این کتاب در مورد زندگینامه سیدکریم امیری فیروزکوهی (1288 - 1363) چهره ماندگار ادبیات ایران است. اشعار امیری فیروزکوهی از دو سبک و طرز شعری متاثر بود. نخست با توجه به حضور مستمر او در انجمن حکیم نظامی، در قصاید و مثنوی‌های خود به شاعران سد‌ه‌های پنجم تا هشتم هجری به ویژه خاقانی و نظامی نظر داشت و دیگر در غزلیاتش از سبک شاعران دوره صفوی، به ویژه صائب تبریزی تتبع می‌نمود. با تقوی در رابطه با نگارش کتاب و نحوه ارتباط برقرار کردن مخاطب صحبت کردیم و از او پرسیدیم که با توجه به اینکه در بیشتر آثار «امیری» تجلی عشق دیده می‌شود، دیدگاهتان درباره جایگاه عشق در شعر امروز چیست. او معتقد است عشق و موضوعات وابسته به آن، در گستره تاریخ همواره مطمح نظر شاعران و نویسندگان و هنرمندان بوده است و به روش‌ها و طرزهای گوناگونی آن را در آثارشان بازنمایانده‌اند. شاعران معاصر نیز، به‌ويژه آنان که غزل را محملی برای بیان عواطف و معانی شعری خود برگزیدند، به ساحت عشق توجهی خاص داشتند. از مهم‌ترین موضوعات و مضامینی که امیری به آن توجه داشته، عشق است. شاعر که انس و شناخت وافری نسبت به پیشینه فرهنگی، ادبی و هنری ایران داشته و خود نیز عاشقانه زیسته است، عشق را در حالات گوناگون به جلوه درآورده است. این عشق، گاه صورتی زمینی دارد و گاه در هاله‌هایی از اندیشه‌های عرفانی به سبک و سیاق شاعران سبک‌های عراقی و هندی به تصویر کشیده شده است.
در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید:
چه شد سراغ زندگینامه و اشعار «سیدکریم امیری‌فیروزکوهی» رفتید؟ چه چیزهایی در شعر او توجه شما را جلب کرد؟ چقدر زمان صرف این کار کردید؟
سیدکریم امیری فیروزکوهی از شاعران توانمند و صاحب‌سبک معاصر است که با وجود تنوع آثار نظم و نثرش، چندان درباره او تحقیق و پژوهش نشده است. پس از آنجاکه از سال‌ها پیش با شعر این شاعر، به‌ويژه با غزلیات و قصایدش، آشنایی داشتم، پیشنهاد نگارش شرح احوال و نقد و تحلیل آثار او را به گروه شخصیت‌های مانا حوزه هنری دادم که با موافقت آنان روبه‌رو شد.
امیری فیروزکوهی همواره بر ضرورت پایبندی شاعران به صورت‌ها و شکل‌های شعری گذشته تأکید داشت و این رویکرد خود را در مواجهه با سنت و نوآوری، بارها در یادداشت‌ها و مقالات خود یادآور شده است. پس برای تألیف کتابی درباره این شاعر و آثارش، که عمری شاعرانه زیست و اندیشید، بیش از یک‌سال زمان صرف شد تا با مطالعه دیوان شاعر، و دیگر آثار مکتوب او، خطوط و زوایای مهم زندگی و آثارش را به نگارش درآورم.
آیا در شناساندن «امیری» توانسته‌اید حق مطلب را ادا کنید؟
تا پیش از نگارش این کتاب، از سویی پژوهش‌ها درخصوص امیری فیروزکوهی و آثارش چندان گسترده نبود و از سوی دیگر پژوهش‌های موجود، بیشتر به شعر این شاعر، و اغلب به غزل‌های او توجه داشتند. در این کتاب کوشیدم نگاه جامع‌تری به زندگی و آثار امیری داشته باشم. فهرست کتاب که در سه فصل و چندین جستار تنظیم شده است، خود می‌تواند گواهی بر این موضوع باشد. در فصل نخست، خواننده با سیر زندگی امیری و رویدادهای مهم آن همراه، و با نقش و جایگاه او در پاره‌ای از جریان‌ها و محافل ادبی و هنری معاصر آشنا می‌شود. بخش عمده‌ای از آرا و اندیشه‌های امیری و موضع‌گیری خاص او دربارة جریان‌ها و رویکردهای ادبی و هنری معاصر، در مقالات متعدد او بازنمود یافته است. از این‌رو، در فصل دوم، ضمن معرفی و بررسی آثار امیری، به پاره‌ای از مهم‌ترین نظرات و آرای او در مقولات ادبی و هنری پرداخته شد. فصل سوم به نقد و تحلیل سروده‌های امیری اختصاص یافته است. در جستار نخست این فصل، مضامین عمده شعری شاعر در حوزه‌های آیینی، عاشقانه، شکواییه، یادکرد دوستان و همراهان، حکمت و اخلاق، انقلاب، پایداری و طبیعت، همراه با شاهدمثال‌هایی از دیوان او نقد و بررسی شد.
