به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،‌ عالمان اهل فضل و ادب نقشی سترگ در گسترش دین و اندیشه‌های مذهبی داشته‌اند و با تالیف کتاب‌های ارزشمند یا ایراد سخنرانی و وعظ بر اساس مطالب مندرج در کتاب‌های معتبر دینی، یاریگر دین آخرین پیامبر بوده‌اند. حضرت محمد(ص) نیز با بیان این‌که «اذا مات العالم الفقیه ثلم فی الاسلام ثلمة لایسدها شیء؛ وقتی عالمی فقیه فوت كند در اسلام رخنه و حفره‎ای ایجاد می‎شود كه هیچ چیزی نمی‎تواند جای آن را پر کند.» در واقع بر مقام و منزلت عالمان دینی تاکید کرده‌اند.

امروز(27 آذرماه) مصادف است با درگذشت سه تن از عالمان بزرگ شیعی به نام‌های «آیت‌‏الله شیخ محمدتقی آملی»، «میرزا حسن انصاری» و «حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فلسفی».

به این مناسبت، نگاهی اجمالی به زندگانی و فعالیت‌های علمی و مذهعبی این بزرگان می کنیم:

فقیهی گریزان از ریاست
حكیم بزرگوار آیت‏الله شیخ محمد تقی آملی حدود سال 1265 شمسی برابر با 1304 قمری در تهران متولد شد. وی قسمتی از دروس معقول و منقول را نزد پدرش آقا شیخ محمد آملی و میرزا حسن كرمانشاهی خواند و این دروس را نزد حاج شیخ عبدالنبی مجتهد نوری تكمیل کرد.

آیت‏الله آملی سپس به نجف رفت و در محضر درس میرزای نایینی، میرزا ابوتراب خوانساری، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، میرزا محمود قمی، سیدابوالحسن اصفهانی و آقاضیاءالدین عراقی به تكمیل فقه و اصول پرداخت تا به مقامات عالی علم و اجتهاد رسید.

این عالم ربانی، در اخلاق نیز از محضر عارف كامل حاج میرزا علی آقا قاضی طباطبایی فیض برد و به مدارج بالای اخلاق و عرفان دست یافت. آیت‏الله آملی از آن پس در تهران اقامت گزید و به تدریس منقول و معقول اشتغال ورزید.

این حكیم فرزانه، فقیهی گوشه‏نشین بود و از شهرت و ریاست ابا داشت، به طوری كه تا پایان زندگی، با وجود داشتن صلاحیت علمی، حتی از نوشتن و چاپ رساله عَمَلیه خود نیز خودداری کرد.

آیت‏الله محمدتقی آملی حدود 40 سال در رأس آیات و مراجع بزرگ تهران به تدریس و ترویج دین اشتغال داشت. در محضر درس وی، شاگردان فاضلی پرورش یافتند كه حضرات آیات عبدالله جوادی آملی، حسن حسن‏زاده آملی و علامه محمدحسین تهرانی از  جمله ‏آن‌ها محسوب می‌‌شوند.

حاشیه بر مكاسب شیخ انصاری در دو جلد، كتاب الصلاة در سه جلد، حاشیه بر شرح منظومه سبزواری در دو جلد و شرح استدلالی بر عروةالوثقی، از مهم‏ترین آثار آیت‏الله آملی‌اند.

سرانجام این حكیم وارسته و عارف الهی در 27 آذر 1350 شمسی برابر با 30 شوال 1391 قمری در 85 سالگی دار فانی را وداع گفت و در تهران به خاك سپرده شد.

حافظ قرآن كریم و یاور امام خمینی(ره)
آیت‏الله میرزا حسن انصاری محلاتی در سال 1289 شمسی (1330 قمری) در شهرستان محلات به دنیا آمد. وی پس از طی دروس مقدماتی و سطح، راهی حوزه علمیه قم شد و از محضر استادان نامداری مانند حضرات آیات حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی، سید محمدتقی خوانساری، سیدمحمد حجت كوه كمره‏ای، سید حسین بروجردی و حضرت امام‏خمینی(ره) بهره برد و به مدارج بالای فقهی و فلسفی دست یافت.

