سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «دائوی اسلام» اثر ساچیکو موراتا، یکی از آثار برجسته‌ای است که به تحلیل مفاهیم دینی و فرهنگی اسلام از دیدگاهی نوین و متفاوت پرداخته است. ملیحه رحمانی، مترجم این اثر، در گفت‌وگویی به بررسی ابعاد مختلف کتاب و تأثیرات آن بر درک جامعه ایرانی از دین اسلام پرداخته‌است. این گزارش، جزئیات مفصلی از تفکرات و تفسیرهای او را در این زمینه در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
مفهوم «دائوی اسلام» و پیام آن برای مسلمانان ایرانی
ملیحه رحمانی ابتدا توضیح داد که مفهوم «دائو» در سنت دائویی معانی متعددی دارد، اما یکی از رایج‌ترین معانی آن «طریقه» یا «راه» است. با توجه به این توضیحات، کتاب‌هایی با عنوان «دائوی …» در موضوعات مختلف نوشته شده‌اند که نزدیک‌ترین آنها به «دائوی اسلام» کتاب «دائوی محمد (ص)» زوی بن‌دُر است که به تاریخ مسلمانان چین پرداخته است. عنوان «دائوی اسلام» در این کتاب به معنای طرح «راه اسلام» از منظر دائویی است. رحمانی اشاره کرد که این رویکرد هم برای مخاطب غربی جذاب است و هم برای مخاطب ایرانی به‌طور خاصی بدیع و منحصر به فرد.
ساچیکو موراتا، نویسنده کتاب، در مقدمه خود توضیح داده است که انتخاب منظر دائویی برای نوشتن کتاب در مورد زن و زوجیت در اسلام، به‌منظور شکستن پیش‌فرض‌های رایج و نگاه‌های سطحی به مسائل اسلامی است. از این رو، این کتاب می‌تواند دیدگاه‌های جدیدی به مخاطب ایرانی در خصوص اسلام ارائه دهد و مفاهیم جدیدی از آموزه‌های اسلامی را به‌ویژه در زمینه‌های زن و زوجیت به نمایش بگذارد.
اصلاح تصورات غلط درباره اسلام
رحمانی به تصورات غلط رایج در جامعه اشاره کرد که عمدتاً ناشی از خلط سطوح مختلف حقیقت است. او توضیح داد که بسیاری از افراد به اشتباه، مسائل متافیزیکی و معنوی را با قوانین اجتماعی یکی می‌دانند. به‌عنوان مثال، در خصوص جایگاه زن در اسلام، برخی به‌طور غیرواقعی مباحث متافیزیکی را با مسائل اجتماعی خلط می‌کنند. در حالی‌که مسائل مربوط به جایگاه زن در اسلام، به‌طور اساسی متافیزیکی است و نباید با قوانین اجتماعی که تنها برای نظم و تعامل میان افراد جامعه وضع شده‌اند، اشتباه گرفته شود.
مترجم کتاب عنوان کرد که در کتاب «دائوی اسلام»، جایگاه زن و زوجیت در اسلام به‌طور عمیق و با توجه به سلسله مراتب وجود از جنبه‌های متافیزیکی مطرح شده است. موراتا از این رویکرد به‌منظور جلوگیری از مغالطات رایج در تفسیرهای سطحی استفاده کرده و از منظرهای مختلفی برای توضیح مسائل بهره برده است.
تفاوت‌های فرهنگی میان غرب و ایران
رحمانی اذعان داشت که هرچند کتاب «دائوی اسلام» برای مخاطب غربی نوشته شده است، اما برای مخاطب ایرانی هم دارای مزایای خاصی است. موراتا در هر بخش از کتاب از متون اسلامی استفاده کرده که بسیاری از آنها به زبان فارسی بوده و اکنون به زبان انگلیسی ترجمه شده‌اند. از این رو، برای مخاطب ایرانی که با زبان و فرهنگ اسلامی آشناست، فهم کتاب آسان‌تر خواهد بود. او به‌ویژه به ارتباط معنایی میان «رحم» و «رحمت» در کتاب اشاره کرده که مخاطب فارسی‌زبان می‌تواند به‌راحتی آن را درک کند، چرا که این مفاهیم برای ایرانیان آشنا هستند.
مفاهیم جدید و چشم‌گیر در کتاب
ملیحه رحمانی بیان کرد که در این کتاب با مفاهیم جدیدی روبه‌رو نمی‌شویم، زیرا تعالیم موجود در آن در طول تاریخ در آثار مختلف اسلامی مطرح شده‌اند. اما چیزی که این کتاب را منحصر به فرد می‌کند، «منظری» است که نویسنده برای تحلیل این مفاهیم انتخاب کرده‌است. استفاده از دوگانه‌های دائویی مانند «یین و یانگ» برای شرح دوگانه‌های اسلامی، اولین‌بار در این کتاب به‌کار رفته است. این نوآوری می‌تواند راه جدیدی در مطالعات تطبیقی میان ادیان باز کند و موجب گسترش دیدگاه‌های جدید در حوزه مطالعات دینی شود.
پیام کتاب برای جامعه ایران
مترجم کتاب تأکید کرد که یکی از دستاوردهای مهم این کتاب، گشودن دریچه‌ای جدید به تعالیم حکمی و معنوی اسلام است. او معتقد است که پس از مطالعه این کتاب، مخاطب ایرانی دریچه‌ای به دنیای وسیع‌تری از معانی و مفاهیم اسلامی خواهد یافت و به‌ویژه در موضوعات مختلف اسلامی دیگر به دیدگاه‌های سطحی و محدود اتکا نخواهد کرد. این رویکرد می‌تواند موجب بازنگری و تغییر نگرش‌ها در خصوص دین اسلام در جامعه ایرانی شود و به چالش‌های دینی امروزی پاسخ دهد.
نقش کتاب در گفت‌وگوهای دینی و فکری
رحمانی در ادامه تأکید کرد که بحران‌های اجتماعی و فرهنگی امروز در ایران، ناشی از غفلت از ذخایر معنوی است که در تاریخ اسلامی ایران وجود داشته است. او بیان داشت که بسیاری از بحران‌های کنونی، مانند بحران‌های زیست‌محیطی یا ظهور گروه‌های تکفیری، نتیجه پشت کردن مسلمانان به سنت‌های معنوی خود است. به اعتقاد او، این کتاب می‌تواند به تعدیل و تلطیف نگرش‌های ظاهری و خشونت‌طلبانه در جامعه کمک کند و نقش مهمی در بازگشت به سنت معنوی و باطنی اسلام ایفا کند.
مخاطب مناسب کتاب
او همچنین رحمانی توضیح داد که این کتاب برای مخاطب عام نوشته نشده است و نیاز به آشنایی اولیه با سنت حکمی اسلامی یا ادبیات عرفانی ایرانی دارد و افزود که خوانندگان با پیش‌زمینه‌های فلسفی و عرفانی اسلامی به‌ویژه از کتاب بهره‌برداری بیشتری خواهند کرد. همچنین، اگر کسی به دلیل موضوع زوجیت به کتاب مراجعه کرده باشد، ممکن است ابتدا از عدم پرداختن به مسائل حقوقی و جامعه‌شناختی تعجب کند، اما در طول مطالعه به رویکرد جدید نویسنده پی خواهد برد که موجب تغییر نگرش‌های اولیه او می‌شود.
گفت‌وگوکننده: فاطمه مرتضی‌نژاد
نظر شما