طاهری پیش از «زخم شیر»، کتاب تحسین شده «سنگ و سپر» را نوشته بود که به باور برخی منقدان ادبی، یکی از بهترین مجموعه داستان‌های رئالیستی ادبیات فارسی است. طاهری که ابوتراب خسروی او را در کنار محمدرضا صفدری و اصغر عبداللهی، سه ضلع مثلث بهترین نویسندگان داستان‌های رئالیستی ادبیات فارسی معرفی می‌کند، پیش از انتشار و اقبال عمومی به «زخم شیر» هم نویسنده‌ای مطرح و مهم در ادبیات داستانی ایران بود؛ با این همه، اقبال جایزه‌های ادبی به این نویسنده خطه جنوب، با این کتاب بیشتر شد.
در نشست یادشده، ابوتراب خسروی، کاووس حسنلی، مجتبی فِیلی و جمعی از دوستداران داستان و ادبیات گرد هم آمدند و از صمد طاهری گفتند و نویسنده «زخم شیر» هم داستان «موش خرما» را از این مجموعه داستان برای حاضران خواند.
ابوتراب خسروی، نویسنده آثاری مانند «ملکان عذاب»، «رود راوی» و «اسفار کاتبان»، در سخنانش صمد طاهری را به ماهی تشبیه کرد که پشت ابر نمانده است و مجتبی فیلی هم او را نویسنده دغدغه‌های انسانی و عواطف بشری خواند و صمد طاهری نیز خبر داد که سال آینده انتشارات «نیماژ» رمانی کوتاه با نام «برگ هر درختی» را از او منتشر خواهد کرد.
خسروی در این نشست ابتدا با اشاره به سابقه سی سال رفاقت و همکاری خود با صمد طاهری گفت: صمد طاهری سال‌هاست می‌نویسد. یکی از بهترین داستان‌های مجموعه کتابی که هوشنگ گلشیری با عنوان «هشت داستان» - که کتاب مهمی در ادبیات داستانی ماست - گردآوری و منتشر کرد، داستانی است از صمد طاهری.
صمد طاهری نویسنده‌ای رئال است
نویسنده «در حاشیه داستان» و «هاویه» با اشاره به اینکه طاهری از آن سال‌ها همچنان در حال فعالیت و نوشتن بوده است، افزود: اگر بخواهم به موضوعیت آثار صمد طاهری اشاره کنم، باید بگویم که صمد طاهری نویسنده‌ای رئال است؛ البته شاید در زمینه‌های دیگری هم کار کرده باشد، اما عمده تخصص صمد طاهری رئالیسم و دقت در جزئیات شخصیت‌های داستانی است.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم ارزیابی دقیق‌تری به موضوع رئالیسم در ادبیات ایران داشته باشیم، باید از صادق هدایت آغاز کنیم؛ عمده آثار هدایت داستان‌های کاملاً رئال اوست و برخی از داستان‌هایش نیز گرایش‌های سورئالیستی دارد؛ «اما همان‌گونه که داستایوفسکی درباره ادبیات روس می‌گوید اکثر نویسندگان روس از زیر «شنل» گوگول بیرون آمدند، اکثر نویسندگان ایران هم به‌نوعی تحت تأثیر هدایت بودند و هستند؛ چه آنها که گرایش سورئالیستی دارند و چه آنها که گرایش رئال.»
ابوتراب خسروی در ادامه با اشاره به اینکه او و صمد طاهری جزو نویسندگان نسل سوم داستان‌نویسی ایران محسوب می‌شوند، یادآور شد: ما نویسندگان نسل سوم داستان‌نویسی ایران، از نظر تکنیکی و محتوایی کاملاً نسبت به نگاهی که ابتدا در سطح داستان‌نویسی فارسی بود، متحول شده‌ایم.
به باور نویسنده «کتاب ویران»، در حال حاضر مهم‌ترین نویسندگان داستان‌های رئالیستی در ایران محمدرضا صفدری، اصغر عبداللهی و صمد طاهری هستند که مهم‌ترین داستان‌های کوتاه رئال را در ادبیات ما نوشته‌اند.
خسروی سپس از ویژگی‌های آثار صمد طاهری گفت و تاکید کرد: مضامینی که صمد طاهری انتخاب می‌کند، مضامینی است که خود آنها تجربه کرده و سپس این تجربه‌ها را با تخیل توأم کرده است؛ به‌طور مثال، کره در جیب، سنگ و سپر یا مجموعه زخم شیر، داستان‌هایی است که صمد ضمن آنکه مشاهده کرده، تخیل وسیعی به کار برده و مضامین عمیقی را در آنها کشف کرده است.
وی سپس به ذکر خاطره‌ای که چندی پیش از داستان‌خوانی صمد در کلاس‌های داستان‌نویسی‌اش داشته است، اشاره کرد و گفت: من چندی پیش از صمد طاهری خواهش کردم در یکی از کلاس‌هایم داستان بخواند، زمانی که داستان زخم شیر را خواند، همه حاضران کلاس به ظرایف داستانی، دقت و برانگیختگی عاطفی که صمد در داستان ایجاد کرده بود، متمرکز شده بودند.
