خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مریم محمدی: تلویزیون جمهوری چک چهارشنبه صبح ۱۲ژوئیه مصادف با ۲۱تیر اعلام کرد میلان کوندرا نویسنده بزرگ اهل این کشور درگذشته است. وی در پی یک دوره بیماری طولانی در سن ۹۴سالگی و در شهر پاریس جان سپرد.

میلان کوندرا، اهل جمهوری چک و تبعه فرانسه، خالق آثاری از جمله «بار هستی» (سبکی تحمل‌ناپذیر هستی) بود. آثار وی به بیش از ۴۰ زبان دنیا ترجمه شده است و او در ایران نیز از محبوبیت قابل توجهی برخوردار است. کتاب «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» کوندرا، که نخست با عنوان «بار هستی» به فارسی ترجمه شد، یکی از برجسته‌ترین رمان‌های او به حساب می‌آید که در مقطع زمانی بهار پراگ می‌گذرد.

میلان کوندرا که یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان فرانسوی‌زبان جهان به شمار می‌رفت، در سال ۱۹۲۹ در برنو در کشور وقت چکسلواکی به دنیا آمد. پدرش یک نوازنده پیانو بود و ریاست آکادمی موسیقی این شهر را بر عهده داشت.

میلان کوندرا از آغاز نوجوانی به شعر و ادبیات روی آورد و با انتشار آثارش به شهرت دست یافت. در پی اشغال چکسلواکی توسط ارتش سرخ شوروی و سرکوب «بهار پراگ»، به فرانسه رفت و در سال ۱۹۸۱ شهروندی این کشور را دریافت کرد.

او که در زادگاهش در سال ۱۹۷۹ سلب تابعیت شده بود اعلام کرد به نشانه اعتراض به این اقدام برای نوشتن از زبان فرانسه استفاده خواهد کرد. پس از ممنوعیت انتشار کتاب‌های میلان کوندرا توسط دولت کمونیستی چکسلواکی، این نویسنده کاملاً خودش را یک فرانسوی معرفی کرد و حتی پس از فروپاشی کمونیسم بلشویکی شوروی در تصمیم خود بازنگری نکرد. چهل سال طول کشید تا سرانجام در سال ۲۰۱۹ کشور جمهوری چک تابعیت او را به وی بازگرداند.

از آثار میلان کوندرا می‌توان به مجموعه رمان «شوخی» و همین‌طور داستان «عشق‌های خنده‌دار» اشاره کرد. کتاب‌های او پس از اشغال پراگ توسط روسیه ممنوع اعلام شدند؛ ممنوعیتی که تا سال ۱۹۹۰ پابرجا ماند.

وی به دلیل سبک نویسندگی ویژه خود که ترکیبی از وقایع روزمره زندگی با ایده‌های بدیع بود، تحسین‌ منتقدان را برمی‌انگیخت. کتاب‌هایش به دلیل نشان دادن روابط انسان‌ها در سایه مطالب روان‌شناسی و فلسفی منبع خوبی برای اقتباس سینمایی محسوب می‌شدند.

میلان کوندرا هرچند هرگز نتوانست برنده جایزه نوبل ادبیات بشود، بااین‌حال جوایز متعددی از جمله جایزه موندلو در ایتالیا و جایزه مدیسیس خارجی در فرانسه و همچنین جایزه لس‌آنجلس تایمز در آمریکا را به خود اختصاص داد. او از معدود نویسندگانی است که آثارشان در زمان حیات در مجموعه نفیس «پلئیاد» فرانسه چاپ شده‌اند.

از نوشته‌های میلان کوندرا اقتباس‌های متعدد سینمایی هم ساخته شده است که از آن جمله می‌توان به فیلم‌های «نور زن» کوستاو گاوراس ۱۹۷۹، «شوخی» یارومیل ییرش ۱۹۶۹، «من خدای پریشان» آنتونین کاچلیک ۱۹۶۹، «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» فیلیپ کافمن ۱۹۸۸ اشاره کرد. معروف‌ترین اقتباسی که از آثار میلان کوندرا انجام شده است فیلم «سبکی تحمل ناپذیر هستی» است.

«سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» را بهترین رمان میلان کوندرا می‌دانند. فیلیپ کافمن فیلم‌ساز مشهور و خاص سینمای آمریکا با همکاری ژان کلود کریر فیلم‌نامه‌نویس مشهور با یک مثلث بازیگری قدرتمند تلاش کرد تا این شاهکار ادبی را به یک فیلم ارزشمند هنری تبدیل کند. هرچند کوندرا بعد از دیدن فیلم چنان عصبی شد که گفت: «دیگر اجازه نمی‌دهم هیچ‌کدام از کتاب‌هایم به فیلم برگردانده شود.» او کتاب‌های بعدیش را چنان نوشت که نتوان از روی آن‌ها فیلم ساخت!

«بار هستی» یا «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» فیلمی به کارگردانی فیلیپ کافمن یک فیلم تقریباً سه‌ساعته است. این فیلم برای اولین بار در سال ۱۹۸۸ در کشورهای آمریکا، فرانسه و سوئد به نمایش درآمد و به دلیل بی‌پروایی‌اش در نشان دادن روابط نظرات مثبت و منفی بسیاری را برانگیخت. 

بار هستی را فارغ از این مسئله می‌توان یک فیلم روان‌شناختی، فلسفی و حتی سیاسی محسوب کرد. این فیلم دربارهٔ درک این موضوع است که تشخیص راه درست از راه غلط برای انسان غیرممکن است. به‌ همین دلیل راه غلطی وجود ندارد و انسان مبری از اشتباه است.

با اینکه این فیلم جزو محصولات مستقل هالیوود محسوب می‌شود، اما از وجود بازیگران بزرگی مانند دنیل دی‌ لوئیس، ژولیت بینوش و لنا اُلین بهره می‌برد. این فیلم برنده جایزه بفتای بهترین فیلم‌نامه اقتباسی در سال ۱۹۸۹ شد. مانند بیشتر فیلم‌هایی که دنیل دی لوئیس بازی می‌کند این بار نیز جایزه انجمن منتقدان فیلم بوستون برای بهترین بازیگر نقش اول مرد به او رسید. 

برای آشنایی بیشتر با شاهکار میلان کوندرا با نام «بار هستی» یا «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» باید گفت: این کتاب که در سال ۱۹۶۸ در پراگ در دورهٔ زمانی موسوم به بهار پراگ می‌گذرد، با مفاهیم فلسفی فراوانی سروکار دارد. کتاب به شرحی از وضعیت زندگی هنرمندان و روشنفکران چکسلواکی پس از بهار پراگ، یعنی پس از حملهٔ اتحاد شوروی به چکسلواکی می‌پردازد. شخصیت اصلی کتاب «توماس» نام دارد. توماس که جراحی معروف است انتقادات فراوانی به کمونیست‌های چک دارد و این موجب می‌شود که او شغلش را از دست بدهد. دیگر شخصیت‌های مهم داستان «ترزا» همسر توماس، «سابینا» نقاش، معشوقهٔ توماس و «فرانز» استاد دانشگاه، معشوق سابینا هستند.

کتاب «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی» در سال ۱۹۸۴ نوشته شد و آن‌قدری جذاب بود که تنها چهار سال زمان برای وسوسه کردن کارگردانی جهت اقتباس از خودش نیاز داشته باشد! این کتاب باوجود تبعید ناخواستۀ نویسنده‌اش میلان کوندرا به فرانسه و اخذ اقامت فرانسوی، به زبان چکی نوشته شده است.

البته کتاب با محبوبیت بالایش، به‌سرعت به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی ترجمه شده و از روی این نسخه‌ها به بسیاری از زبان‌های زنده‌ دنیا برگردانده شد.
 محبوبیتِ بار هستی، تقریباً هیچ حد و مرزی را نمی‌شناسد و این اثر دقیقاً همان‌طور که در آمریکا برنده‌ جایزه‌ لس‌آنجلس تایمز سال ۱۹۸۴ شد، در ایران هم همیشه جزو فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌ها قرار دارد.

نسخه‌های متعدد قانونی این اثر در ایران به فروش می‌رسد که مهم‌ترینِ آن‌ها شامل ترجمه‌هایی از پرویز همایون‌پور چاپ نشر قطره، علی سلامی چاپ نشر گویا و حسین کاظمی یزدی چاپ نشر نیکو نشر هستند.