غلامرضا امامی پژوهشگر، نویسنده و مترجم زبان‌های ایتالیایی و عربی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره نمایشنامه «سِفرِ خروج» که پس از زمان کوتاهی از نشر به چاپ سوم رسیده است اظهار کرد: این نمایشنامه نوشته دانشمند، ادیب، روزنامه‌نگار و فیلمنامه‌نویس بزرگ مصری عبدالرحمان شرقاوی است. جهان با نام شرقاوی آشناست؛ زیرا که وی در سناریوی فیلم «محمد رسول الله» که با بازی درخشان آنتونی کویین و آهنگ زیبای موریس ژار همراه بود نقش برجسته‌ای داشت. «محمد رسول الله» نخست در میان افراد سنتی خوش ندرخشید اما با حمایت چهره برگزیده جهان اسلام، امام موسی صدر و مفتی الازهر این فیلم به نمایش درآمد و طرفداران و بینندگان فراوانی در جهان یافت.
 
وی درباره نویسنده این نمایشنامه گفت: عبدالرحمان شرقاوی‌ زاده مصر، نویسنده توانا و روزنامه‌نگار برجسته‌ای است. همچنین مدت فراوانی وی سردبیر روزنامه «الاهرام» و مجله «روز الیوسف» بود. نخستین‌بار، من با  نام و کتاب وی سال‌ها پیش در نمایشگاه کتاب قاهره آشنا شدم.
 
این نویسنده با اشاره به این که شرقاوی بر پایه اسناد معتبر تاریخی روایت بسیار پرهیجان، جالب، جذاب و زیبایی از قیام و نبرد امام حسین(ع) با ستمگر زمانه یزید ترسیم کرده است بیان کرد: «سفر خروج» نمایشنامه‌ای است در دو جلد؛ جلد اول ۱۳ پرده و جلد دوم ۶ پرده. این نمایشنامه از آنجا که یک نمایشنامه جاذب ادبی زیبا بود مرا بر آن داشت که به ترجمه آن اقدام کنم. سال‌ها در پیِ کار بودم تا آن که توصیه رادمرد دین و داد علامه محمدرضا حکیمی مرا بر آن داشت تا این کتاب را به فارسی نشر دهم.
 
            
              
                                                     غلامرضا امامی

او در ادامه افزود: نمایشنامه «سفر خروج» را از زبان عربی ترجمه کردم. این اثر نگاهی است نو و روایتی مستند و زیبا از حرکت سالار شهیدان امام حسین(ع) از مکه تا شهادت وی و یارانش در کربلا. شرقاوی با نگرشی نو به این حادثه و واقعه پرداخته است؛ گذشته از جنبه اعتقادی از نظر ادبی و نمایشنامه‌نویسی و روایت تاریخی کار وی یک شاهکار است. هرچند که این نمایشنامه در زبان اصلی به شعر است کوشیدم که امانتداری باشم برای روایت فارسی این کتاب.
 
 مترجم «قندیل کوچک» درباره انتخاب نام این نمایشنامه بیان کرد: این نمایشنامه مجموعه کامل دو جلد نمایشنامه شرقاوی با نام «حسین شهید» و «حسین انقلابی» است. نام «سفر خروج» را از آن رو برگزیدم که نشانگر نبرد موسی با فرعون زمانه است. نبردی که در درازای تاریخ ادامه دارد؛ نبرد پاکی علیه ناپاکی، نبرد راستی علیه دروغ، نبرد حق علیه ناحق و نبرد آزادی علیه بردگی.
 
امامی درباره سندیت نمایشنامه «سفر خروج» و میزان تخیل به کار رفته در آن اظهار کرد: این نمایشنامه بر پایه اسناد معتبر تاریخی روایت شده است؛ اما تخیل زیبای شرقاوی سبب شده که همچون هنر با بال اندیشه از واقعیت به حقیقت برسد؛ درواقع این اثر آمیزه‌ای است از واقعیت و حقیقت. زیبایی هنر همین است؛ یک روایت زیبا که گام به گام خواننده را به بیش از هزار سالِ پیش می‌برد و نتیجه آنکه به روز می‌آورد و هر کجا که انسان ستم دیده‌ای است. در تاریخ، تاریخ‌نویسان راستین به وقایع تاریخی می‌پردازند اما هنرمندان با انگیزه راستین به مدد واقعیت و تخیل زیبا و واژه‌های رسا به آن می‌پردازند و این اثر نیز با تخیل نویسنده همراه بوده است.
 
وی افزود: «سفر خروج» یک روایت خشک نیست؛ آن که می‌خواهد حقایق تاریخی را از این نبرد بی‌امان در یابد می‌تواند به اسناد معتبر رجوع کند اما شرقاوی با قلم سحرانگیز خویش این واقعیت تاریخی را به هر زمانی و هر مکانی سپرده است. تا انسانی در راه حق می‌کوشد و در راه آزادی جان می‌بازد، نبرد دائمی حق و باطل ادامه دارد.
 
