به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ کتاب «چگونگی تحول یک مکان: راهنمای مکان‌سازی» یکی از آثار برجسته‌ای است که توسط مؤسسه پروژه برای فضاهای عمومی (PPS) منتشر شده است و به تبیین فرآیند مکان‌سازی در فضاهای عمومی شهری می‌پردازد. این کتاب نسخه بهروز شده‌ای از نسخه اول است که در سال ۲۰۰۰ منتشر شده بود و اکنون در سال ۲۰۲۱ به‌روزرسانی شده است. هدف اصلی کتاب، ارتقای کیفی فضاهای عمومی شهرها از طریق مشارکت جوامع محلی و تغییرات مقیاس کوچک است که می‌تواند به پروژه‌های بزرگ‌تری در سطح شهری و حتی ملی تبدیل شود.
در این کتاب، مفهوم «مکان‌سازی» به‌عنوان فرآیندی معرفی شده است که در آن فضای عمومی به مکانی با کیفیت تبدیل می‌شود. این فرآیند از رویکرد «پایین به بالا» پیروی می‌کند، به این معنی که به جای طراحی‌های معمارانه و شهرسازی بالاسری که در بسیاری از پروژه‌ها معمول است، تأکید بر مشارکت مردم و جامعه محلی است. در واقع، هدف اصلی کتاب این است که فضاهای عمومی به مکان‌های موفق و کارآمد تبدیل شوند که بتوانند کیفیت زندگی شهری را بهبود بخشند. برای این منظور، این کتاب روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی را معرفی می‌کند که به کمک آنها می‌توان فضاهای عمومی را به مکان‌های ارزشمندی برای شهروندان تبدیل کرد.
این کتاب در چهار بخش اصلی تنظیم شده است. بخش اول به اهمیت فضاهای عمومی و اصول بنیادین مکان‌سازی در رابطه با آنها می‌پردازد. در این بخش، توضیح داده می‌شود که چگونه فضاهای عمومی نقش مهمی در زندگی شهری ایفا می‌کنند و به چه صورت می‌توان این فضاها را با مشارکت مردم به مکان‌های موفق تبدیل کرد. در بخش دوم، فرآیند مکان‌سازی و گام‌های مختلف آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. این بخش به معرفی ابزارها و تکنیک‌های اصلی برای مطالعه و ارزیابی فضاهای عمومی از منظر مکان‌سازی می‌پردازد و راهکارهایی برای بهبود این فضاها ارائه می‌دهد.
بخش سوم کتاب، روش‌ها و رویکردهای مختلفی را برای تحلیل فضاهای عمومی معرفی می‌کند. این بخش به خوانندگان کمک می‌کند تا چگونه می‌توانند فضاهای عمومی را از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ارزیابی کنند و مسیرهایی برای بهبود این فضاها پیدا کنند. در بخش چهارم، نمونه‌های مطالعاتی از پروژه‌های مختلف مکان‌سازی در نقاط مختلف دنیا ارائه شده است که نشان می‌دهند چگونه این رویکرد در عمل اجرا شده است و چه نتایجی در پی داشته است. این نمونه‌ها به‌ویژه برای کسانی که قصد دارند پروژه‌های مشابهی را در شهرهای خود اجرا کنند، مفید است.
یکی از نکات برجسته این کتاب، تأکید آن بر «مشارکت اجتماعی» است. مؤلفان بر این باورند که برای موفقیت پروژه‌های مکان‌سازی، باید مردم محلی و جامعه در فرآیند طراحی و بهبود فضاهای عمومی مشارکت کنند. این رویکرد برخلاف روش‌های سنتی طراحی شهری است که بیشتر بر اساس دیدگاه‌های معماران و شهرسازان بزرگ‌مقیاس انجام می‌شود. به‌جای اینکه طرح‌های شهری از بالا به پایین اعمال شوند، در این رویکرد، مردم و جامعه محلی نقش فعالی در تصمیم‌گیری و تغییرات فضاهای عمومی دارند. کتاب تأکید می‌کند که در این فرآیند، متخصصان نیز باید تنها در کنار و همراه با مردم محلی نقش خود را ایفا کنند. این تغییر رویکرد می‌تواند به ایجاد فضاهایی منجر شود که نه تنها از نظر زیبایی‌شناختی، بلکه از نظر اجتماعی نیز موفق باشند.
کتاب همچنین به نقد روش‌های کلاسیک برنامه‌ریزی و طراحی شهری در ایران می‌پردازد. در این کشور، بیشتر پروژه‌ها بر اساس دیدگاه‌های بالا به پایین انجام می‌شوند، که در بسیاری از مواقع منجر به فضاهایی می‌شود که نتایج موفقی در پی ندارند. این کتاب بر اهمیت تغییر در این رویکرد تأکید دارد و به‌ویژه برای شهرهای ایرانی و مدیران شهری آنها مفید است. به اعتقاد نویسندگان، برای رسیدن به فضاهای عمومی موفق، باید به مشارکت اجتماعی و نظرات و تجربیات مردم توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
محمد نظرپور، مترجم کتاب، در پیشگفتار خود بر اهمیت این کتاب برای جامعه شهری ایران تأکید کرده است. او بیان می‌کند که «چگونگی تحول یک مکان: راهنمای مکان‌سازی» می‌تواند به عنوان یک مرجع برای دانشجویان، حرفه‌ای‌ها و مدیران شهری در ایران عمل کند. رنجبر معتقد است که این کتاب می‌تواند به‌ویژه در شرایط پیچیده شهری ایران، به ایجاد فهم عمیق‌تری از فضاهای عمومی و مکان‌سازی کمک کند و دیدگاه‌های جدیدی در زمینه طراحی فضاهای عمومی ارائه دهد.
کتاب علاوه بر تأکید بر مشارکت اجتماعی، بر این نکته نیز تأکید دارد که فضاهای عمومی باید به‌عنوان مکان‌های فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته شوند و از منظر تنها نیازهای ترافیکی و کالبدی ارزیابی نشوند. در این کتاب، فضاهای عمومی به‌عنوان محلی برای ارتباطات اجتماعی و فرهنگی مردم معرفی شده‌اند که می‌توانند با طراحی و تغییرات مناسب، تأثیرات مثبتی بر کیفیت زندگی شهری بگذارند.
این کتاب نه تنها یک راهنمای کاربردی برای متخصصان و مدیران شهری است، بلکه می‌تواند به تغییر گفتمان فضای عمومی در میان جامعه دانشگاهی نیز کمک کند. در نهایت، این کتاب با تأکید بر اهمیت فرآیند مکان‌سازی و مشارکت اجتماعی در ایجاد فضاهای عمومی موفق، راهنمایی جامع و کاربردی برای کسانی است که به بهبود کیفیت فضاهای شهری و ارتقای آنها می‌اندیشند.
کتاب «چگونگی تحول یک مکان (راهنمای مکان سازی)» نوشته کتی مدن و ترجمه محمد نظر پور در نوبت اول ۱۴۰۳ با ۱۸۵ صفحه در ۱۰۰ نسخه به قیمت ۲۶۰ هزار تومان به همت انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی منتشر شده است.
نظر شما