ولی‌الله کاووسی، داور بخش هنرهای تجسمی چهل‌ودومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خصوص معیارهای داوری و کیفیت آثار ارائه‌شده گفت: یکی از مهم‌ترین معیارهای ما در داوری، ساختار منظم و پژوهشی آثار بوده است. متأسفانه بسیاری از کتاب‌ها مانند کشکولی از اطلاعات بودند که بدون انضباط و چینش منطقی گردآوری شده بودند. شیوه ارجاع‌دهی، ویرایش و نگارش صحیح فارسی در بسیاری از این آثار رعایت نشده بود.

وی افزود: در برخی از آثار، شاهد حجم زیادی از اطلاعات بودیم که بدون دقت و نظم علمی در کنار هم قرار گرفته بودند. برای مثال، کتابی در زمینه خوشنویسی حاوی مطالب فراوانی بود، اما گویی نویسنده با ابزار ساختمان اطلاعات را در کتاب ریخته بود، بدون آن‌که به فصل‌بندی، انسجام مطالب و شیوه ارجاعات توجهی کند.

کاووسی با اشاره به دلایل ضعف کیفی آثار پژوهشی در هنرهای تجسمی، خاطرنشان کرد: مشکل اصلی کتاب‌های هنری، ضعف در روش تحقیق و نگارش است. بسیاری از نویسندگان هنوز اصول پایه‌ای پژوهش علمی و نگارش صحیح فارسی را رعایت نمی‌کنند. این امر به ناکارآمدی نظام دانشگاهی در آموزش اصول پژوهشی بازمی‌گردد.

وی در ادامه گفت: نظام دانشگاهی هنر در ایران، به‌ویژه در شهر تهران، به‌شدت ناکارآمد است. دانشجویان، روش‌های تحقیق علمی و پژوهشی را به‌درستی نمی‌آموزند و استادان نیز از روش‌های نوین پژوهش هنری بی‌خبرند. دانشگاه تهران، با وجود سابقه طولانی، یکی از ضعیف‌ترین دانشگاه‌ها در زمینه مطالعات هنر است. علت این مسئله، پیری و عقب‌ماندگی نظام پژوهشی این دانشگاه است.

کاووسی همچنین به نبود آثار شاخص در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: چندین سال است که در بخش هنرهای تجسمی، اثری درخشان و برجسته مشاهده نمی‌شود. این امر به کمبود حمایت، ضعف ساختاری در دانشگاه‌ها و آموزش نادرست روش تحقیق بازمی‌گردد. اگر دانشگاه‌ها بتوانند نظام آموزشی خود را به‌روز کنند و پژوهش‌های هنری را به شکل اصولی و استاندارد آموزش دهند، شاهد رشد و پیشرفت چشمگیری در این حوزه خواهیم بود.

او تأکید کرد: اگرچه آثار، امسال نیز مانند سال‌های گذشته با کاستی‌هایی همراه بودند، اما در میان آن‌ها نمونه‌هایی هم بودند که استانداردهای لازم را تا حد زیادی رعایت کرده بودند و قابلیت معرفی و مطالعه بیشتر را داشتند.

داور بخش هنرهای تجسمی در چهل و دومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، در ادامه صحبت‌های خود درباره وضعیت کتاب‌های هنری و مشکلات موجود در این حوزه، به اهمیت تصویرگری و نقش آن در انتقال مفاهیم به مخاطبان، به‌ویژه کودکان، اشاره کرد.

وی گفت: متأسفانه بسیاری از افرادی که در حوزه تصویرگری فعالیت می‌کنند، با توانمندی‌های این حوزه و ظرفیت‌های خوانش تصویر توسط کودکان آشنایی کافی ندارند. این ناآگاهی باعث می‌شود که کتاب‌های کودک از نظر بصری جذابیت لازم را نداشته باشند و نتوانند ارتباط مؤثری با مخاطبان خردسال برقرار کنند.

کاووسی در ادامه به چالش‌های پژوهشی در این زمینه اشاره کرد و خاطرنشان کرد: در حوزه پژوهش‌های هنری، ما با ۲۰ سال تأخیر شروع کرده‌ایم. ضعف در آموزش اصول پژوهشی و نگارش علمی باعث شده تا پژوهشگران نتوانند آثار ماندگاری خلق کنند. زمان در پژوهش، همچون زبان، نقشی اساسی ایفا می‌کند و ما در بسیاری از آثار مشاهده می‌کنیم که نویسنده‌ها درک درستی از این مفهوم ندارند.

وی افزود: زمان در زبان، به‌صورت گذشته، حال و آینده ظاهر می‌شود و همین موضوع درک خطی از زمان را در ذهن شکل می‌دهد اما برخی زبان‌ها ساختاری دایره‌ای دارند و در آن‌ها، مفهوم زمان به شکل دیگری تجربه می‌شود. این تفاوت‌های زبانی و فرهنگی برای درک مفاهیم و شیوه بیان آن‌ها در آثار پژوهشی و تصویری، به‌ویژه برای مخاطبان کودک، نقش مهمی ایفا می‌کند.

کاووسی ادامه داد: لازم است معاونت‌های پژوهشی و سایر نهادهای مرتبط با هنر، نتایج این همایش‌ها و مسابقات را به‌صورت مستمر پایش و از یافته‌های به‌دست‌آمده برای بهبود آموزش‌های دانشگاهی در حوزه هنر استفاده کنند. تنها از طریق آموزش صحیح و به‌روز است که می‌توان امیدوار بود در سال‌های آینده، شاهد آثار پژوهشی و هنری با کیفیت بالاتری باشیم.