روز جهانی غذا که در سال 1945 از سوی سازمان ملل برای کاهش فقر و گرسنگی نامگذاری شده است، بهانه‌ای است تا نگاهی به وضعیت غذا در خاورمیانه براساس منابع تازه تألیف شده، بیاندازیم. یکی از دلایل اصلی توجه به منطقه خاورمیانه شرایط اقلیمی حساس و شکننده این منطقه است که در شرایط بروز تأثیرات مخرب تغییر اقلیم به‌طور قطع شکننده‌تر هم خواهد شد.
از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری در شرایط تغییر اقلیم، بروز رخدادی چون مهاجران اقلیمی و غیره، تهدیدهای جدی برای کاهش منابع غذایی و گسترش فقر و گرسنگی هستند. حقیقت تلخی که چند روز پیش هم خبر آن در رسانه‌های رسمی کشور هم منتشر شد، در معرض خطر قرار داشتن آب‌سنگ‌های مرجانی در دریای عمان و خلیج فارس است. این روند با اسیدیته شدن آب شدت بیشتری می‌گیرد و در نهایت با از بین رفتن آب‌سنگ‌های مرجانی زنجیره غذایی دریای جنوب کشور با اخلال جدی مواجه خواهد شد.
دکتر ابوالفضل صالح؛ مدیر علمی شناور کاوشگر خلیج فارس و مدیر گروه علوم غیرزیستی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در گفت‌وگویی که چندی پیش با روزنامه جام جم داشته، معتقد است: «مطالعات نشان می‌دهد، اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها در کنار متغیرهای دیگر تغییر اقلیم مانند گرمایش جهانی، تأثیرات متفاوتی بر جمعیت انواع فیتوپلانکتون‌ها می‌گذارد. برخی گونه‌ها با اسیدی شدن تحت گرمایش جهانی، بیشتر و سریع‌تر رشد می‌کنند و برخی کمتر و کندتر. آنچه قطعیت دارد تغییر در ترکیب جوامع فیتوپلانکتونی محیط‌های دریایی در اثر تغییر اقلیم است. این تغییر در ترکیب می‌تواند منجر به تغییرات بنیادی در شبکه غذایی یک محیط دریایی شود که در نهایت اثراتش را جوامع انسانی در میزان و نوع صید شیلاتی لمس خواهند کرد.»
صدای اروپا هم درآمد
اما از آنجایی که این روند ویژه ایران و خاورمیانه نبوده است، دویجه وله در یکی از گزارشات اخیر خود به اعتراض اروپاییان نسبت به تغییر اقلیم اشاره کرده بود؛ در واقع چندی پیش مردم برخی کشورهای اروپایی خطر تهدید زنجیره غذاهای دریایی را علنی کردند و شاید نخستین واکنش های خود را نسبت به مسئله تغییر اقلیم نشان دادند. اینجاست که باید گفت تغیر اقلیم یعنی تغییر همه‌چیز.
امنیت غذایی، یک دغدغه جهانی
با توجه به موارد یاد شده، امنیت غذایی مولفه تعیین‌کننده در وابستگی کشورها و تدبیر سیاست‌های به کارگرفته از سوی آنان است. طبق آمار آی پی سی سی ( مجمع دول تغییر اقلیم) در گزارش خود با عنوان «امنیت غذایی» آورده است؛ «سیستم غذایی فعلی اکثریت جمعیت جهان را تأمین می‌کند و از معیشت بیش از یک میلیارد نفر پشتیبانی می‌کند. از سال 1961، سرانه تأمین غذا بیش از 30٪ افزایش یافته است که با استفاده بیشتر از کودهای ازته (افزایش حدود 800٪) و منابع آب برای آبیاری (افزایش بیش از 100٪) همراه بوده است. با این حال، تخمین زده می‌شود که نمودار رشد 151 میلیون کودک زیر پنج سال کوتاه است، 613 میلیون زن و دختر از 15 تا 49 سال از کمبود آهن رنج می‌برند و 2 میلیارد بزرگسال دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. گفتنی است؛ سیستم غذایی، تحت فشارهای استرس‌زای غیراقلیمی نظیر افزایش جمعیت و درآمد، تقاضای محصولات حیوانی، همچنین تغییرات آب و هوایی تحت‌فشار است. این تنش‌های اقلیمی و غیراقلیمی بر ارکان امنیت غذایی تأثیر می‌گذارد.»
این موضوع یعنی تأثیر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم بر زنجیره غذایی موضوعی نیست که از چشم پژوهشگران در تألیف کتاب جا بماند، به همین دلیل نگاهی به دنیای کتاب‌ها در این زمینه می‌اندازیم.
گام نخست، سازگاری
اری پولوویتا در کتاب «سازگاری با تغییرات اقلیم و مدیریت زنجیره تامین غذا» که یکی از جدیدترین تألیفات در این زمینه است، درباره اهمیت حفظ زنجیره غذایی معتقد است: «حفظ زنجیره تأمین غذا به شکوفایی مزارع و جوامع محلی بستگی دارد. تغییر آب و هوا خطرات مستقیمی بر بخش کشاورزی دارد که در نهایت تهدیدی برای مشاغل و زنجیره‌های تأمین غذا نیز محسوب می‌شود.» در واقع این اثر موضوع سازگاری با تغییرات آب و هوایی در زنجیره‌های تأمین غذا، پیامدهای مدیریت و سیاست‌ها و اهمیت انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین را مورد بررسی قرار داده است. نویسنده در این اثر مکان‌یابی جدید و هماهنگی زنجیره تأمین غذا با شرایط محیطی تأکید دارد.
نظر شما