به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری نوزدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر ۲۷ بهمن‌ماه سال ۱۴۰۳، با حضور ابراهیم حیدری؛ مدیرعامل خانه کتاب وادبیات ایران، حامد محقق؛ معاون شعر و داستان خانه کتاب و ادبیات ایران و فریبا یوسفی دبیر علمی نوزدهمین جشنواره شعر فجر با همراهی اصحاب رسانه در محل خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

از قدیم الایام ایرانی‌ها را به شعر و ادبیات می‌شناسند

ابراهیم حیدری در ابتدای این نشست، ضمن تبریک اعیاد شعبانیه مطرح کرد: نوزدهمین جشنواره شعر فجر به همت همکاران خانه کتاب و ادبیات ایران وارد روزهای پایانی خود شده است.

وی ادامه داد: شعر در فرهنگ ایرانی ما جایگاه ویژه و خاصی دارد، از قدیم الایام ایرانی‌ها را به شعر و ادبیات می‌شناختند و بزرگان ما در حوزه شعر مایه تفخر ما در زبان و ادبیات فارسی هستند.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران ضمن تشکر از مدیرعامل سابق خانه کتاب و ادبیات ایران و همچنین زحمات حامد محقق در برگزاری این جشنواره، به تغییراتی که امسال در ساز و کار جشنواره شعر فجر رخ داده، اشاره کرد و گفت: اولین تغییر در این دوره، جدا و مستقل برگزار شدن شعر کودک و نوجوان و همچنین بخش‌بندی شدن کتاب‌های شعر در چهار بخش شعر کلاسیک، نو، محاوره و درباره شعر بود.

وی ادامه داد: از دیگر تغییرات، برگزاری محافل شعری «کلک خیال» در استان‌ها بود که با توجه به تاکیدات وزیر محترم ارشاد اسلامی مبنی بر اینکه ایران فقط تهران نیست، تمرکززدایی در اولویت قرار گرفت و این جشنواره با شعار تمرکز زدایی، محافل شعر فجر را به ۶ استان از جمله بندرعباس، سیستان، یزد و شیراز برد.

وی درباره تغییر نهایی این دوره از جشنواره شعر فجر افزود: آخرین ایستگاه و در واقع اختتامیه این جشنواره با همکاری اداره استان‌ها و همکاری رسانه‌ها در شیراز برگزار می‌شود.

ابراهیم حیدری با اعلام اینکه مبلغ جایزه ۳۰۰ میلیون و ۱۰۰ میلیون تومان است و نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد افزایش داشته است از اصحاب رسانه خواست تا برای شناسایی و معرفی ظرفیت‌ها حضور حداکثری داشته باشند.

محفل شعر بانوان؛ نمایشی از توانمندی شعر بانوان است

سخنران بعدی این مراسم فریبا یوسفی دبیر علمی نوزدهمین جشنواره شعر فجر، ضمن تشکر از همکاری بزرگواران تا این مرحله تاکید کرد: اینکار از دید من بسیار کار حساس و قابل‌توجهی بود، از آغاز این رویداد تا این لحظه سعی کردیم کار خود را طبق موازین اساسنامه پیش ببریم و در کادر انتخاب اعضای هیئت علمی و هیئت داوری سعی کردیم از چهره‌های پیشکسوت و اعضای جدید با استعداد استفاده کنیم.

وی در ادامه افزود: در کلیه برنامه‌ریزی‌ها، اولویت این بود که ظرفیت استان‌ها در نظر گرفته شود، تا این رویداد ملی منحصر به مرکز نباشد. بخش شعر کودک و نوجوان را جدا کرده و همچنین برای هر یک از چهار بخش، سه داور مجزا انتخاب شد تا با ملاحظات علمی و دقیق‌تر کار را پیش ببرند و طبیعتاً در هر بخش، از همان ابتدا تعدادی از کتاب‌ها ریزش می‌کنند و منتخبی از آنها گام به گام به مراحل نهایی‌تر می‌رسند.

فریبا یوسفی در ادامه تصریح کرد: در واقع کتاب‌هایی به مراحل نهایی‌تر می‌رسند که بیشترین مولفه لازم را برای مطلوبیت دارا بودند، هر چند که ممکن بود با برخی معیارهای پیش فرض همخوان نباشند، در این دوره برای رسیدن به انتخاب‌های نهایی درست و دقیق از داوران خواستیم در در روزهای تعطیل و سرد با حضور در جلسات بیشتر اتفاق بهتری را رقم بزنند.

وی افزود: بخش محافل، بخش ثابت این رویداد است در این بخش تعدادی از شاعران از مرکز به استان‌ها می‌روند، امسال این محافل در چندین استان برگزار شد و یکی از قابل‌توجه‌ترین آنها محفل شعر بانوان است که فردا در خانه پروین برگزار می‌شود.

