به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دومین نشست از سلسله نشست‌های «نقد تازه‌های تاریخی» با حضور جمعی از پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ، در پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. در این نشست، سه اثر از عباس جوادی با عناوین «تاریخ اختلاط ایرانیان و ترکان»، «از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان» و «ترکان ایران و ایران ترکان» مورد نقد و بررسی قرار گرفت. سیدمهدی حسینی تقی‌آباد، عضو هیئت علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، و احسان هوشمند، پژوهشگر حوزه اقوام ایرانی، به نقد و بررسی این سه اثر پرداختند. مصطفی نوری پژوهشگر تاریخ معاصر، نیز دبیری این نشست را برعهده داشت.
پیوند تاریخی ایرانیان و ترکان؛ تحلیلی ساده اما دقیق از عباس جوادی
در آغاز این نشست، مصطفی نوری با اشاره به انتخاب این سه کتاب از عباس جوادی، گفت: این آثار به دلیل پیوند محتوایی و موضوعی‌شان مورد توجه قرار گرفته‌اند. عباس جوادی در این کتاب‌ها با زبانی ساده و همه‌فهم، به تحلیل همگرایی و اختلاط تاریخی ایرانیان و ترکان از آسیای میانه تا ایران و آناتولی پرداخته است. این کتاب‌ها نه‌تنها از دقت علمی برخوردارند، بلکه توانسته‌اند نظر مخاطبان عام و خاص را به خود جلب کنند.
وی در ادامه با تاکید بر اهمیت تاریخی آسیای میانه و تاثیرات آن بر مسائل کنونی جامعه افزود: آسیای میانه یکی از مناطق پیچیده و تاثیرگذار در تاریخ است. مهاجرت آریایی‌ها و ترکان از این منطقه، نمایانگر نقش اساسی آن در شکل‌گیری هویت‌های تاریخی و فرهنگی است.
چراغی برای روشن‌سازی روایت‌های مبهم تاریخ تعامل ایرانیان و ترکان است
در ادامه این نشست علمی، احسان هوشمند، پژوهشگرحوزه اقوام ایرانی، به تحلیل کتاب‌های عباس جوادی، به‌ویژه این سه اثر اشاره کرد و اظهار داشت: این سه اثر از اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردارند و بسیاری از ابعاد آن می‌تواند به درک بهتر تحولات قومی و اجتماعی ایران کمک کند. از این منظر، آثار دکتر جوادی تنها پژوهش‌های تاریخی نیستند، بلکه دغدغه‌ای زیسته و متعهدانه را به نمایش می‌گذارند دکتر جوادی در این سه اثر تلاش دارد نشان دهد که در طول تاریخ چگونه ترک‌ها ایرانی شدند و ایرانی‌ها ترک.
هوشمند، در ادامه با اشاره به اهمیت مباحث مطرح‌شده در این سه کتاب، اظهار داشت: در دهه‌های اخیر، ما شاهد روایت‌های سیاسی و ایدئولوژیکی بوده‌ایم که برخی از حقایق تاریخی درباره ترک‌های ایران را تیره و مبهم کرده‌اند. آثار دکتر جوادی در پی ایجاد روشنایی در این فضای تاریک هستند و به ما کمک می‌کنند تا روند ورود و جذب ترک‌ها در جامعه ایران را بهتر درک کنیم.
وی در ادامه افزود: در این کتاب‌ها، موضوعات مهمی همچون ورود ترکان به ایران، جنگ‌ها و تعاملات فرهنگی آن‌ها با ایرانیان و حتی نقش سایر گروه‌ها مانند اعراب در شکل‌گیری جامعه امروز ایران بررسی شده است. نکته مهم دیگر، درهم‌آمیختگی‌های زبانی، قومی و فرهنگی است که در بسیاری از مناطق ایران دیده می‌شود و متاسفانه کمتر به آن پرداخته شده است.
این پژوهشگر، همچنین به برخی روایت‌های تاریخی جعلی که به گفته وی موجب سوءتفاهم‌های جدی در میان گروه‌های قومی شده است اشاره کرد و گفت: تصورات نادرستی که برخی جریان‌های سیاسی از گذشته ارائه کرده‌اند، باعث شده است که این روایت‌ها به ابزاری برای پیشبرد اهداف خاص تبدیل شوند. نمونه‌های آن را می‌توان در درگیری‌های قومی در تاریخ معاصر ایران مشاهده کرد که متاسفانه خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورده‌اند.
