سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «گذر از تجربه‌های تلخ با تغییر قصه‌های زندگی» (قصه‌ای که انتخاب می‌کنیم) نوشتۀ دیوید دنبورو از مجموعۀ کتاب‌های کاربردی نشر اطراف در حوزۀ روایت‌درمانی است. این کتاب مملو از قصه‌های واقعی و شنیدنی از کسانی است که توانسته‌اند از تجربه‌ای ناخوشایند گذر کنند و خود را در چهارچوب قصه‌ای متفاوت درک و تعریف کنند. گفت‌وگوی ایبنا با حسنا مهرمحمدی، مترجم کتاب را در ادامه می‌خوانید.
آیا پیش از این کتابی با رویکرد روایت درمانی در ایران چاپ شده بود؟
بله، در سال‌های گذشته کتاب‌های با موضوع روایت‌درمانی چاپ شده بود. تفاوت این کتاب با کتاب‌های قبلی، در این است که کمی بی‌واسطه‌تر به سراغ اصل مطلب رفته است. با این حال من در ترجمه این کتاب، از کتاب‌های دیگر که در همین حوزه در ایران چاپ و منتشر شده بود، استفاده و به آنها رجوع کردم. نویسنده این کتاب دیویددنبورو در دانشگاه سیدنی استرالیا سال‌ها همکار و شاگرد شاگرد مستقیم مایکل‌وایت، پدر روایت‌درمانی در جهان است.
آیا قبل از ترجمه، مطالعات پژوهشی در این زمینه داشتید؟
بله، روایت‌درمانی شاخه‌ای نوپا در علوم‌شناختی است که به‌تازگی در ایران شناخته و معرفی می‌شود. پس بهتر بود اصطلاحات و عباراتی را که از این حوزه به تازگی وارد زبان فارسی شده بود، به کار گیرم تا زبان ترجمه من با ترجمه‌های سابقی که در حوزه روایت‌درمانی منتشر شده است فاصله زیادی نداشته باشد. به همین خاطر به منابع قبلی نیز رجوع کردم و از واژگان تخصصی که وجود داشت، استفاده کردم. البته گه‌گاهی هم مجبور شدم ترجمه جدید و صحیح‌تری از اصطلاحات و عبارات را جایگزین کنم.
به عنوان یک مترجم که خلق دوباره این اثر را بر عهده داشته‌اید و شب و روزهای زیادی را با محتوای کتاب گذرانده‌اید، آیا این کتاب بر روی خود شما نیز تاثیر داشته است و به کمک آن توانستید روایت خود را از زندگی داشته باشید؟
قبل از ترجمه این کتاب با رویکرد روایت‌درمانی آشنا نبودم. اما به دلیل آنکه رشته تحصیلی و تخصص من در حوزه روانشناسی است، به طور کلی به درمان و رویکردهای متاخره‌اش علاقه‌مند هستم. به همین دلیل جذب این کار شدم و با ترجمه این اثر، علاوه بر اینکه بسیار آموختم، لذت هم بردم. من بعد از ترجمه این کتاب و آشنایی با رویکرد روایت‌درمانی، یک دوره کارگاه روایت‌درمانی در موسسه خردمندی برای گروه سنی نوجوان برگزار کردم. در این موسسه پیشتر دوره‌های فبک (فلسفه برای کودکان) با دغدغه ارتقای مهارت‌های نوجوانان برگزار شده بود. از آنجایی که این رده سنی، خیلی تحت تاثیر روایت‌های اطرافیان خصوصاً والدین، مربیان و دایره دوستان خود هستند ما خواستیم که این گروه سنی را هدف قرار دهیم و در همین سنین نوجوانی، به بچه‌ها آموزش دهیم که می‌توانند روایت شخصی خودشان را در زندگی داشته باشند و تحت‌تاثیر تعریف‌ها و انتظارات دیگران قرار نگیرید. درباره تاثیر این رویکرد در زندگی شخصی خودم، باید بگویم؛ من متوجه شدم که حق دارم یک روایت شخصی از زندگی خودم داشته باشم که تحت تاثیر دیگران نباشد به این معنی که روایتی که دیگران از هویت من دارند را مثل برچسب به خود نچسبانم و به عنوان کسی که بیشترین اطلاعات و زمان را با خود دارم، حق دارم روایت شخصی خود را معتبرتر از بقیه و نزدیک‌تر به واقعیت بدانم. در درجه دوم نیز اینکه اگر در زندگی شخصی خود با مشکل، نقص، یا ناتوانی و یا شکستی روبرو بودم، آن نقص و فقدان را وارد تعریفی که از هویت خود دارم، نکنم و خود را به عنوان یک انسان حقیقی جدا از مشکل‌ام بدانم. اینگونه می‌توانم از بیرون به مشکل نگاه کنم و کارآمدتر از قبل به حل آن بپردازم. درباره این راهکار که به بیرون دیدن مشکل از شخص می پردازد، در فصل اول کتاب به صورت مفصل بحث شده است.
