سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جواد لگزیان: کودک شیفته جهان طبیعت است و دوست دارد گل بچیند، با آب و شن بازی کند، در زمین خاکی بدود و به پروانه‌ها سلام کند. کودکان می‌خواهند با طبیعت تعامل داشته باشند و کتاب «طبیعت و کودک خردسال، درسنامه تسهیلگران طبیعت» یک راهنمای تمام عیار برای مربیان است تا زیستن با طبیعت را به بچه‌ها یاد بدهند و همراه آنها بیاموزند، طبیعت نه مکانی برای بازدید بلکه خانه ماست.

رات ویلسون روانشناس رشد با ۳۰ سال تجربه آموزش و کار در طبیعت، حاصل مطالعات خود را در این کتاب برای مربیان مهدکودک‌ها، آموزگاران مدارس ابتدایی، والدین و تسهیلگران مدارس طبیعت به اشتراک گذاشته است. کتاب راهنما و راهگشایی که به جای تبدیل کودکان به انبانی از اطلاعات نظری بی‌ارتباط با زندگی در پی توانا شدن بچه‌ها و تحقق همه استعدادهای حسی، حرکتی، عاطفی و شناختی آنهاست و در جهت رشد خلاقیت، افزایش سازگاری و پیشرفت مهارت‌های اجتماعی کودکان به ارائه پیشنهادهای کاربردی جالبی پرداخته است.

کتاب در نخستین فصل به نام «بازی طبیعت» نشان می‌دهد، چرا کودکان نیازمند هم‌کنشی با طبیعت هستند و چطور این تعامل در همه عرصه‌های رشد آنها مفید است و به علاوه اخلاق مثبتی نسبت به محیط زیست نیز در آنها پدید می‌آورد.

دومین فصل «فضاهای طبیعی بازی بیرون» با تأکید بر نیاز کودکان به فضاهای بازی خلاق که آن‌ها را در تماس با زیبایی طبیعت قرار دهد، کنجکاویشان را برانگیزد و تخیلشان را تحریک کند، اصول طراحی فضاهای بازی بچه‌ها را تشریح می‌کند تا کودکان فرصت روزانه فعالیت و بازی در محیط طبیعی را پیدا کنند. در فصل سوم «به درون آوردن بیرون» مشاهده می‌کنیم که کلاس‌های دربسته با چه تمهیداتی می‌توانند درک و فهم کودک از محیط‌های طبیعی را تقویت کنند، آن هم با شیوه‌های جدیدی چون تبدیل کلاس درس به جنگل، ایجاد یک لانه پرنده در این جنگل و یا قرار دادن نهال‌های کوچکی در جنگل که باید تنظیم نور و آبیاری آنها توسط بچه‌ها انجام شود.

تمرکز چهارمین فصل «نقش بزرگسالان» بر چگونگی حمایت بزرگسالان از بازی‌ها و فعالیت‌های بچه‌ها می‌باشد تا راه تمایل یافتن کودک به دانستن درباره طبیعت هموار شود. جلب توجه کودک به جنبه‌های عرفانی طبیعت از جمله کیفیات زیباشناختانه و همبستگی‌های متقابل آن، ذهن آرام و مهربان را در کودکان پرورش می‌دهد. می‌توان به بچه‌ها گفت که تنها تماشای گل زیباست یا بیا لحظه‌ای در سکوت زیر درخت بنشینیم، چه جای آرامی است و با همین گفتگوی ساده کودکان را به سوی طبیعت فراخواند. در فصل پنجم «رشد همه‌جانبه کودک» تأثیر بازی‌های خلاق در محیط طبیعی بر رشد همه جانبه کودک در عرصه‌های مختلف رشد سازشی، زیباشناختی و جسمانی مورد بحث قرار گرفته و رهنمودهایی به مربیان در تقویت این فرآیند بیان شده‌اند.

در ششمین فصل «پیشبرد اهداف تحصیلی» درباره اینکه درآمیختن با طبیعت چگونه بر درک و مهارت ویژه تحصیلی در عرصه‌هایی نظیر ادبیات، علوم، ریاضی، مطالعات اجتماعی، هنر و موسیقی تأثیر مثبت می‌گذارد، ایده‌های شایان توجهی مطرح می‌شود. هفتمین فصل «پیشبرد دیدگاه‌های مثبت حفاظتی» به این اشاره می‌کند که امید به ایجاد یک جامعه حساس از نظر محیط زیستی به چگونگی تربیت کودکانمان بستگی دارد و از ضرورت یادگیری مبتنی بر مکان می‌گوید که به کودک یاد می‌دهد رابطه‌ای دوستانه با خود، محیط زندگی و جامعه برقرار سازد تا در همنوایی بیشتری با طبیعت زندگی کنند. رویکرد یادگیری مبتنی بر مکان می‌خواهد که کودکان با عناصر متعلق به جامعه واقعی موجود در همان مکان که در موردش یادگیری صورت می‌گیرد در تعامل باشند. چراکه ما می‌خواهیم از آن چیزی مراقبت کنیم که می‌شناسیم و دوستش داریم.

فصل هشتم «ملاحظات ویژه» به پیشنهادهایی خواندنی برای ایجاد محیط طبیعی برای کودکان معلول پرداخته است تا آنها هم به فضاهای طبیعی دسترسی داشته باشند و هیچ کودکی برکنار نماند. همچنین در این فصل از بزرگسالان خواسته می‌شود که نسبت به نقش غالب کامپیوتر، موبایل و ماشین در زندگی که کودکان را از طبیعت جدا می‌کند، آگاه شوند و به بازگشت طبیعت به زندگی بچه‌ها کمک کنند.

