سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «لعاب» نوشته امید قجریان، که در چهل‌ودومین جایزه کتاب سال نامزد شده، به عنوان یک منبع معتبر در حوزه سرامیک و لعاب، ترکیبی از دانش فنی و فرهنگی را ارائه می‌دهد. این کتاب حاصل سال‌ها تدریس، تحقیق و مطالعات میدانی نویسنده است که سعی دارد ارتباط میان هنر و علم در این حوزه را به زبان امروز برای مخاطبان بازگو کند. قجریان در این اثر با بررسی تاریخی، شیمیایی و هنری لعاب، به اهمیت آن در صنایع دستی و هنرهای تجسمی پرداخته است. در این گفت‌وگو، امید قجریان از پشت‌صحنه‌های تألیف کتاب، چالش‌های آن و اهمیت این اثر در دنیای امروز سخن گفته است و همچنین به نقش لعاب در حفظ و ماندگاری آثار هنری اشاره می‌کند.
آغاز فرآیند نوشتن این کتاب چگونه بوده است؟
ایده کتاب «لعاب»، از مدت‌ها تدریس من در رشته سرامیک و لعاب دانشگاه آغاز شد. این نیاز از سال‌ها پیش در جامعه هنرمندان احساس می‌شد که منابع مکتوبی برای این حوزه وجود ندارد. از آن زمان تصمیم گرفتم که بر اساس تحقیقاتی که داشتم، این کتاب را تألیف کنم. عمده بخش کتاب تقریباً در سال‌های ۹۰ یا ۹۱ نوشته شد، اما به دلیل حساسیت‌های زیادی که شخصاً داشتم، فرایند نگارش طول کشید.
- چرا این کتاب با چنین حساسیت‌هایی نوشته شد و چه مسائلی باعث این حساسیت‌ها شد؟
کتاب «لعاب» واقعاً با حساسیت زیادی نوشته شد. همانطور که گفتم، بخش عمده کتاب در سال‌های ۹۰ یا ۹۱ تمام شد، ولی به دلیل حساسیت‌های من، این پروژه تا حدود ۱۰ سال بعد طول کشید. یکی از دلایل این حساسیت‌ها این بود که این کتاب قرار بود یک مرجع جامع و قابل استفاده برای مخاطبین مختلف باشد. همچنین، لعاب و سرامیک در تاریخ ما یک دانش پر رمز و راز بوده و به‌دلیل ارتباط اقتصادی که برای هنرمندان این حوزه داشته، نیاز به بررسی و آزمایش‌های دقیق داشت. یکی دیگر از حساسیت‌ها این بود که ما در تاریخ خود متون ارزشمندی داریم که از قرن دوم هجری تا دوره قاجار به این صنعت پرداخته‌اند. افراد بزرگی مثل جابربن‌حیان، زکریای رازی و ابوریحان بیرونی به نوعی به این علم و هنر توجه کرده‌اند. هدف من این بود که این منابع را در کتاب بیاورم و به شیوه‌ای علمی و مدرن به مخاطب منتقل کنم.
مخاطبان این کتاب چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی در آنها مد نظر شما بوده است؟
مخاطبان این کتاب می‌توانند افراد متفاوتی باشند. از دانشجویانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند تا هنرمندانی که علاقه‌مند به یادگیری بیشتر در مورد لعاب و سرامیک هستند. تلاش من این بود که کتاب به گونه‌ای جامع باشد تا هم دانشجویان و هم پژوهشگران و هنرمندان از آن بهره‌برداری کنند. همچنین، کتاب به گونه‌ای نوشته شده که هم برای مخاطبان تازه‌کار و هم برای متخصصان مفید باشد. من سعی کردم که این کتاب علاوه بر اینکه به جنبه‌های علمی توجه داشته باشد، جنبه‌های تاریخی و فرهنگی نیز به‌طور گسترده‌ای در آن گنجانده شود.