احسان هوشمند، در بخش پایانی سخنان خود، خواستار توجه بیشتر به اسناد تاریخی و انجام پژوهش‌های جامع‌تر شد وتصریح کرد: امیدوارم مراکز علمی و پژوهشی کشور تلاش بیشتری برای دسترسی به اسناد تاریخی، به‌ویژه اسناد مربوط به احزاب چپ و مارکسیستی ایرانی که در آرشیوهای مسکو و گرجستان وجود دارند، انجام دهند. این اسناد می‌توانند کمک شایانی به فهم بهتر تحولات قومی و سیاسی در ایران معاصر کنند.
بهره‌گیری از تاریخ مشترک ایران و همسایگان، کلید تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی کشور است
در این نشست علمی، سیدمهدی حسینی تقی‌آباد، عضو هیئت علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، نیز به تحلیل پیچیدگی‌های تاریخ سیاسی و ژئوپلیتیکی ایران و همسایگانش، وضعیت کنونی و چالش‌های پیش‌رو پرداخت.
وی در ابتدای سخنرانی خود با تشریح تاثیرات جریان‌های ملی‌گرای قرن نوزدهم در اروپا بر تحولات کنونی منطقه گفت: در گذشته، جریان‌های ملی‌گرای قرن نوزدهم در اروپا باعث شکل‌گیری هویت‌های ملی و مرزهای جدید در تعاملات بین کشورهای اروپایی شدند. امروز نیز این جریان‌ها در ارتباطات ایران با همسایگان غربی‌اش قابل مشاهده است و همچنان به شکل‌گیری هویت‌های جدید و بحران‌های قومی در منطقه دامن می‌زنند.
سید مهدی حسینی، سپس با اشاره به تاریخ و ایده‌های اتحاد اسلامی اظهار کرد: ایده اتحاد اسلامی که در دوران امپراتوری عثمانی مطرح شد، در نهایت به شکست انجامید. اکنون در دنیای امروز شاهد تکرار مشکلات مشابهی هستیم. ترکیه و دیگر کشورهای منطقه هنوز با پیامدهای این شکست‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند و مسائلی که امروز در ترکیه در حال وقوع است، به شدت بر ایران تاثیر می‌گذارد.
وی در ادامه، به بحران‌های اخیر در قفقاز و جنگ قره‌باغ اشاره کرد و افزود: جنگ قره‌باغ در سال ۱۳۹۹ آغاز شد و ارمنستان در این جنگ به‌طور کامل تنها ماند. حتی کشورهای مسیحی جهان نیز کمکی به ارمنستان نکردند، که این نشان‌دهنده تغییرات ژئوپلیتیکی عمیقی در منطقه است. ایران به‌عنوان همسایه مهم این بحران‌ها، با چالش‌های زیادی مواجه شد و باید در این بحران‌ها نقشی فعال‌تر ایفا کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، همچنین به پیشروی‌های اخیر آذربایجان در منطقه و واکنش‌های ایران پرداخت و گفت: در سال ۱۴۰۱، آذربایجان در باریکه ۴۰ کیلومتری پیشروی کرد و ایران در حالی که مانور نظامی خود را برگزار می‌کرد، نتوانست از این تحولات به نفع خود استفاده کند. حتی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به ارمنستان سفر کرد و در شرایطی که ما در مرزهای خود در حال برگزاری مانور نظامی بودیم، این نشان‌دهنده تحولات ژئوپلیتیکی است که برای ما هیچ سودی نخواهد داشت.
حسینی در ادامه به اهمیت منابع تاریخی فارسی و تحقیقات علمی در این زمینه اشاره کرد و گفت: تاریخ‌نگاران ایرانی در دوران‌های مختلف همواره تلاش کرده‌اند روابط ایران و ترک‌ها را به‌طور شفاف تحلیل کنند. کتاب‌های نویسندگانی چون دکتر جوادی، نشان می‌دهند که تاریخ ایران و ترک‌ها به‌طور جدایی‌ناپذیری با هم آمیخته است. این آثار علاوه بر دقت علمی، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
وی در پایان، با تاکید بر جایگاه ایران در تحولات جدید منطقه‌ای و چالش‌های پیش‌رو گفت: ایران در حال حاضر در موقعیتی قرار دارد که باید جایگاه خود را در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌دقت تعریف کند. استفاده بهینه از تحولات ژئوپلیتیکی منطقه و توجه به تاریخ مشترک ایران با کشورهای هم‌جوار می‌تواند در آینده به ایران کمک کند تا جایگاه خود را به‌درستی تعیین نماید.
گفتنی است، عباس جوادی، مولف سه اثر مورد بررسی در این نشست، به‌صورت آنلاین در جلسه حضور یافت و ضمن ارائه توضیحات جامع درباره محتوای کتاب‌ها، به سوالات تخصصی حضار پاسخ داد.
نظر شما