این عالم وارسته و حافظ قرآن كریم همواره خود را از تمام قیود و تعلقّات دنیوی به دور نگه داشته بود و راه زهد و تقوا در پیش داشت. میرزا حسن انصاری همواره از انقلاب اسلامی و رهبری عظیم‏الشأن آن حمایت کرد و از آن به عنوان «نعمت الهی» یاد می‏كرد.

این فقیه فرزانه و حكیم وارسته سرانجام در 27 آذر 1375 شمسی برابر با ششم شعبان 1417 قمری در 86 سالگی وفات یافت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.

دلداده کتاب و یگانه سخن
حجت‏الاسلام والمسلمین محمدتقی فلسفی سال 1286 شمسی (1326 قمری) در خانواده‏ای عالم به دنیا آمد. وی پس از فراگیری ادبیات و سطوح، به آموختن فلسفه و معقول از استادانی مانند میرزا طاهر تنكابنی، میرزا محمود قمی، سیدمحمد كاظم عصار و میرزا مهدی آشتیانی پرداخت و بنیه علمی خود را استوار ساخت.

وی پس از آن به وعظ و خطابه روی آورد و در 15 سالگی نخستین جلسه منبرش را در محضر پدر و گروه بسیاری از مردم برپا كرد كه تشویق همگان را برانگیخت. از آن پس، نام فلسفی بر سرزبان‏ها افتاد و در 19 سالگی برای منبر به مجلس شورای ملی دعوت شد.

وی پس از اعتراض به كشتار مسجد گوهرشاد، ممنوع المنبر و خلع لباس شد تا این‌كه پس از سه سال و با كوشش آیت‏الله كاشانی، منبرش رسماً آزاد شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین فلسفی در منبر و خطبه، روش نوینی را پایه گذاری كرد و تحول عمیقی را در فن سخنوری به وجود آورد. او با تتبع در اخبار و احادیث و مطالعه پیگیرانه كتاب‏های روانشناسی، جامعه‏شناسی، اخلاق و تعلیم و تربیت و به‌كارگیری تجربیات و ابتكارات خویش، به یكی از مشهورترین خطیبان پایتخت مبدل شد و در مجالس مهم تهران، اداره منبر را برعهده گرفت.

این روحانی مبارز در طول ده‏ها سال، بارها در منبرهای پرشور خود، رژیم پهلوی را مورد انتقاد قرار داد و در زمان‏های گوناگون به تبعیت از علما به ویژه حضرت امام خمینی(ره) به مخالفت با رژیم برخاست. وی در این دوران چندین بار بازداشت و بارها ممنوع المنبر شد.

وی سال 1350 در مجلس بسیار مهمی، به یاوه‌گویی‏های دو نفر از سناتورها علیه امام خمینی(ره) پاسخ داد و آشكارا نام امام(ره) را برفراز منبر تكرار کرد و از مقام شامخ ایشان تجلیل به عمل آورد. این سخنرانی باعث شد تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ممنوع‌المنبر شود ولی این وضعیت باعث عقب‏نشینی وی از مواضعش نشد.

علاوه بر این، حجت‏الاسلام والمسلمین فلسفی همواره با فرقه بهائیت و كمونیسم و حزب توده مبارزه می‏كرد و در این راه ترسی به خود راه نمی‏داد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس ازهفت سال ممنوعیت منبر و اندكی پس از ورود امام(ره) به ایران، در حضور معظم‌له و هزاران نفر دیگر، سخنرانی كرد و بار دیگر مورد تایید و تفقد امام(ره) قرار گرفت.

با پیروزی انقلاب اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین فلسفی با وجود كهولت سن، تا پایان عمر خود به فعالیت‏های مختلف و منبرهای روشنگر خویش ادامه داد تا این كه 27 آذر 1377 شمسی برابر با 28 شعبان 1419 قمری در 91 سالگی دار فانی را وداع گفت و در حرم حضرت عبدالعظیم در ری به خاك سپرده شد.

عمده آثار وی با نام «گفتار فلسفی» انتشار یافته‌اند كه «كودك از نظر وراثت و تربیت»، «جوان از نظر عقل و احساسات» و «بزرگسال و جوان از نظر افكار و تمایلات» و «الحدیث» (در 5 جلد) از آن جمله‏اند.