نویسنده «آی ابراهیم» درباره نگاه و علاقه عبدالرحمان شرقاوی و دیگر مصریان به اهل بیت پیامبر اظهار کرد: نخست این که شرقاوی نویسنده‌ای‌ است جهانی و جوایز بسیار فراوان ادبیِ ملی و جهانی دریافت کرده است؛ او سال‌ها رئیس اتحادیه نویسندگان جهان عرب بود. مصریان از دیرگاه به خاندان پیامبر عشق ‌می‌ورزیدند و بنا به روایت مشهور آيات بزرگ مرعشی‌نجفی، قاضی‌طباطبایی و بهجت برآنند، مزار حضرت زینب(س) در قاهره است. البته برخی دیگر اعتقاد دارند مزاری دیگر به نام ایشان در شام موجود است اما به گفته آن شاعر شهیر:
بعد از وفات تربت ما در زمین مجوی    در سینه‌های مردم عاشق مزار ماست
 
این پژوهشگر با اشاره به این که از دیرباز مصریان به خاندان امام علی عشق می‌ورزیدند و دل سپرده بودند؛ گفت: در اسناد آمده است که بعد از حادثه کربلا دوست‌داران خاندان پیامبر و سالار شهیدان، حضرت زینب را به قاهره دعوت کردند و از همین رو سال‌ها بعد، خلافت فاطمیان در مصر بنیان گذاشته شد. به قول محمدحسین‌ هیکل روزنامه نگار شهیر مصری، در دنیای اسلام بسیار به نام فرزندان امام علی، حسن و حسنین یافت می‌شود اما مصر تنها جایی است که نام «حسنین» بر فرزندان گذاشته می‌شود. گذشته از آن من خود در قاهره بارگاه بسیار زیبای حضرت زینب را دیده‌ام و مسجد پرجذبه راس‌الحسین را.
 
وی در ادامه اظهار کرد: مصریان زادروز حضرت زینب را یک هفته جشن می‌گیرند و برای تبرک و تیمم نوعروسان و نودامادان در شب ازدواج برگرد آن مکان می‌چرخند؛ از این رو مصریان به ما شیعیان بسیار نزدیک هستند و بسیار ادیبان آنان به ادبیات ما اهتمام ورزیدند.
 
امامی همچنین گفت: سید جمال اسد آبادی، زاده اسدآباد همدان، سال‌ها در مصر به کوشش پرداخت. محمد عبدوه شاگرد سید جمال یکی از زیباترین تفاسیر را بر «نهج‌البلاغه» نگاشته است. گذشته از آن عبدالفتاح عبدالمقصود نویسنده بزرگی است که زندگی و سیره امام علی را روایت کرده است که جلد اول آن به ترجمه زنده یاد آیت‌الله طالقانی و جلدهای بعدی آن به ترجمه دکتر محمدمهدی جعفری نشر یافت. از این رو در مراسم تجلیل از خاندان پیامبر سنیان همچون شیعیان به عشق گام برمی‌دارند و با دل سخن می‌گویند. البته از یاد نبریم که یکی از زیباترین کتاب‌ها درباره بانوی بزرگ اسلام حضرت زینب(س) با نام «زینب قهرمان کربلا» نوشته بنت الشاطی با ترجمه زنده یاد سید صفر شهیدی منتشر شده است.
 
او با اشاره به این که ما را با مصریان الفتی دیرینه است و خشم و تعصب از آنان دور بوده است بیان کرد: اکنون دریغ و درد؛ که در این زمان مسلمان، مسلمان را می‌کشد. داعشیان، جانیان خشم و خشونت و خون و راویان جهل و جنایت و جنون به نام اسلام به نبرد با شیعیان و غیر شیعیان پرداختند. انسان‌ها را می‌کشند. بنگرید که بر سر مردم بی‌گناه چه آوردند! شگفتا که به نام خدا این کار را انجام می‌دهند.
 
 
 
این نویسنده همچنین گفت: ترجمه این کتاب شاید راهی باشد برای زدودن ابرهای کینه، ابرهای تفرقه و ابرهای نفرت که چنان فضا را مسموم کرده است که گویی برخی از جاهلان مغرض، کشتن شیعیان را ثوابی بزرگ می‌انگارند. این کتاب را از آن رو ترجمه کردم که دریابند برادران اهل تسنن ما، و چگونه یک دانشمند شهیر و بزرگ مصری به سالار شهیدان حسین‌ بن علی عشق ورزیده است.
 
وی افزود: آنچنان که در دیباچه کتاب «سفر خروج» آورده‌ام، این کتاب به زبان‌های بسیاری منتشر شده است و به زبان فرانسه نیز نشر یافته است. مترجم فرانسه این کتاب صالح عظیمه روایت می‌کند: هنگامی که نام حسین(ع) را بر زبان روبه‌روی شرقاوی می‌آوردیم چشمانش پر اشک می‌شد و بغضی گلویش را می‌فشرد؛ دانشمندی که دانشی گسترده داشت و دلی پاک.
 
او در پاسخ به این سوال که اگر کسی نمایشنامه «سفر خروج» را اجرا کند، در قالب نمایش بهتر دیده می‌شود یا در قالب تعزیه؛ اظهار کرد: این را بگویم که یکی از کارگردانان بزرگ تئاتر پیشنهاد داد که این نمایشنامه را نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر اسلامی و درواقع هم در دنیای اسلام و هم در دنیای غرب به اجرا در بیاورد و من نیز آن را پذیرفتم. در پاسخ به سوال شما باید اشاره کنم که بهره گرفتن از کاربردهای تعزیه پیشنهاد جالبی است؛ به گمان من «سفر خروج» به صورت نمایش می‌تواند اجرا شود؛ اما می‌توان از کاربرد تعزیه ایرانی نیز برای اجرای آن بهره برد.
 
غلامرضا امامی در پایان گفت: من سال‌ها پیش در واتیکان مجموعه گرانبها و ارزشمندی از تعزیه‌های خطی ایرانی دیدم؛ می‌توان از ترکیب شرق و غرب، از ترکیب مصر و ایران، از ترکیب گذشته و حال و از ترکیب سنی و شیعه با اجرای نمایش «سفر خروج» و این متن با تعزیه ایرانی حادثه‌ای شگفت در جهان پدید آورد.
 
انتشارات امیرکبیر کتاب «سفر خروج» اثر عبدالرحمان شرقاوی با ترجمه غلامرضا امامی را با تیراژ 1000، در 310 صفحه و با قیمت 35000 منتشر کرده است.