حمید احمدی، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: به طور کلی پژوهش درباره جنگ عراق و ایران شبیه ماجرای فلسطین و خاورمیانه است. متاسفانه چون بهره‌برداری جناحی زیادی از پدیده جنگ شده است، برخی از روشنفکران و دانشگاهیان چندان تمایلی به تحقیق و پژوهش درباره آن را ندارند. در حالی که جنگ عراق و ایران یک پدیده میهنی بود، اما آن‌قدر جنبه اسلامی آن پررنگ و بزرگ شد که مردم از این نگاه به جنگ خسته شدند.
او با اشاره به کمرنگی نگاه پژوهشی به مسائل جنگ از جمله آزادی خرمشهر افزود: متاسفانه تبلیغات یکسویه باعث شد که روشنفکران هم از یک پدیده میهن‌پرستانه روی برگردانند و سراغ پژوهش درباره آن نروند. درباره جنگ عراق و ایران متصدیان رسمی به شکلی تبلیغات کردند که جنبه اغراق‌آمیز به خود بگیرد و حتی برخی نیروها را پررنگ کنند و دیگری را کمرنگ. به طوری که مردم هم گلایه‌مندند که در جنگ سپاه بیشتر از ارتش پررنگ شد و نقش ارتش به حاشیه رفت در حالی که در آزادی خرمشهر ارتش نقش پررنگی داشت، اما در تبلیغات سپاه و بسیج پررنگ شد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران بیان کرد: این نوع نگاه به جنگ از سوی متصدیان رسمی آن باعث دلسردی پژوهشگران مستقل و استادان دانشگاه شد و برای همین تمایلی برای پژوهش و نظریه‌پردازی درباره آن از خود نشان ندادند. از طرفی برخی استادان دانشگاه بر این تصورند که اگر در این زمینه پژوهش مستقلی انجام دهند ممکن است که باعث دردسر بشود. برای همین ترجیح می‌دهند از پژوهش درباره جنگ دوری کنند.
حمیدی احمدی با یادی از رئیس اسبق مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس گفت: البته درباره جنگ کارهای پژوهشی و تالیفی خوبی هم انجام شده و مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه کتاب‌های خوبی را به لحاظ اسنادی منتشر کرده است. این مرکز در زمان حسین اردستانی فعالیت خیلی خوبی داشت و تا حدی توانست اسناد و منابع اولیه را برای پژوهش در جنگ منتشر کند تا زمانی که پژوهشگران بخواهند روی جنگ کار کنند، این منابع اطلاعات بسیار مفیدی در اختیار آنها قرار خواهد داد.
او در ادامه درباره عدم تئوری‌پردازی درباره جنگ عراق و ایران عنوان کرد: البته در خارج از کشور یکی دو کتاب خوب منتشر شده است و در داخل هم برخی از استادان دانشگاه سراغ نظریه‌پردازی درباره جنگ رفتند. بعضی دانشجویان هم به جنگ توجه نشان دادند و تلاش کردند آن را تئوریزه کنند که چرا عراق به جنگ با ایران پرداخت. برخی هم آن را در قالب نظریه توطئه بررسی کردند به این شکل که عراق به عنوان دست نشانده آمریکا به ایران حمله کرد و هشت سال جنگ را رقم زد.
مولف کتاب «کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در خاورمیانه» اظهار کرد: برخی از پژوهشگران از منظر نظریه انحراف به جنگ عراق علیه ایران نگاه کردند. به اعتقاد برخی عراق که در دهه ۶۰ در داخل دچار بحران بود، با اقدام به جنگ علیه ایران، مردم را بسیج کرد تا مسائل داخلی آن فراموش شود. بنابراین جنگ از این بعد بررسی شد که صدام در داخل در معرض مشکلاتی بود و در کشور همسایه هم انقلاب صورت گرفته بود و جنبش‌های اسلامی هم در حال شکل‌گیری بود. برای همین صدام جنگ علیه ایران را راه انداخت تا اذهان را منحرف کند. لذا از این بعد هم به جنگ هشت ساله نگاه شده است.
حمید احمدی با انتقاد به نظریه دولت - ملت شدن ایران در جنگ تحمیلی گفت: به نظرم قبل از جنگ عراق و ایران، دولت - ملت در ایران تشکیل شده بود و با شروع جنگ این دولت- ملت تقویت شد. چون بحث دولت ملت در ایران خیلی قدیمی است به طوری که برخی چون گراردو نیولی، خاورشناس آن را مربوط به دوران باستان می‌داند. بنابراین جنگ عراق علیه ایران باعث تشکیل دولت – ملت نشد، اما این پدیده را تقویت کرد. به این صورت که جنگ افراد زیادی را با تحریک احساسات میهنی که جنبه‌های اسلامی و انقلابی هم داشت به دفاع از ایرن واداشت و همبستگی ایرانیان را تقویت کرد. هر چند در شرایط کنونی من خیلی نگرانم این همبستگی از میان برود به ویژه با بحث‌های قومی که مطرح می‌شود.
او ادامه داد: قرار بود پژوهشی درباره جنگ با محوریت نقش اقوام ایرانی انجام دهم که در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در دوره اردستانی به من پیشنهاد شد و برخی تحقیقات آن هم انجام شد، اما بعداً به دلیل مسائلی ناتمام ماند. به نظرم این پژوهش می‌توانست در راستای تقویت نظریه دولت ملت در جنگ عراق و ایران پژوهش درخوری باشد که به هر حال نیمه‌کاره ماند.
نظر شما