به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حج از مهم‌ترین اعمال مذهبی مسلمانان و در لغت به معنای قصد کردن و آهنگ چیزی است (پاکتچی، ۱۴۰۱).
در ادب پارسی نیز آئین حج جایگاهی ویژه داشته است: قصیده‌ای منسوب به رودکی است که در آن عید قربان را به ممدوح خود تبریک گفته است. در سفرنامۀ منسوب به ناصرخسرو، به توصیف راه‌ها و اماکن و ظواهر حج پرداخته شده است. مسعود سعد سلمان در اشعار خود از عظمت و شکوه کعبه و صفا و مروه یاد کرده است. سنایی در اشعار خود بسیار به کعبه و مکه و سفر حج اشاره کرده است و دیدی صوفیانه و شاید عرفانی داشته است (یزدانی، ۱۳۷۵: ۱۴۳-۱۲۴). این موضوع در اشعار و آثار بسیاری از شعرا و ادبا و نویسندگان متون فارسی دیده می‌شود. ادبیات عرفانی و متون کلامی فارسی نیز به صورت ویژه سرشار از مضامین مرتبط به حج است (موسوی و موسوی، ۱۳۸۸: ۱۴۶-۱۳۳).
شاید دل‌انگیزترین داستان در ادب پارسی که به حج پیوستگی دارد، قصۀ لیلی و مجنون نظامی گنجوی است؛ آنجا که پدر مجنون برای درمان درد جانکاه فرزند دلبندش رحل سفر به خانۀ خدا می‌بندد. زیرا اقوام و نزدیکان معتقد بودند چارۀ درمان این مریض عشق تنها توسل به خدا در خانۀ مقدسش است (دستگردی، ۱۳۱۳: ۷۹):
گفتند به اتفاق یک‌سر کز کعبه گشاده گردد این در حاجتگه جملۀ جهان اوست محراب زمین و آسمان اوست
به سبب اهمیت حج و اجرای دقیق مناسک آنکه با جزئیات همراه است، تمامی اصحاب مذاهب و فرق برای توصیف کیفیت انجام این عبادت مکتوباتی را فراهم آورده‌اند. حتی اکنون نیز برای پاسخگویی به مخاطبان در موضوع مناسک حج و فلسفۀ آن آثاری نوشته می‌شود (مسعودی، ۱۳۸۴ و) در کتابخانۀ ملک شماری از این آثار موجود است که اکنون به چند نمونه از این آثار اشاره می‌شود.
- مناسک حج [ترجمه از عربی]، به شماره اموال ۲۲۴۹، کتابت ۲۷ ماه مبارک رمضان در سال ۱۲۶۶ هجری، به خط نستعلیق.
- مناسک حج، تألیف محمد باقر بن محمد تقی شفتی بیدآبادی، به شماره اموال ۵۷۳۷، کتابت ۱۲۲۵ هجری، به خط شکسته نستعلیق سید کاظم تفرشی.
- مناسک حج، تألیف احمدبن حجر هیثمی انصاری، به شماره اموال ۱۳۸۸.۲، کتابت ۱۲۴۵ هجری، به خط نسخ.
برخی از دیگر مکتوبات با نام مناسک حج موجود در کتابخانۀ ملک نسخه‌ها و رسالات ثبت شده با شماره اموال ۴۸۴، ۲۵۳۰.۴، ۲۷۱۰.۸، ۱۸۴۶.۸ است.
-آداب عید قربان و عید فطر، به شماره اموال ۶۱۳۸.۱، کتابت ۱۰ صفر در سال ۱۲۹۶ هجری، به خط نستعلیق محمد حسن بن ملا علی بیگ در شورآب دماوند.
جز متون مربوط به مناسک و اجرای آداب عبادی حج و عید قربان، اکنون با چند اثر دیگر در کتابخانۀ ملک در موضوع توصیف مکه و سفر حج آشنا می‌شویم:
- ستایش مکه، به شماره اموال ۳۲۵۳.۱۰، کتابت قرن ۸ یا ۹ هجری، به خط شکسته نستعلیق.
- سفرنامه مکه، تألیف محمدرضا بن عبدالجلیل حسنی حسینی طباطبایی یزدی از شعبان ۱۲۹۶ تا آدینه ۴ شعبان ۱۲۹۷ هجری، به خط نستعلیق.
- سفرنامه مکه، تألیف ابراهیم حسام الشعراء، به شماره اموال ۴۸۳۴، در سال ۱۳۰۰ هجری به خط نستعلیق مؤلف که برای احتشام الملک نوشته شده است
نظر شما