مايك ديويس، متفكر 65 ساله آمريكايی، تاكنون بيش از 20 كتاب تاليف كرده است. حيطه اصلی نظريه‌پردازی و پژوهش مايك ديويس نظريه شهری و شهرنشينی، تاريخ‌نگاری، نظريه زيست‌محيطی و جامعه‌شناسی فلسفی است. ديويس كه تحقيقات بسياری روی فقرای تمام نقاط جهان به‌ويژه محل تولد خودش، كاليفرنيای جنوبی انجام داده، پيش از تحصيلات دانشگاهی و به عنوان فردی از طبقات فرودست، خود به مشاغل دشواری از جمله كار در كشتارگاه و رانندگی كاميون پرداخت و در همان حال، يكی از فعالان انجمن «دانش‌آموزان هواخواه يك جامعه دموكراتيك» بود.
ديويس كه استاد دانشگاه كاليفرنياست، به دلیل چندين كتاب مهم پرآوازه شده است: «شهر كوراتزها» كه به باور منتقدان، تنش‌هايی را پيش‌بينی كرد كه چند سال بعد در 1992 به شورش‌های لس‌آنجلس ختم شدند؛ «سياره زاغه‌ها»، كه تحليلی جامع درباره زاغه‌های مختلف در كشورهای جهان سوم است؛ «اسرای رويای آمريكايی» كه تحليلی اقتصادی سياسی در رابطه با اقشار كارگر و فرودست است و «بهشت شيطان: جهان‌های رويايی نئوليبراليسم» كه به نقد اقتصاد نئوليبرال میپردازد.
تاریخ انتقادی به معنای تاریخی موثر از لحظه حال است که بتواند وضعیت کنونی ما را مورد کندوکاو تاریخی قرار دهد و با ترسیم مرزها و حدود تاریخی آن، امکان نقدش را فراهم سازد. این نوع نگاه با آن چه می‌توان «تاریخ مدرن» نامید تفاوت دارد. تاریخ مدرن از فرایندهای عام و جهان‌شمول نظری و فلسفی استفاده می‌کند تا بتواند جهات یا جهاتِ از پیش تعیین‌شده‌ای را برای تاریخ فرض بگیرد و پژوهش خود را در دل آن سازمان دهد. اما تاریخ انتقادی وضعیت کنونی را محصول جهات جبری گذشته نمی‌داند و کار خود را نقد همین جبرگرایی می‌داند.
سیاره زاغه‌ها گزارشی است تکان دهنده و انضمامی از وضعیتی که مدت‌هاست آن را زندگی می‌کنیم. از این منظر، کتاب، تاریخ انتقادی اکنون و آینده است، تاریخ انتقادی ساکنان سیاره زمین. از این رو، گرچه محتویات این کتاب می‌تواند مددکار خبرگان شهری باشد، اما خواندن آن برای همه کس ضروری است.
سیاره زاغه‌ها نشان می‌دهد که اوضاع ابدا آن طور که تصور می‌کردیم نیست؛ نه در تهران نه هیچ کجای دیگر. مدت‌هاست افق آینده‌ای گشوده شده که بر اثر آن قاطبه ساکنین زمین راهی به جز زاغه نشینی نخواهند داشت. بنا بر ادعای کتاب، صرف نظر از این که در کجای این سیاره زندگی می‌کنیم، غالب ما در این مسیر هم سرنوشت خواهیم بود.
کتاب سیاره زاغه‌ها از زمان انتشار در سال 2006 تاکنون بارها ستایش شده است. از روزنامه‌نگاران گرفته تا نظریه‌پردازان شهری درباره‌ی وجه هشدار دهنده و قدرت تبیین کتاب بسیار نوشته‌اند. فایننشیال تایمز درباره‌ی کتاب می‌نویسد: « واقعیت‌های بهت‌‌آوری که در کتاب طرح می‌شود همچون پتک بر سر ما فرود می‌آید... دیویس کتابی نفس گیر نوشته که هریک از آمارهای بهت‌آورش چونان پتکی بر سر خواننده آوار می‌شود.»
نويسنده كتاب با پرداختن به سياست‌های غلط شهری و پروسه نوليبرال شدن زندگي و ارائه آمارهای شوك‌آور، روند پيوستن بيشتر ساكنان زمين به زيستن در زاغه‌ها و سپرده شدن شهر به گروهی خاص از مردم را در آينده‌ای نابرابر تشريح می‌كند. همچنين يكسان بودن اين شرايط را براي ساكنين تهران، لس آنجلس، بمبئي، زاهدان، قاهره و ديگر شهرهای جهان، به تصوير می‌كشد.
سیاره زاغه‌ها نشان می‌دهد که چگونه سرنوشت تهی دستان در شهرهای جهان سوم یکی می‌شود. مهم نیست که شما در قاهره زندگی می‌کنید، در بوشهر، یا کینشاسا، در هر صورت همان مسائلی را دارید که تهی‌دستان دیگر شهرها. فقر از این منظر، از مرزهایی ملی درمی‌گذرد. کتاب به معنای وسیع کلمه، تاریخ انتقادی لحظه حال است، لحظه‌ای که زاهدان و تهران با سائوپائولو و دهلی نو سرنوشت مشترکی می‌یابند. این هم سرنوشتی، امری عمیقا جهانی است. سیاره زاغه‌ها هولناک است اما گریزی از مواجهه با آن نیست.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «به تازگی، دو جغرافی‌دان با لحنی گلایه آمیز نوشتند: در کمال تعجب در سراسر دوران پس از جنگ تاکنون هیچ جغرافی دانی جغرافیای متغیر اسکان کم درآمدها در شهرهای جهان سومی را نکاویده است. هم چنین، هیچ کس تاکنون نکوشیده تا از الگوی جهانی مسکن غیر رسمی، یک گزارش تاریخی مدرن به دست دهد. گرچه تعدد تاریخ‌های ملی و خاص بودگی‌های شهری به دست دادن چنین همنهادی را به کاری خطیر بدل ساخته، اما می‌توان جرات کرد و یک دوره بندی حدودی به دست داد که روندها و نقاط عطف در شهری شدن فقر را برجسته می‌سازد.»
«سیاره زاغه‌ها» نوشته مايك ديويس با ترجمه امير خراسانی با شمارگان یک‌هزار نسخه در 476 صفحه پالتویی با جلد نرم و قیمت 60 هزار تومان از سوی انتشارات مانیا هنر منتشر شده است.
نظر شما