به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «گفتار‌هایی از فیزیک» نوشته کارلوروولی با ترجمه شیرین رهنما از سوی انتشارات «چترگ» منتشر شده است.
کتاب در 6 گفتار شامل «زیباترین نظریه»، «کوانتوم‌ها»، «معماری جهان هستی»، «ذرات»، «داده‌های فضا»، «احتمال، زمان و گرمای سیاه‌چاله‌ها» تدوین شده است.
مولف درباره محتوای کتاب در پیشگفتار کتاب آورده است: «این کتاب برای افرادی نوشته شده است که از فیزیک مدرن چیزی نمی‌دانند، با دانش اندکی در این زمینه دارند؛ این مجموعه به بررسی اجمالی و مروری سریع و حیرت‌انگیز‌ترین مسائل و جنبه‌های انقلاب بزرگ میپردازد که در قرن بیستم میلادی در دنیای فیزیک رخ داد؛ همچنین سوالات و ابهاماتی را که این انقلاب بزرگ از آن‌ها پرده برداشت.»
در بخش دیگری از پیشگفتار می‌خوانیم: «این مطالب برگرفته از سری مقالاتی است که در بخش پیوست روزنامه ایتالیایی «ایل سوله ونتی کواتر اوره» به چاپ رسید.»
در نخستین گفتار آمده است: «این نظریه، جهانی رنگارنگ و شگفت‌انگیز را به تصویر می‌کشد که در آن، جهان منفجر می‌شود. فضا به داخل چاله‌های بی‌‌انتها فرو می‌ریزد، زمان خم می‌شود و نزدیک یک سیاره کُند می‌شود. گستره نامحدود بین ستاره‌ای مواج است و همانند امواج سطح دریا نوسان دارد. این مطالب تدریجی و آرام آرام، پس از خواندن کتابی که موش‌ها جویده بودند، در ذهن من شکل گرفت.
این‌ها داستان ساختگی انسانی احمق یا دیوانه نبود، زاییده خیالات نابش نور خورشید سوزان مدیترانه‌ای کالابریا و دریای خیره‌کننده‌اش هم نبود؛ بلکه این مطالب عین واقعیت بود یا بهتر است بگوییم، نگاهی اجمالی از واقعیت دیدی‌باز‌تر از دید تار و پیش‌افتاده روزانه ما از واقعیت است. واقعیتی که به نظر می‌رسد از همان جنس رویایی ماست، اما به‌عبارتی، واقعی‌تر از رویا‌های تار روزمره ماست.»
در ادامه این گفتار می‌خوانیم: «این واقعیت، نتیجه شهود و بصیرت ابتدایی است که فضا و میدان گرانشی یکی هستند و همچنین معادله‌ای ساده که من نمی‌‌توانم در اینجا به آن اشاره نکنم، شما احتمالا نمی‌توانید آن‌را تفسیر کنید؛ اما شاید هر کسی بعد از خواندن این مطلب، سادگی اعجاب‌انگیزش را درک کند. =Tab gab 2/1- Rab این همه مطلب است. البته، شما باید قبل از اینکه به چگونگی استفاده از این معامله پی ببرید ریاضیات ریمان را درک کنید. و این نیاز به کمی تعهد و تلاش دارد. شاید کمتر از تلاشی که برای درک زیبایی آخرین کوارتت‌های زهی بتهوون لازم است. در هر صورت آنچه دریافت می‌کنید زیبایی محض است و نگرشی جدید برای دیدن جهان هستی.»
در بخشی از گفتار دوم کتاب که به مکانیک کوانتومی اختصاص دارد می‌خوانیم: «پس از مرگ اینشتین، بزرگ‌ترین رقیب او، بور، سخنانی بسیار تحسین‌انگیز را در مورد او بیان کرد. وقتی چند سال بعد بور از دنیا رفت، عکسی از تخته سیاه او در اتاق مطالعه‌اش به نمایش درآمد. بر روی تخته‌سیاه تصویری وجود دارد از یک «جعبه پرشده از نور». اشاره به آزمایش فکری اینشتین. تا آخرین لحظه، عشق و تمایل به علم‌آموزی بیشتر. و تا آخرین لحظه: شک و تردید.»