وی درباره محفل شعر بانوان ادامه داد: امسال این محفل را با اردوی تماشا تلفیق کردیم در اردوی تماشا ما میزبان شاعران برگزیده از سراسر کشور هستیم، این مراسم نمایشی از توانمندی بانوان شاعر جوان است که از پرتعدادترین محافل شعر امسال است، در این محفل، شاعران پیشکسوت زیادی حضور دارند.

حضوری پررنگ محفل «کلک خیال» در استان‌های جنوبی

در ادامه نشست، حامد محقق معاونت شعر و داستان خانه کتاب و ادبیات ایران مطرح کرد: در دبیرخانه این دوره از جشنواره آثار متنوعی را در چهار بخش بررسی کردیم. در بخش شعر کلاسیک ۱۰۳۳ کتاب، در بخش شعرنو ۸۵۵ اثر، در بخش محاوره ۲۱۴ اثر و در بخش درباره شعر ۲۱۰ اثر، و در مجموع ۲،۱۷۴ عنوان کتاب بررسی قرار گرفت.

وی افزود: ۲۴ نامزد در این دوره به مرحله نهایی رسیدند، در این دوره ۷۰۹ ناشر شرکت داشتند که از میان آنها ۱۷ نشر در انتخاب نهایی نامزد شدند. انتشاراتی با شش عنوان و انتشاراتی دیگر با دو کتاب دارای بیشترین نامزد در این دوره هستند. به لحاظ سنی بزرگترین نامزدی که به مرحله نهایی این دوره رسیده ۶۱ سال سن دارد (محمدرضا روزبه؛ ۱۳۴۲) و کوچکترین ۳۰ سال (فاطمه عارف‌نژاد؛ ۱۳۷۳)، در این دوره ۹ نفر از بانوان به بخش نهایی راه پیدا کرده‌اند (فاطمه هاوشکی، فاطمه عارف‌نژاد، لیلا حسین‌نیا، فاطمه گیلانی، فاطمه‌سادات میر، لیلا کردبچه، حسنا محمدزاده، نسترن علیخانی و الهه رشیدی) همچنین ۶ نامزد در این دوره استاد دانشگاه هستند (حسنا محمدزاده، محمدرضا روزبه، مسعود جعفری جزی، فرزاد قائمی، محمد کشاورز بیضایی و علی‌اصغر قهرمانی مقبل) و ۳ داور در این دوره از شاعران غیرتهرانی‌اند. (اعظم سعادتمند، مصطفی علیپور و عبدالحمید انصاری‌نسب). در هیئت‌علمی نیز ۴ عضو غیرتهرانی هستند (زکریا اخلاقی، ابوطالب مظفری، عالیه مهرابی و قربان ولیئی)، همچنین ۱۲ نامزد که به مرحله نهایی رسیدند، غیرتهرانی هستند و ۳ ناشر غیرتهرانی نیز در این دوره نامزد شده‌اند.

وی درباره روند برگزاری محافل شعر افزود: ۶ محفل برای این جشنواره تعریف شده بود که ۴ محفل آن برگزارشد و۲ محفل دیگر نیز در تهران و شیراز برگزار می‌شود.

محقق ادامه داد: در طول این یازده دوره، محفل «کلک خیال» جای خود را پیدا کرده و خصوصاً در استان‌های جنوبی حضور پر رنگی داشته‌اند، ما در اختتامیه این دوره بخش تجلیل ویژه با عنوان خوبان پارسی‌گو خواهیم داشت که در این بخش از دو استاد پیشکسوت حوزه شعر و ادب تجلیل می‌شود. همچنین حضور میهمانانی از تاجیکستان و قزاقستان نیز از بخش‌های ویژه این دوره از جشنواره است.

انجمن بین‌المللی شاعران فارسی زبان ایجاد می‌شود

در بخش دوم این مراسم خبرنگاران و اصحاب رسانه سوالات خود را با موضوع جشنواره شعر فجر مطرح کردند.

ابراهیم حیدری درباره حوزه بین‌المللی بودن شعر فجر گفت: حوزه فرهنگ همواره با حوزه سیاست و اقتصاد گره خورده است. در این حوزه هم محدودیت‌هایی وجود دارد اما امیدواریم از این دوره به بعد چهره‌های شاعر پارسی‌گو در عرصه بین‌الملل بیشتر معرفی و تجلیل شوند، در حال حاضر این مقدمه کار ماست و در تلاش هستیم که در نمایشگاه، افراد بیشتری را در سطح بین‌الملل جذب کنیم.

فریبا یوسفی درباره همین موضوع گفت: یکی از برنامه‌های پیش‌رو این است که انجمن بین‌المللی شاعران فارسی زبان را ایجاد کنیم که قدم مهمی برای تقویت این حوزه است، همچنین تعدادی از شاعران کشور به تاجیکستان سفر می‌کنند، همچنین برای تقویت و استمرار حوزه بین‌الملل شعر فجر بنده پیشنهادی داشتم درباره ایجاد بخش بهترین ترجمه از زبان فارسی به زبان‌های دیگر و بالعکس.

