سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهام بهروزی: گردشگری ادبی جزء زیرشاخه‌های گردشگری فرهنگی و همچنین گردشگری میراث است که توسعه آن به بازیابی و بازشناسی هویت فرهنگی و همچنین بازنمایی خردگرایی و اندیشمندی شاعران و نویسندگان ایرانی کمک می‌کند. خوشبختانه جغرافیای ایران به‌دلیل پرورش چهره‌های ادبی در گوشه گوشه خود، ظرفیت خوبی برای توسعه گردشگری ادبی نه تنها در سطح منطقه‌ای، بلکه در عرصه بین‌المللی دارد؛ چراکه بسیاری از شاعران ایرانی به‌واسطه اشعار فاخر خود از آوازه بلندی در جهان برخوردارند، به‌طوری که امروزه بسیاری از ابیات و اشعار شاعرانی چون خیام، سعدی، حافظ، مولانا و… در حافظه دیگر ملت‌ها خوش نشسته است. از همین‌روست که آرامگاه شاعران مذکور به میعادگاهی برای دید و بازدید گردشگران خارجی و داخلی در طول سالیان تبدیل شده است.
بدیهی است آرامگاه شاعران و نویسندگان صاحب‌اثر در کنار فضاهای مرتبط با داستان‌ها و شعرها و کتاب‌های آن‌ها نقش مهمی در توسعه گردشگری ادبی ایفا می‌کند. در این میان، بوشهر با تربیت چهره‌های ادبی و فرهنگی در بطن خود، ظرفیت مستعدی را برای فعال کردن این شاخه گردشگری در کنار دیگر شاخه‌های گردشگری دارد. منوچهر آتشی یکی از چهره‌های ادبی این دیار است که در شعر معاصر نامی آَشناست.
وی از خاندان زنگنه و از مهم‌ترین و موثرترین شاگردان نیما یوشیج بوده و به‌عقیده برخی از منتقدان ادبی، «آتشی با نوشتن مقالات و پروراندن ایدههای نیما به‌طور نظری و هم‌زمان با سرودن اشعاری بر اساس بوطیقای نیما به‌طور عملی، سعی در گسترش اندیشه نیمایی داشت.» این شاعر با همه نقشی که در شعر امروز زد اما در برهه‌ای از حیات خود به انزوا کشانده شد که سیدقاسم یاحسینی، مورخ جنوبی در کتابی با عنوان «آتشی در مسیر زندگی» در قالب گفت‌وگو با این شاعر جنوبی با پرسش‌های چالش‌برانگیز، او را در این باره به پاسخگویی واداشت. پاسخ‌هایی که آتشی به سوالات این مورخ داده، بیانگر دوری وی از سیاست در سال‌های آخر عمرش بود.
این شاعر، زندگی پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت و شاید همین دشواری زندگی موجب شد که خود در شعرهایش مراقب مطرودها باشد و با زبان مهر و گذشت از آن‌ها بگوید. آتشی که تبحر خاصی در آمیختن خشونت و حماسه و عشق و آرزو در شعر داشت و شاگردان بسیاری تربیت کرد، سرانجام ۲۹ آبان ۱۳۸۴ بر اثر ایست قلبی در سن ۷۴ سالگی در بیمارستان سینا تهران درگذشت و در جوار شیخ حسین چاهکوتاهی که مشهور به سالار اسلام است، در محله امامزاده بندر بوشهر به خاک سپرده شد. وی چند روز قبل از مرگش در مراسم چهره‌های ماندگار به عنوان چهره ماندگار ادبیات معرفی شده بود.
آرامگاه وی امروز به محلی برای اهالی شعر و ادبی جنوب مبدل شده و اغلب شاعران جنوبی برای دیدار وی در ایام سال بر سر مزارش حاضر می‌شوند و اشعاری را زمزمه می‌کنند. بی‌شک آرامگاه این شاعر می‌تواند در کنار خانه علامه بلادی، قلعه محمد خان دشتی (محل کار فایز دشتی، شاعر محلی‌سرای جنوبی) و بخش‌های ویژه فستیوال کوچه به فعال شدن گردشگری ادبی در بوشهر کمک بزرگی کند اما شوربختانه این مهم همچنان در فرهنگنامه و نقشه‌راه گردشگری استان بوشهر تعریف نشده و چنان غریب واقع شده که حتی در تابلوهای راهنمای سطح شهر نیز ردی از آرامگاه منوچهر آتشی دیده نمی‌شود تا دست‌کم گردشگران با دیدن این تابلو به بازدید از این آرامگاه ترغیب شوند.
این در حالی است که منوچهر آتشی در شعر معاصر شاعری شناخته‌شده است که با سرایش شعرهای فاخر جایگاهی را به‌دست آورده بود و با بسیاری از شاعران هم‌عصر خود چون مهدی اخوان‌ثالث، فروغ فرخ‌زاد و… مراوده و رفاقت داشته است.