داستان یعنی زاویه دید
ابوتراب خسروی در ادامه با اشاره به اعتقاد برخی از نویسندگان که بر این باورند که «داستان یعنی تکنیک»، تاکید کرد: به اعتقاد من داستان، تکنیکِ صِرف نیست؛ به دلیل آنکه کسانی هستند که داستان می‌نویسند و همه اجزای تکنیکی داستان را هم اعمال می‌کنند؛ اما نهایتاً داستان‌شان شدت تأثیر لازم را ندارد.
نویسنده «رود راوی» از همین منظر گریزی زد به ویژگی مضمون در داستان‌های صمد طاهری و گفت: در برخی از داستان‌های صمد طاهری، تکنیک چنان با خیال و تصمیم‌گیری دقیق نویسنده و لحظه‌های عاطفی که او ساخته، توأم شده است که بیشترین شدت تأثیر را بر مخاطب می‌گذارد.
برنده جایزه ادبی جلال از همین رو تأکید داشت که اهمیت کاری که صمد طاهری انجام می‌دهد، باید بهتر درک شود و در ادامه، به سوءتفاهمی رایج در میان برخی خوانندگان ادبیات اشاره کرد و گفت: هر روایتی داستان نیست؛ این سوءتفاهمی است که بخشی از جامعه ما حکایت و قصه را نوعی داستان می‌داند. طبعاً اینگونه نیست، داستان حاصل دوره صنعت است، حاصلِ دوره‌ای است که شهرهای بزرگ صنعتی ایجاد و تحت‌تأثیر دوربین فیلم‌برداری و دوربین عکاسی، زاویه دید ابداع شد.
خسروی در همین رابطه ادامه داد: ما هر روایتی را که زاویه دید نداشته باشد، داستان تلقی نمی‌کنیم؛ داستان باید حتماً زاویه دید داشته باشد. مانند زاویه دیدی که راوی داستان‌های صمد طاهری در اجزای فضا، مکان و شخصیت بازتاب می‌دهد و در نهایت نیز آن اجزا به کمک نویسنده می‌آید و فضا، مکان و شخصیت‌های داستان را بازتاب می‌دهد.» از منظر ابوتراب خسروی به همین دلیل است که صمد طاهری ضمن آنکه نویسنده‌ای است که تکنیک را در تمام ابعادش به کار می‌گیرد، همان مضامین را کاملاً زندگی و تجربه؛ و به‌نوعی سِیر کرده است.
شاهکاری به نام «سنگ و سپر»
نویسنده «اسفار کاتبان» گفت: معمولاً در داستان‌های صمد طاهری واقعه در متن زندگی اتفاق می‌افتد. یادم هست در داستان درخشان «سنگ و سپر»، نویسنده شیطنت، سرخوشی و طنز زیرپوستی داستان را به‌قدری مؤثر بازتاب داده بود که امروز بعد از بیست سال، هنوز صحنه‌های داستان و بازیگوشی‌های سرخوشانه پیرمرد شخصیت داستان کاملاً در یادم هست.
ابوتراب خسروی سپس اشاره‌ای کرد به صمد طاهری که نشسته بود کنارش، و گفت: صمد طاهری نویسنده‌ای است که مثل ماه پشت ابر نماند؛ در طول سال‌هایی که کمتر از او بحث شد و کمتر نگاه‌ها به سمتش بود، مجموعه‌ای منتشر کرد به نام «شکار شبانه» که کتابی بسیار درخشان بود، اما این کتاب در آن ازدحام و شرایط دیده نشد، و من به علاقه‌مندان داستان توصیه می‌کنم که شکار شبانه صمد طاهری را بخوانند؛ چراکه جزو مجموعه‌های درخشان سال‌های اخیر است، همچنان که «زخم شیر» نیز مجموعه‌ای درخشان است.
از صمد طاهری آموختم و همچنان خواهم آموخت
به اعتقاد نویسنده «آواز پر جبرئیل»، صمد طاهری در زمینه ادبیات رئال، شگردی دارد و در اکثر داستان‌هایش مضمون، زمانی رخ می‌دهد که راوی در حال حرکت است. مثل داستان کره در جیب که راوی کارگر کارخانه شیر پاستوریزه است و در حال کار است.
ابوتراب خسروی سپس افزود: آثار صمد طاهری بخشی از ادبیات ایران است که ارزش‌های ادبیات ما را به سهم خودش متعالی کرده و تعالی بخشیده است. من از این نظر از صمد طاهری بسیار آموختم و همچنان هم خواهم آموخت. قلمش مستدام باد و امیدوارم صدمین کتابش نیز منتشر شود.
پس از صحبت‌های ابوتراب خسروی، صمد طاهری به درخواست دوستدارانش داستان «موش‌خرما» از کتاب «زخم شیر» را برای حضار خواند و کتاب‌هایش را برای دوستدارانش امضا کرد.
نظر شما