همچنین حامد محقق درباره راه یافتن آثار بین‌المللی به بخش مسابقه شعر فجر گفت: در جشنواره شعر فجر کتاب‌هایی که در ایران چاپ شده‌اند مورد داوری قرار می‌گیرند، در بخش بین‌الملل ما شاهد شعرخوانی شاعران خارجی در محافل هستیم.

دبیر علمی جشنواره در پاسخ به سوالی درباره تاثیر و دستاورد شعر فجر بر حوزه ادبیات و فرهنگ ایران، گفت: اگر با نگاه پیشین به ادبیات نگاه کنیم هم اکنون شاهد اتفاقی خاص که بیانگر افزوده‌ای به شعر باشد، نیستیم. خوبی این جشنواره این است که هر کتاب شعر در این جشنواره به مثابه دوره خود مورد محک قرار می‌گیرد و حتماً جریان ساز خواهند شد، این رویداد قطعاً دنبال‌کنندگان همیشگی و دائمی خود را دارد؛ گروهی که مشخصاً از شاعران برگزیده الگو خواهند گرفت و جریان‌سازی رخ خواهد داد.

همچنین حامد محقق در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه از برگزاری جشنواره شعر فجر چه دستاوردی به صورت ملموس به دست آمده، گفت: ۵ محفل شعر با حضور حدود ۱۰۰ شاعر در پنج استان بندرعباس، زاهدان، یزد، گلستان و تهران برگزار شد. همچنین محافل کلک خیال ویژه ادب‌جویان استان‌های ایلام، اصفهان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، هرمزگان و یزد برگزار می‌شود. این دوره‌ها دارای ۲۰ کارگاه است. برای تعداد ۷۰ نفر، مباحث مربوط به آموزش شعر مطرح می‌شود.

کار مهم ما اتصال شعر امروز با شعر کهن ماست

مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران همچنین در پاسخ به سوالی درباره حمایت نکردن وزارت ارشاد از کتاب‌های شعر برگزیده در سال‌های گذشته، گفت: در واقع حمایت‌های اصلی ما در قالب‌های مختلف بعد از اختتامیه آغاز می‌شود، ایجاد پنل‌های تخصصی معرفی و فروش، مراسم رونمایی ارائه کتاب‌ها به صورت ویژه در نمایشگاه‌های بین‌المللی و … از جمله این حمایت‌هاست که انجام آن را در دستور کار داریم.

در ادامه این نشست، فریبا یوسفی در پاسخ به سوالی درباره رکود شعر و امکان بازنگری در ساختارها اذعان داشت: همچنان که قبلاً هم گفته‌ام، در حال حاضر با توجه به پیشینه فارسی، جریانی قدرتمند را شاهد نیستیم به غیر از برخی تحرکات امیدبخش در نسل جوان که اندک است که بسیاری از این آفت‌ها برمی‌گردد به حضور نسل جوان در فضای مجازی که باعث شده ارتباطشان با مطالعه کمتر شود.

وی با اشاره به دوره‌های «کلک خیال» گفت: کار مهم ما اتصال شعر امروز با شعر کهن و پیشینه ماست و این مسئله زمانی محقق می‌شود که بخش مطالعاتی را قوی کنیم تا با اتکا به آن آینده روشنی را رقم بزنیم.

یوسفی تصریح کرد: شعر امروز در نسل جوان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و احتمالاً مواجهه ما با این نسل در چند سال آینده رخ خواهد داد.

حیدری نیز درباره وجوه کارکردی محافل کلک خیال افزود: این محافل برای شناسایی و معرفی شاعران جدید است که نقطه ثقل و هدف ماست.

حیدری در پاسخ به سوالی دیگر درباره اعمال قانون کپی رایت از ادبیات کهن فارسی در کشورهای دیگر افزود: ما به دنبال کپی رایت در آثار مفاخر ادبی ایران نیستیم و سرمایه‌گذاری ما درواقع اشاعه فرهنگ و جایگاه ادبی ایران به سراسر دنیاست و قصد نداریم که این نگاه را با قانون کپی‌رایت محدود کنیم.

فریبا یوسفی درباره معیارهای داوری در این دوره از جشنواره عنوان کرد: معیارها در داوری کاملاً مشخص هستند خصوصاً در جایی که با بحث کتاب شعر طرف هستیم و بدون تردید پالایش اولیه لزوم وجود داشتن عناصر سازنده شعر است که باید رعایت شده باشد. عناصری مانند فرم، ساختار، عاطفه و خیال و اندیشه.

وی ادامه داد: اما در انتخاب نهایی این مهم است که بعد از رعایت همه موارد، آیا شعر مورد بررسی افزونه‌ای به لحاظ خلاقیت در شعر داشته است یا نه؟ و در این قسمت است که کتابی متمایز شده و برتری خود را به رخ می‌کشد. برای ما کتاب برتر، کتابی است که کمترین خطا و بیشترین نوآوری را داشته باشد.

این مراسم با اعلام اسامی نامزدها در چهار بخش به پایان رسید.