آتشی در شعرش هیچ‌گاه مردم و دریا را فراموش نکرد
یک استاد دانشگاه در خصوص جایگاه ادبی منوچهر آتشی به خبرنگار ایبنا در بوشهر گفت: جایگاه آتشی در شعر معاصر، جایگاهی قابل قبول و مثبت است. وی با ادبیات ایران آشنا بود و ادبیات ایران را از گات‌های زرتشت تا پهلوی اشکانی و ساسانی می‌شناخت، شعر نیما و معاصران خود را همه خوانده و بسیار آگاهانه و عالمانه به طرف نیما رفته و او را پذیرفته و از پیروان او به‌شمار می‌آمد.
بشیر علوی با بیان اینکه آتشی با ادبیات جهان نیز بسیار مانوس بود و با توجه به تسلطش بر زبان انگلیسی بسیاری از کتاب‌های ادبی، هنری و فلسفی دنیا را خوانده بود و مردمی می‌اندیشید، تصریح کرد: در شعرش هیچ‌گاه مردم و دریا را فراموش نکرد. از این رو، شعر خود را در زمره شعر اقلیمی و محلی قرار داد. او شعرهایی در وصف شخصیت‌های مبارز ملی و محلی نظیر میرمهنا، عبدوی جط و… سرود که بیانگر اصالت احساس شاعر به رسالت شعر بود.
وی با بیان اینکه شعر آتشی در فضای رمانتیک موج می‌زد، افزود: از خصلت‌های آتشی این بود که مغرضانه به نقد کسی نپرداخت و شعرش را جایگاه کینه و کدورت و دشمنی نکرد. او با سرودن شعرهای اجتماعی با گرایشی سمبولیستی خود را در گروه شاعرانی مثل شاملو، اخوان، فروغ و شفیعی‌کدکنی قرار داد. هرچند اشعار آغازین او پیوندی با شعر توللی داشت و در ادامه به شعرهای مدرن غربی رو آورد اما به‌طور کلی شعرش با سروده‌های نیما، اخوان از سویی و با شعرهای رویایی و سروده‌های پست‌مدرن‌ها از سوی دیگر نزدیکی و همسایگی دارد.
علوی یادآور شد: منوچهر آتشی شعر را با زندگی که کاملاً تجربه است، در هم آمیخت و اعتقاد داشت که شعر امروز مسیر تجربه را طی می‌کند. او با انتشار دفتر «آهنگ دیگر» (۱۳۳۹) خود را به عنوان شاعر به ادبیات معاصر ایران معرفی کرد. آتشی از نظر قدرت تخیل و تصویرسازی و اصولاً شناخت شعر، واقعاً شاعر زمان ماست و تسلطش به زبان در سطوح گوناگون مشخص است. او می‌دانست که در چه زمانی زندگی می‌کند، از این‌رو، با زبان امروزی شعر گفت. شعری که معناگرا و معنامحور است.
با توجه به این گفته‌ها می‌توان به نتیجه گرفت که آتشی شاعری شناخته‌شده و دارای مخاطب است که با برنامه‌سازی و دغدغه‌مندی می‌توان آرامگاه وی را که در مکانی دنج با معماری منحصربه‌فرد جای گرفته است به نقطه ثقل گردشگری ادبی استان مبدل کرد. همسایگی ابدی وی با یکی از مبارزان بزرگ و نستوه نهضت جنوب، یعنی شیخ حسین چاهکوتاهی، بی‌شک فرصت کمنظیری برای متولیان فرهنگی و گردشگری استان برای توسعه گردشگری ادبی در این منطقه و جذب گردشگران داخلی به این نقطه از شهر خواهد بود.
آرامگاه آتشی، فرصتی است برای رونق گردشگری ادبی در بوشهر
یک کارشناس گردشگری در این باره به خبرنگار ایبنا در بوشهر گفت: آرامگاه شاعران و نویسندگان نه تنها موجب پویایی گردشگر ادبی که زیرشاخه گردشگری میراث و گردشگری فرهنگی به‌شمار می‌رود، می‌شود؛ بلکه بازتابی از تاریخ ادبیات و فرهنگ و هویت ملی ماست. خوشبختانه در بسیاری از استان‌ها از این ظرفیت‌ها برای توسعه گردشگری ادبی وام گرفته شده است، نظیر خیام در نیشابور، آرامگاه فردوسی در توس، سعدیه و حافظیه در فارس، ابوطاهر در همدان یا مقبره‌الشعرا در تبریز و… که امروز موجب پویایی گردشگری بین‌المللی با اتکا بر گردشگری ادبی شده است.