امیری برخلاف آنچه که در ذهن بسیاری از ادیبان و شاعران معاصر، به‌ویژه به‌واسطة قصاید استوار خاقانی‌وارش، نقش بسته است، در پاره‌ای از سروده‌هایش رویکردی طنزگونه دارد و با استفاده از فنون ایجاد و پرورش طنز در سخن، مخاطب را با ساحتی دیگر از شخصیت شاعرانة خود مواجه می‌سازد. بنابراین، نویسنده در جستار دوم فصل سوم به مقولة طنز در شعر او پرداخته است. از دیگر مقوله‌هایی که در بررسی شعر هر شاعری باید به آن پرداخت، «زبان» و میزان و نوع استفادة شاعر از گستره و امکانات گوناگون آن است. در جستار سوم فصل دوم به این مهم توجه شده است. در آخرین جستار این فصل، برای بررسی جلوه‌های زیباشناختی شعر امیری و چگونگی تصویرآفرینی شاعر، تلاش شد به پاره‌ای از صنعت‌ها و آرایه‌های ادبی پربسامد در سروده‌های او، ازجمله تشبیه، استعاره، تلمیح، تمثیل و اسلوب معادله پرداخته شود.
.jpg)
مخاطب «سیدکریم امیری‌فیروزکوهی» از نگاه شما چه کسانی هستند؟ فکر می‌کنید مواجهه‌شان با کتاب چطور پیش برود و چه تأثیری بر روی آنها داشته باشد؟
مخاطب این کتاب پژوهشگران، ادیبان، شاعران و علاقه‌مندان به شعر معاصر هستند. امیدوارم نظر به شخصیت خاص امیری فیروزکوهی و نقش او در ادبیات معاصر، و همچنین رویکرد پژوهشی نویسنده در تحلیل و بررسی ابعاد مختلف زندگی و آثار این شاعر، پژوهش حاضر با استقبال مخاطبان مواجه شود. با خواندن این کتاب، می‌توان هم با وجود مختلف شخصیت این شاعر آشنا شد و هم فارغ از آن داوری‌ها و قضاوت‌های یکسونگرانه، شناختی بهتر و فراگیرتر نسبت به آثارش پیدا کرد.
از نگاه شما چه ویژگی در «امیری» برجسته‌تر است؟
در پاسخ به این پرسش، می‌توان به تنوع مضامین شعری امیری و روحیة نقادانه‌اش اشاره کرد. او با روحیة حساس و نکته‌سنج و با احاطة ژرفی که بر زبان و ادب فارسی و عربی داشت، معانی و مضامین متعدد و متنوعی را پرورده و در صورت شعر عرضه داشته است. عمده‌ترین مضمون در دیوان امیری به‌ویژه در شکل غزل، در بیان حالات و جلوه‌های گوناگون عشق است. شاعر افزون‌بر این، برحسب ارادت به پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به شعر آیینی نیز روی آورده است. شکواییه‌های او هم در نقد زمانه و مردمش متعدد است. او همچنین پاره‌ای از سروده‌هایش را به بیان حکمت و اخلاق و ارزش‌های انسانی اختصاص داده است. بخشی دیگر از مضامین شعری شاعر متأثر از وقایع و رویدادهای تاریخی، ازجمله انقلاب و جنگ شکل گرفته است. بسیاری از شعرهای او به‌ویژه در شکل‌های قصیده و قطعه در یادکرد و رثای شاعران و ادیبان و هنرمندان معاصر است که شاعر با آنان انس و الفتی داشته است.
در پاره‌ای از سروده‌های شاعر و نیز مقالات و یادداشت‌هایش، می‌توان شاهد روحیة نقادانة او بود. بخشی از این نقدها مرتبط با شعر شاعران و جریان‌های شعری معاصر، و بخشی دیگر نسبت به وضعیت هنر معاصر، به‌ويژه موسیقی و نقاشی است. او همچنین نقد و اعتراض خود را نسبت به گسترش ناروایی‌ها و ریا و تزویر، مکرر بیان کرده است.
با توجه به اینکه در بیشتر آثار «امیری» تجلی عشق دیده می‌شود، دیدگاهتان درباره جایگاه عشق در شعر امروز چیست؟
عشق و موضوعات وابسته به آن، در گسترة تاریخ همواره مطمح نظر شاعران و نویسندگان و هنرمندان بوده است و به روش‌ها و طرزهای گوناگونی آن را در آثارشان بازنمایانده‌اند. شاعران معاصر نیز، به‌ويژه آنان که غزل را محملی برای بیان عواطف و معانی شعری خود برگزیدند، به ساحت عشق توجهی خاص داشتند و پاره‌ای از زیباترین مضامین شعری‌شان را به آن اختصاص داده‌اند. از مهم‌ترین موضوعات و مضامینی که امیری به آن توجه داشته، عشق است و کمتر غزلی از او می‌توان سراغ گرفت که جان‌مایة کلام عشق نباشد؛ حتی در دیگر شکل‌های شعری هم به فراخور حال، عشق محور سخن است. شاعر که انس و شناخت وافری نسبت به پیشینة فرهنگی، ادبی و هنری ایران داشته و خود نیز عاشقانه زیسته است، عشق را در حالات گوناگون به جلوه درآورده است. این عشق، گاه صورتی زمینی دارد و گاه در هاله‌هایی از اندیشه‌های عرفانی به سبک و سیاق شاعران سبک‌های عراقی و هندی به تصویر کشیده شده است.
نظر شما