به گزارش خبرنگار سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی مجموعه‌ای دوازده‌جلدی در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی است که به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و به سرپرستی اسماعیل سعادت، عضو پیوستۀ این فرهنگستان، تدوین شده‌است. این دانشنامه با همکاری بیش از ۴۲۰ پژوهشگر و نویسنده تهیه شده و انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی با همکاری انتشارات سخن آن را چاپ و منتشر کرده‌است. آخرین ویرایش آن در سال ۱۳۹۸ در دسترس قرار گرفت. این دانشنامه الفبایی است و موضوعات متنوع و گستردۀ ادبی را در بر می‌گیرد.
هدف از تدوین این مجموعه، حفظ و ترویج میراث غنی زبان و ادبیات فارسی، به دست دادن مرجعی معتبر برای پژوهش‌های ادبی و زبانی، و پشتیبانی از پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به فرهنگ و ادب فارسی است.
این اثر با سرمایه‌گذاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کوشش شماری از پژوهشگران جایگاه ویژه‌ای در میان آثار مرجع ادبی ایران دارد و گنجینه‌ای از دانش و فرهنگ فارسی است.
با این حال، فرهاد قربان‌زاده در نقدی که به این مجموعه وارد کرده، معتقد است عنوان «دانشنامۀ زبان و ادب فارسی» با محتوای آن همخوانی کامل ندارد. او اشاره می‌کند که تمرکز اصلی این اثر بر ادبیات است و بخش زبان‌شناسی به‌قدر کافی مورد توجه قرار نگرفته‌است.
وی دربارۀ دانشنامۀ زبان و ادب فارسی به خبرنگار ایبنا گفت: این دانشنامه، در ساختار کنونی، فقط دانشنامۀ ادب فارسی است، نه دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. زیرا در آن به بخش زبان توجه کافی نشده است و پسندیده‌تر آن است که در این دانشنامه به زبان فارسی توجه بیشتری شود و مؤلفانْ بر اصطلاحات زبان‌شناسی آن بیفزایند. برای نمونه، در این دانشنامه مقالۀ «حافظ» ٣١ صفحه و مقالۀ «زبان فارسی» یک صفحه است! یعنی برای مؤلفان این دانشنامه، حافظ حتی از زبانی که به آن شعر سروده هم مهم‌تر بوده! آن هم ٣١ برابر! تا آن روز عنوان این کتاب باید دانشنامۀ ادب فارسی باشد.
این زبان‌شناس افزود: همان‌گونه که اصطلاحات بدیع و بیان و عروض و قافیه در این دانشنامه آمده و مثال‌هایی از ادب فارسی برای آنها آورده‌اند، بهتر است اصطلاحات پرکاربرد زبان‌شناسی، همراه با نمونه‌هایی از زبان فارسی، به کتاب افزوده شود. در ویرایش بعدی دانشنامه می‌توان اصطلاح‌های پایه‌ای یا پیشینه‌دار مانند «اماله» و «بسیط» و «بن / ستاک / مادّه» و «پیشوند» و «پسوند» و «تکیه» و «جنس» و «(دستور) حالت» و «حذف» و «حرف ربط» و «صامت / همخوان» و «عبارت» و «قلب» و «مرکّب» و «مشتق» و «مصوت / واکه» و «مضاف» و «مضاف‌الیه» و «معرفه» و «ممال» و «منادا» و «موصوف» و «نکره» و «واو معدوله» و «یای مجهول» را به آن افزود.
این پژوهشگر گفت: افزون‌براین، می‌توان شماری از اصطلاحات جدید و پرکاربرد زبان‌شناسی را نیز به‌همراه نمونه‌هایی از زبان فارسی به کتاب اضافه کرد. از دیگر اصطلاحات کمی تخصصی‌تر یا اندکی جدیدتر، که می‌توان آنها را در دانشنامه آورد، می‌توان به «ساخت معکوس» و «همگونی واکه‌ای» و «مبتداسازی» و «واج» و «واک» و ده‌ها اصطلاح دیگر اشاره کرد.
نظر شما