در بخشی از کتاب به لزوم توجه به تجربه حس مکان در کودکان تاکید شده است. یکی از فواید تجربه کردن حس مکان شیوه ایجاد دلبستگی به یک مکان خاص و عناصر یگانه آن مکان است. اگر این مکان طبیعی باشد احتمالاً دلبستگی و صمیمیت کودک با دنیای طبیعی عمق می‌یابد. یک فایده دیگر تجربه کردن حس مکان تأثیر مثبت آن برای رشد حس خویشتن خویش در کودک است. یک محیط گرم، مهربان و برانگیزنده به کودک می‌گوید که موجودی تواناست و شیوه‌اش در یادگیری پذیرفته‌شده و مورد احترام است. در ادامه مبحث نحوه ایجاد یک فضای محیط زیستی مناسب، ایمن و ساده ویژه کودکان و طراحی آن شامل عناصر طبیعت و امکانات جذب فعال بچه‌ها برای بازی و یادگیری در محیط طبیعی و ارتباط فیزیکی مثبت با طبیعت تشریح شده است.

همچنین کتاب به ضرورت ایجاد تصویر صحیح از طبیعت در کودکان تأکید دارد و خاطرنشان می‌کند که ایجاد تصویر اهریمنی از گرگ در قصه شنل قرمزی اشتباه است و از گرگ درکی غلط و پیش‌داورانه ایجاد می‌کند. در حالی که داستان کرم شگفت‌انگیز از لیندا گلیسر نقش حیاتی کرم خاکی در اکوسیستم را به خوبی و شایستگی توصیف می‌کند.

در فرازی از کتاب به مربیان تأکید می‌شود که در آموزش کودکان:

۱. با تجربه‌های ساده شروع کنید: تماشای جوانه زدن بذر لوبیا یا علف در یک فنجان قبل از اینکه بخواهیم آنها را در باغ بکاریم؛ بازی با برف یا مشتی برگ روی میز پیش از آنکه از کودک بخواهیم که درون یک تونل برف یا تلی از برگ بخزد؛ پرنده‌ها و سنجابها را از پنجره رو به طبیعت ببیند پیش از آنکه انتظار داشته باشیم اسب یا گوساله از کف دستش علف بخورد؛ پای برهنه روی علف‌ها یا شن راه برود پیش از آنکه در رودخانه بخواهد شلپ و شلوپ کند.

۲. کودکان را فعالانه درگیر کنید: معلم می‌باید در حکم تسهیلگر، توانبخش و مشاور عمل کند. معلم وقتی در مقام تسهیلگر ظاهر می‌شود آن نوع فضای یادگیری به وجود می‌آورد که تشویق‌کننده و واکنش‌پنیر است. این محیط شاید از آن نوعی باشد که کودک اجازه دارد لباسهای خود و محیط را خاکی و نامرتب کند. معلم به جای آن‌که خود را سرچشمه آگاهی ببیند باید نقش خویش را در کمک به کودکان در فهم اینکه آنها نیز می‌توانند آگاهی خود را کشف و برپا کنند، جستجو کند.

۳. تجربه‌های لذت‌بخش و به‌یادماندنی به وجود آورید: اگر یادگیری دلپذیر باشد، کودک تمام عمر تمایل به یادگیری از طریق تجربه خواهد داشت. برای مثال می‌شود یک بطری آب به کودکان داد تا به گیاهان آب بدهند، یک ذره‌بین عطا کرد تا برگها را دقیق‌تر ببینند و یا آموزش داد چطور با یک دوربین بدلی یا واقعی از گیاهان عکس بگیرند.

۴. به جای تدریس بر تجربه تأکید بگذارید: نقش معلم نه دادن اطلاعات بلکه تأمین فرصت‌هایی به کودک است که محیط طبیعی را خود تجربه کنند. وقتی کودک می‌پرسد این چیست؟ نام کفشدوزک می‌تواند پایان جستجو باشد اما بهتر است ما از کودک بپرسیم این موجود چطور حرکت می‌کند و به نظرت چه می‌خورد...

۵. همه حواس کودک را به تمامی به کار گیرید: به کودک کمک کنیم که طبیعت را با چشیدن، دیدن، لمس کردن، بوییدن و شنیدن تجربه کند و رابطه دوستانه با طبیعت پیدا کند.

۶. تمایل و لذت بردن از طبیعت را به نمایش بگذارید: کودکان را با کاشت درخت، گل و گیاهان بومی؛ جمع‌آوری زباله از روی زمین و برقراری ایستگاه تغذیه و آبخوری برای پرندگان به مشاهده طبیعت تشویق کنید و بگذارید بچه‌ها حس خوب شما به طبیعت و فعالیت شما در محیط طبیعی را مشاهده کنند.

۷. سعی کنید فضا گرم، صمیمی و پذیرا باشد: بیشترین یادگیری خردسالان در فضاهای دوستانه است.

۸.. بر زیبایی و شگفتی طبیعت تمرکز کنید: حس شگفتی لذت و درک حیات را بی‌شمار افزون می‌کند.

به گزارش ایبنا؛ «طبیعت و کودک خردسال، درسنامه تسهیلگران طبیعت» نوشته رات ویلسون با ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده در ۱۲۹ صفحه و با قیمت ۱۷۵,۰۰۰ تومان را انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.