در سومین گفتار نویسنده بعد از شرح چند دیدگاه علمی آورده است: «امروزه می‌دانیم که این جهان هستی بسیار بزرگ و منعطف، که با کهکشان‌ها تزیین شده و پانزده میلیارد سال از قدمت آن می‌گذرد، از یک ابر کوچک بسیار گرم و متراکم به‌وجود آمده است. برای درک این مطلب، دیگر نیازی به ترسیم جهان هستی نیست، بلکه باید کل تاریخ پیدایش کیهان را ترسیم کرد که به‌صورت هندسی در تصویر 8 دیده می‌شود:
در ادامه این گفتار می‌خوانیم: «جهان هستی در ابعاد توپ کوچکی پدید آمد و پس از انفجار، به ابعاد کنونی جهان تبدیل شد. این تصویر کنونی ما از جهان در بزرگ‌ترین مقیاسی است که می‌شناسیم. آیا چیز دیگری نیز وجود دارد؟ آیا قبلاً چیز دیگری وجود داشته است؟ شاید، بله. در این مورد بعداً صحبت خواهم کرد. آیا جهان‌های مشابه یا متفاوت دیگری نیز وجود دارند؟ ما در این مورد چیزی نمی‌دانیم.»
مخاطب در گفتار چهارم «گفتار‌هایی از فیزیک» درباره ماده می‌خواند: «انواع محدودی از ذرات بنیادی، که دائماً ارتعاش می‌یابند و بین بود و نبود نوسان دارند، در فضا حرکت می‌کنند، حتی زمانی که به نظر می‌رسد چیزی آنجا نیست. با یکدیگر تا بی‌نهایت ترکیب می‌شوند، شبیه حروف الفبای جهان هستی، و تاریخ عظیم کهکشان‌ها را با ستارگان بی‌شمار، نور خورشید، کوه‌ها، جنگل‌ها، مزارع غلات، صورت‌های خندان جوانان در مهمانی‌ها و آسمانی را که در شب با ستارگان زینت داده شده است، بیان می‌کنند.»
نویسنده در بخش گفتار پنجم در تحسین فیزیک آورده است: «فیزیک دریچه‌ای را باز می‌کند که از درون آن، فاصله‌های دور را می‌بینیم. آنچه مشاهده می‌کنیم همواره باعث شگفتی ماست. به این حقیقت پی می‌بریم که پر از تعصبات و پیش‌داوری‌ها هستیم و تصویر حسی ما از جهان هستی جزئی، محدود و ناقص است. زمین صاف نیست و ثابت نیست. جهان هستی در مقابل چشم‌هایمان دائم در حال تغییر است و ما به تدریج آن‌را گسترده‌تر و واضح‌تر می‌بینیم. اگر ما سعی کنیم تا آنچه را در قرن بیستم در مورد جهان فیزیکی آموخته‌ایم در کنار یکدیگر قرار دهیم، نشانه‌های موجود توجه ما را به چیزی جلب می‌کنند که عمیقاً متفاوت از درک غریزی ماده، فضا و زمان است. گرانش کوانتومی حلقه‌ای تلاشی است در جهت کشف کردن این نشانه‌ها و نگاهی به فاصله‌های دوردست.»
آخرین گفتار به سایه‌چاله‌ها اختصاص دارد. «گرمای سیاه‌چاله‌ها اثری کوانتومی بر روی جسمی به نام سیاه‌چاله است، که ماهیت گرانشی دارد. این کوانتوم‌های انفرادیِ فضا یا دانه‌های اولیه فضا، «مولکول‌های» در حال ارتعاش هستند که سطح سیاه‌چاله‌ها را گرم می‌کنند و گرمای سیاه‌چاله را ایجاد می‌کنند. این پدیده هر سه جنبه مشکل را در برمی‌گیرد: مکانیک کوانتومی، نسبیت عام و علم گرما. گرمای سیاه‌چاله‌ها شبیه سنگ روزتای فیزیک است، که به صورت ترکیبی از سه زبان نوشته شده است ـ کوانتوم، گرانشی، ترمودینامیک ـ که با هدف آشکارسازی ماهیت حقیقی زمان، همچنان در انتظار رمزگشایی است.»
شعر لوکرتیوس حسن‌ختام این کتاب است.
... ما همه از یک دانه آسمانی متولد شدیم.
ما همه یک پدر داریم،
که زمین، مادری، که ما را تغذیه می‌کند،
از آن قطرات شفاف باران را دریافت می‌کند،
از آن گندم روشن را می‌رویاند
و درختان پرپشت،
و نژاد انسان،
و گونه‌های جانوران،
در آن به وجود می‌آید
انواع غذاها که بدن موجودات با آن تغذیه می‌شوند
تا به یک زندگی شیرین منجر شود
و به تولید فرزندان ختم شود...
(طبیعت اشیا، 2: 997 ـ 991)
این بخشی از طبیعت ماست که عشق بورزیم و صادق باشیم. این بخشی از طبیعت ماست که آرزو کنیم تا بیشتر بدانیم و ادامه دهیم تا بیاموزیم. دانش ما از جهان در حال رشد است.
کتاب «گفتار‌هایی از فیزیک» با شمارگان یک‌هزار نسخه در 66 صفحه، به بهای هفت هزار تومان از سوی انتشارات چترنگ منتشر شده است.
سه‌شنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۰:۰۰
نظر شما