کدام فصل از کتاب برای خودتان به عنوان مترجم، تاثیرگذارتر بود و چرا؟
فصل پنجم؛ سفر زندگی و یا کوچ هویت بسیار برایم جذاب بود. خصوصاً قسمت ترسیم نقشه زندگی؛ در این فصل بحث بر این است که عموماً وقتی ما با مشکلی مواجه می‌شویم احساس می‌کنیم اولین شخص بر روی کره زمین هستیم که با این مشکل مواجه شده است و دیگران نمی‌توانند ما را درک و کمک کنند. در صورتی که واقعیت این است که آدم‌ها تجربه‌ها و مشکلات مشترک زیادی دارند و بسیار می‌توانند در ایجاد تغییر و حل مشکلاتی که در زندگی دارند به هم کمک کنند. ما وقتی از تجربه‌های دیگران مطلع می‌شویم؛ یک چشم‌انداز و پیش‌بینی از مشکلات بعدی که در مسیرمان قرار دارد، پیدا خواهیم کرد و از چالش‌های پیش‌رویمان با خبر خواهیم شد و خودمان را در یک چشم انداز احتمالی تجهیز به مواجهه درست‌تر می‌کنیم. در این راه ممکن است با پیش‌بینی درست، بفهمیم برای حل مشکل نیاز به کسب چه مهارت‌هایی داریم تا قبل از به وجود آوردن تغییر در زندگی آن مهارت‌ها را فرا بگیریم و با شناخت از حلقه حمایتی اطرافیانی که در زندگی خود داریم، بدانیم به کدام یک از آنها برای بهبود وضعیت و کمک نیاز داریم. با این روش تجربه‌های مشترک دیگران برای ما مفید خواهد بود و مسیر را برای ما روشن می‌کند و ما را از نظر ذهنی و روانی آماده رویارویی با موانع سختی‌هایی می‌کند که در پیش خواهیم داشت. روایت‌درمانی با همین روش ما را مجهز می‌کند که با شنیدن روایت‌های مشابه بدانیم در مسیر ما چه چالش‌های است و ما در حل مشکل تنها نیستیم. همین‌طور از انرژی که باید برای تغییر بگذاریم و آسیب‌های احتمالی مسیر آشنا می‌شویم. مسیری که اگر از قبل موانع آن را می‌دیدیم تا این اندازه سخت نمی‌شد.
پیش از این با بحث درمانگری در حوزه تئاتر و فیلم آشنا بودیم، با این حسب خوانش روایت و قصه درمانی چه مشخصه و یا مولفه متمایزی نسبت به شاخه‌های دیگر است؟
جدا از درمانی که در اتاق روانشناسی بر پایه گفتگو اتفاق می‌افتد، ما رویکردهای دیگری را نیز در درمان شاهد هستیم، مانند تئاتر درمانی، هنر درمانی، موسیقی درمانی، بازی درمانی و.... اما آنچه که روایت‌درمانی را منحصربه‌فرد و متمایز می‌کند، این است که وقتی فرد می‌خواهد تغییر مثبتی در زندگی خود به وجود آورد، دیگر وابسته به متخصص و درمانگر نیست که با اجرای یک سری تکنیک‌ها راه را به او نشان دهد. در روایت‌درمانی، تا حد زیادی درمان با خود فرد و یا یک قلم و کاغذ اتفاق می‌افتد، هر چند در این رویکرد هم وجود متخصص می‌تواند در تسریع زمان کمک کننده باشد. به طور کلی در رویکرد روایت‌درمانی، به وجود متخصص مانند سایر شاخه‌ها، الزامی نیست این رویکرد بسیار متناسب افرادی است که به دلیل محدودیت‌های مالی قادر به پرداخت هزینه و یا شرکت در کارگاه‌های درمانی نیستند و همچنین کسانی که به دلیل محدویت‌های شخصی نمی‌توانند به متخصصان و درمانگران اعتماد کنند، آنها می‌توانند با استفاده از یک قلم و کاغذ و یا اجرای تکنیک و تمرین بر حل مشکل خود فائق آیند. در این باره به غیر از کتاب، با جستجوی در اینترنت نیز می‌توان تکنیک‌ها و تمرینات بیشتری را پیدا و به کار گرفت.
صحبت پایانی
ضمن تشکر از نشر اطراف و مدیریت آن، از مخاطبان می‌خواهم چنانچه مطالب این کتاب برایشان قابل تامل و جذاب است، حتماً به کیوآرکدی که در نسخه چاپی کتاب منتشر شده است مراجعه کنند. با این کد به سایت نشر اطراف ارجاع داده می‌شوند. در سایت، مثال‌های تکمیلی و مطالبی که به خاطر برخی محدودیت‌ها در کتاب آورده نشده، به طور مفصل‌تر و مبسوط‌تر آورده شده است. در پایان امیدوارم که خوانندگان از این کتاب لذت ببرند و در بهتر زندگی کردنشان موثر باشد.
نظر شما