عماد شیرویس ادامه داد: با توجه به اینکه منوچهر آتشی به عنوان یک شاعر ملی شناخته می‌شود و آرامگاه وی در یک مکان تاریخی و فرهنگی (فرهنگسرای شیخ حسین چاهکوتاهی) واقع شده که به‌نوعی بازتاب‌دهنده بخشی از تاریخ مقاومت جنوب نیز است، چون یکی از چهره‌های بزرگ استعمارستیز جنوب را در خود جای داده است. بنابراین این مکان، بسیار مستعد برای فعال کردن گردشگری ادبی و فرهنگی است. ما در این مکان، آرامگاه دو چهره موثر را در حوزه ادبیات و تاریخ مقاومت داریم که با تهیه فیلم مستند، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های ادبی، برگزاری تورهای گردشگری (با حضور لیدرهای آشنا با این دو شخصیت) و نشانه‌گذاری در نقشه‌راه شهری می‌توانیم در ایام نوروز گردشگران را به سمت این مکان دیدنی و چشم‌نواز جذب کنیم و بدین‌طریق با توسعه گردشگری ادبی، ظرفیت جدید به گردشگری استان اضافه کنیم.
وی همچنین یادآور شد: با توجه به اینکه از سال گذشته بخش گردشگری به فستیوال کوچه ملحق شده و این جشنواره در تقویم گردشگری کشور به ثبت رسیده، می‌توان بخش ویژه‌ای از این فستیوال را که در هر دوره، شمار قابل توجهی از گردشگران به‌ویژه گردشگران فرهنگی را به بوشهر می‌کشاند، به گردشگری ادبی و بازدید از آرامگاه آتشی و مجموعه شیخ حسین چاهکوتاهی اختصاص داد و مسیری را برای آن تعریف کرد. بی‌شک این رویداد می‌تواند سرآغازی برای دیده شدن و گنجانده‌شدن آرامگاه منوچهر آتشی در گردشگری بوشهر باشد.
این کارشناس گردشگری سپس به فوایدی که گردشگری ادبی می‌تواند برای استان داشته باشد، اشاره و آن‌ها را به این شرح معرفی کرد: افزایش تعداد گردشگران، آشنایی بازدیدکنندگان داخلی و خارجی با مفاخر ادبی و ادبیات بومی و شاکله آن، ایجاد اوقات فراغت لذت‌بخش و انتقال آموزه‌های گران‌بار تمدن جنوب، تقویت و سرعت بخشیدن به جریان فرهیختگی یا برانگیختن حس کنجکاوی بازدیدکنندگان از طریق تفسیرهای ارائه شده در محل، ارتقای اطلاعات ادبی نسل امروزی و بازشناسی شاعران و چهره‌های ادبی به این نسل، تقویت همبستگی و حفظ نوستالوژی جمعی، پاسداری از ارزش‌های هنری و ادبی، بهبود تصویر و وجه گردشگری در میان عموم به عنوان صنعتی که می‌تواند توسعه اقتصادی و انسانی به همراه داشته باشد و معرفی تصویری نیرومند و جذاب که بازتاب فرهنگ تمدن و ادبیات غنی حوزه فرهنگی ایران زمین باشد، همگی از مزایای رونق گردشگری ادبی در استان شناخته می‌شوند.
شیرویس با تاکید بر اینکه البته زمانی گردشگری ادبی نمود و معنا پیدا می‌کند که نویسندگان و ادبیات آنان به گونه‌ای محبوب شوند که مردم مجذوب مکان نویسنده یا نوشته‌های او شوند، افزود: به عقیده من، گردشگری ادبی تنها منحصر به دیدن مقبره‌های شاعران و نویسندگان نیست؛ بلکه آثاری را که به نوعی به زندگی و کار شاعر مرتبط می‌شود، نیز در بر می‌گیرد؛ خوشبختانه لااقل در این زمینه کشور ما پتانسیل بالایی دارد قطعاً هر کدام از اماکن مربوط به مشاهیر به نام ادبی ایران می‌تواند برای کسب درآمد از گردشگران داخلی و خصوصاً گردشگران خارجی علاقه‌مند به ادبیات غنی ایران مفید باشند.
این کارشناس گردشگری تاکید کرد: در جای جای کشور ما به‌ویژه بوشهر با توجه به داشتن تاریخ کهن و میراث ناملموس فرهنگی اما متاسفانه کاری در خور این گنجینه پربار صورت نگرفته است. بی‌شک با تدوین برنامه‌های متعدد و فراهم ساختن زیرساخت‌های لازم می‌توان به توسعه گردشگری ادبی کمک کرد. ما در شرایط فعلی با سازماندهی و بسترسازی‌های لازم می‌توانیم پتانسیلهای ادبی موجود در استان را بالفعل کنیم تا جایگاه و اهمیت گردشگری ادبی ما بهتر مشخص شود.
وی یادآور شد: گردشگری افزون بر اشتغال‌زایی، درآمدزایی و ارتقاء سطح فرهنگی پلی است که انسانها را با ویژگی‌های متنوع به یکدیگر مرتبط می‌کند و زمینه شکل‌گیری پیوندهای اجتماعی افراد و جوامع را فراهم می‌کند.
نظر شما