تحولات تاریخ‌نگاری در قرون وسطی و رنسانس می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه مذهب و کلیسا در این دوره بر تاریخ‌نگاری تأثیر گذاشتند و چگونه تاریخ‌نگاران تلاش کردند تا روایتی الهی‌گونه از وقایع ارائه دهند. با این حال، با آغاز رنسانس و عصر روشنگری، تاریخ‌نگاری به تدریج از سلطه مذهب رها شد و رویکردهای علمی‌تر و انتقادی‌تری در آن شکل گرفت. بلک به خوبی نشان می‌دهد که چگونه این تحولات، تاریخ‌نگاری را به سمت روش‌های مدرن و مبتنی بر شواهد سوق داد.
در بخش‌های پایانی کتاب، بلک به تاریخ‌نگاری در عصر مدرن و معاصر می‌پردازد. او به نقش ایدئولوژی‌ها، سیاست و فناوری در شکل‌گیری روایت‌های تاریخی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه تاریخ‌نگاری در قرن بیستم و بیست‌ویکم تحت تأثیر جنگ‌ها، انقلاب‌ها و تحولات اجتماعی قرار گرفته است.
بلک همچنین به چالش‌های پیش روی تاریخ‌نگاری در عصر دیجیتال می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه فناوری‌های جدید، روش‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌های تاریخی را دگرگون کرده‌اند. در کل، «تاریخچه‌ی تاریخ» کتابی است که با نگاهی انتقادی و تحلیلی، خواننده را به درک بهتری از تاریخ و تاریخ‌نگاری می‌رساند.
جرمی بلک، متولد ۱۹۵۵ در انگلستان، یکی از برجسته‌ترین مورخان معاصر به شمار می‌رود. او استاد بازنشسته‌ی تاریخ در دانشگاه اکستر است و بیش از ۱۰۰ کتاب در زمینه‌های مختلف تاریخ، از جمله تاریخ نظامی، تاریخ بریتانیا و تاریخ جهان، به رشته‌ی تحریر درآورده است. بلک به خاطر دیدگاه‌های بدیع و چالش‌برانگیزش در باب تاریخ شهرت دارد و جوایز متعددی، از جمله نشان امپراتوری بریتانیا (OBE) را از آنِ خود کرده است. این، نشان از تبحر بی‌نظیر او در تاریخ‌نگاری دارد.
کتاب «تاریخچه‌ی تاریخ» نوشته جرمی بلک، با ترجمه محمدابراهیم محجوب در ۲۸۷ صفحه و با قیمت ۲۹۰ هزار تومان از سوی نشر ماهی منتشر شده است.
نظر شما