- کتاب «لعاب» تاکنون چه بازخوردهایی داشته است؟
بازخوردهای کتاب «لعاب» در جامعه هنری و فرهنگی بسیار مثبت بوده است. از مراسم رونمایی و معرفی کتاب در دانشگاه‌ها، فرهنگستان هنر و خانه هنرمندان گرفته تا مجامع آکادمیک، این کتاب با استقبال خوبی مواجه شد. حتی در مجلات و سایت‌های فرهنگی نیز به آن پرداخته شده است. این باعث خوشحالی من است که دیدگاه‌های مختلف به این اثر توجه کرده‌اند و از آن استقبال شده است. علاوه بر این، زمانی که یکی از دوستانم به من اطلاع داد که کتاب به عنوان نامزد کتاب سال انتخاب شده، واقعاً خوشحال شدم. این نامزدی نشان‌دهنده این است که زحمات بسیاری که در این مسیر کشیده‌ام، دیده شده است.
- آیا این کتاب برای شما یک پروژه شخصی بوده است؟
این کتاب برای من به نوعی یک پروژه شخصی بود. سال‌ها در دانشگاه تدریس می‌کردم، با دانشجویان در این زمینه کار می‌کردم و تحقیقاتی در این حوزه انجام دادم. بخشی از این تحقیقات میدانی بود و بخش دیگر شامل متون قدیمی که برخی از آنها به زبان‌های قدیمی و اصطلاحات پیچیده بودند. اینکه بتوانم این مطالب را به زبان امروز منتقل کنم برای من بسیار با ارزش بود. این کتاب نه تنها به‌عنوان یک منبع علمی، بلکه به نوعی به کار پیشینیان ما نیز ارادت و ادای دینی بود.
- آیا کتاب «لعاب» تنها به جنبه‌های فنی و علمی این هنر می‌پردازد یا جنبه‌های فرهنگی نیز در آن گنجانده شده است؟
این کتاب به طور جامع به جنبه‌های علمی، فنی و فرهنگی پرداخته است. در تاریخ ایران، رنگ و لعاب به عنوان یک عنصر فرهنگی در هنر ایرانیان نقش بسیار مهمی داشته است. به‌ویژه رنگ فیروزه‌ای ایرانی که به‌عنوان یک رنگ لعاب ایرانی شناخته می‌شود و ریشه در خاک و طبیعت این سرزمین دارد. به همین دلیل، در این کتاب نه تنها جنبه‌های علمی این فن بلکه تاریخ و فرهنگ ایران نیز به خوبی پوشش داده شده است. هدف من این بود که این دانش را به‌گونه‌ای منتقل کنم که برای هنرمندان و پژوهشگران مفید باشد.
- چه چیزی در کتاب «لعاب» برای شما از همه مهم‌تر بود؟
مهم‌ترین نکته برای من این بود که این کتاب به‌گونه‌ای باشد که دانشجویان و پژوهشگران به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند و درک صحیحی از لعاب و سرامیک به دست آورند. همچنین، استفاده از متون قدیمی و منابع مختلف تاریخی به من کمک کرد که بتوانم این علم را در قالب یک اثر جامع ارائه دهم. خوشحالم که این کتاب به این شکل تکمیل شد و امیدوارم بتواند تأثیر مثبتی در این حوزه بگذارد.
- حالا که کتاب «لعاب» در جایزه کتاب سال نامزد شده، در مورد استفاده از کتاب چه فکر می‌کنید؟
این کتاب برای من یک محصول عمر است. تحقیقات زیادی در این حوزه انجام داده‌ام و سال‌ها در دانشگاه تدریس کرده‌ام. بسیاری از اطلاعات این کتاب به‌طور مستقیم از تجربیات میدانی و پژوهش‌های من استخراج شده است. امیدوارم این اثر بتواند در دنیای امروز به هنرمندان و دانشجویان کمک کند تا درک بهتری از هنر و علم لعاب و سرامیک پیدا کنند و همچنین از پیشرفت‌های گذشته و فرهنگی ایران بهره‌مند شوند.
نظر شما