خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)_ نزدیک به یک دهه از چاپ جلد نخست دانشنامه تهران می‌گذرد و تا کنون سه جلد از آن به چاپ رسیده است. دانشنامه‌ای که در مداخل خود به حیات مادی و معنوی پایتخت ایران پرداخته است. ضرورت تألیف چنین دانشنامه‌ای تحولات سریع و پرشتاب شهر تهران است که در حال دگرگونی هویت آن است. لذا مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با انتشار این دانشنامه درصدد برآمد تا تاریخ تهران را با جزئیاتش ثبت کند تا نسل آینده از چندوچون پایتخت باخبر شود. سید صادق سجادی در بررسی و نقد این دانشنامه با اشاره به سابقه طرح این پیشنهاد می‌گوید: «اولین‌بار در سال ۱۳۸۱ بحث تدوین کتب تحقیقی درباره ولایات در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را ایرج افشار مطرح کرد. در شورای عالی علمی، صحبت آغاز عملی تدوین تاریخ جامع مطرح بود که مرحوم استاد افشار پیشنهاد کرد که درباره ولایات مهم ایران تک‌نگاری انجام شود.» گویا درباره آذربایجان و سیستان و بلوچستان هم قرار بود چنین کاری صورت بگیرد که به دلیل تحولات شتابناک تهران، پایتخت در اولویت قرار گرفت. 

در «دانشنامه تهران» که قرار است در هشت جلد منتشر شود، بخش اول؛ شمیران، بخش دوم؛ بافت شهری تهران و بخش سوم؛ ری است و در مداخلی بر اساس حروف الفبا به «مواضع و عوارض جغرافیایی»، «آثار و بناهای تاریخی»، «آتشکده‌ها، «کتابخانه‌ها»، «ورزشگاه‌ها»، «مدرسه‌ها» و «چاپخانه‌های قدیمی» و ... توجه خواهد شد. 

علی همدانی، یکی از پژوهشگرانی است که از ابتدا در طرح و تدوین دانشنامه حضور داشته است. او در ادامه کار از انتشار جلد چهارم دانشنامه طی دو سه ماه آینده خبر داد. با او درباره جزئیات جلد جدید و تأثیر تهران‌پژوهی‌های پراکنده و دست به قلم شدن پژوهشگران جوان گفت‌وگو کردیم.   

از مجموعه دانشنامه تهران بگویید؟ جلد چهارم آن چه وضعیتی دارد؟
در حال حاضر روی جلد چهارم دانشنامه متمرکز شدیم؛ مجموعه مقالات جلد چهارم آماده است و مراحل نهایی آن را برای آماده‌سازی انجام می‌دهیم که امیدوارم تا چند ماه آینده این جلد منتشر شود.

در جلد چهارم چه مطالبی جای گرفته است؟
در این جلد از اواسط حرف «الف میم» را در برمی‌گیرد تا دریابیم کجای حرف «ب» را می‌توانیم کار کنیم اما تصور نکنیم به اواخر حرف «ب» برسد، با توجه به حجم عناوینی که حرف «الف و ب» دارد، قدری حجم آن بیشتر شده است برای همین جلد سوم و چهارم دربرگیرنده حرف «ب» است. 

در تألیف این جلد دانشنامه تهران از پژوهشگران جوان استفاده کردید؟
ما سعی می‌کنیم از پژوهشگران جوان بیشتر استفاده کنیم. با توجه به اینکه در سیستم دانشگاهی ما روش تحقیق برای پژوهش چندان کارآیی لازم را ندارد. به عبارتی دانشجویان ما در دانشگاه مراحل روش تحقیق در پژوهش را به درستی تجربه نمی‌کنند برای همین سعی می‌کنیم از پژوهشگران جوان استفاده کنیم که تجربه‌ای برای آنها باشد تا علاوه بر آنچه که درباره روش تحقیق در دانشگاه‌ها آموختند به صورت تجربی هم آن را آزمایش کنند. ما در این راه هم برحسب آنچه که مشاهده کردم موفق بودیم به طوری که توانستیم پژوهشگران جوانی را پرورش دهیم چه در بخش دبا برای دایره‌المعارف بزرگ اسلامی چه در دانشنامه تهران. 



جلد چهارم دانشنامه تهران نسبت به جلدهای دیگر چه ویژگی‌ها و نوآوری‌هایی دارد؟ 
از آنجا که به عنوان پیشنهاد‌دهنده طرح نگارش دانشنامه تهران در ابتدا حضور داشتم لذا در سه جلدی که منتشر شد، کاملا قابل لمس است که از نظر محتوایی و علمی گام به گام در حال پیشرفت است. از آنجا که چندین سال است که درباره تهران کار می‌کنیم که تا کنون پژوهش متمرکزی درباره تهران به صورت دانشنامه انجام نشده است اما ما درباره تهران تقریبا 4500 مدخل گزینش کنیم که چنین کاری نیاز به امکانات گسترده از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دارد با این همه هر جلد دانشنامه نسبت به جلد قبل پربارتر است. 

در چندین سال اخیر تهران‌پژوهی حتی به صورت ظاهری پروبال پیدا کرده و تعداد پژوهشگرانی که در این زمینه پژوهش می‌کنند، افزایش پیدا کرده است. این پژوهش‌ها چه قدر در تألیف مدخل‌های دانشنامه تأثیر داشته است؟
قطعا این پژوهش‌ها در کار ما تأثیرگذار است. از آنجا که تهران نسبت به سایر شهرهای ایران از پیشینه تاریخی کمتری برخوردار است، در گذشته کمتر توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده بود تا به امروز. اما با گذشت زمان و تغییرات سریعی که در تهران رخ می‌دهد توجه پژوهشگران به ویژه جوان را به سمت خودش جلب کرده و این توجه و ازدیاد پژوهش‌ها می‌تواند نکته مثبتی باشد. اگر به تهران از زمان استقرار آقامحمدخان توجه کنیم که این شهر را به عنوان پایتخت خود برگزید، به عبارتی تاریخی بیش از 200 سال را در نظر بگیریم که مرکزیت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و ... طی این دو قرن داشته است اما به دلیل عدم پیشینه تاریخی تهران به نسبت شهرهایی چون تبریز، اصفهان، شیراز یا شهرهای کهن‌تر مانند نیشابور کمتر توجه پژوهشگران را به خود دیده است اما امروز توجه به تهران در حال گسترش است که می‌تواند نکته مثبتی باشد. چون در تهران اماکنی را داریم که از نظر معماری به ویژه از دوره قاجار که بسیار مهم است اما به دلیل اینکه شناخته شده نیستند، اهمیت و ضرورت نگهداری آنها توجه جامعه را برنمی‌انگیزد. خوشبختانه با توجه پژوهشگران جوان بناهایی که در بافت قدیمی تهران قرار دارد، در منظر دید قرار گرفته است و قدری جامعه به نسبت نگهداری آنها واکنش نشان می‌دهد.