به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این برنامه ششمین نشست از سلسله نشست‌های «سواد خواندن» بود که به جایگاه سواد خواندن در برنامه درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن پرداخت.
شهین نعمت‌زاده، زبان‌شناس، پژوهشگر و مؤلف کتاب‌های درسی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و حسین قاسم‌پور مقدم، دکترای برنامه‌ریزی درسی و مؤلف کتاب‌های درسی، مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در نشست «جایگاه سواد خواندن در برنامه‌ی درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن» حضور داشتند.
در ابتدای این نشست حسین قاسم‌پور مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: زبان به‌دلیل بدیهی‌بودنش گاهی امری مغفول می‌شود. همه ما فکر می‌کنیم زبان را می‌شناسیم؛ اما گاهی این‌طور نیست و نظام آموزشی نشان می‌دهد نه‌تنها زبان را نمی‌شناسیم بلکه برای یادگیری آن معمولاً راه درستی نمی‌رویم.
او افزود: زبان یک امر فطری است. خواندن در معنای عام به‌عنوان یک مهارت دیداری حساب می‌شود و حتی نوزاد بعد از چند هفته از هر آنچه می‌بیند برای خودش معنا می‌سازد. کودکان از سن دو سالگی از طریق اصل مجاورت بسیاری تابلوها را می‌توانند بخوانند؛ اما ما خواندن را موکول به هفت‌سالگی و مدرسه می‌کنیم؛ درحالی‌که کودکان قبل از مدرسه با معناسازی می‌توانند بخوانند.
قاسم‌پور مقدم در ادامه بیان کرد: خواندن دو مرحله دارد: اول، روخوانی و خوانش که در اینجا باید آواها و واژه‌ها را آموزش داد و دوم، فهم. آموزش خوانش از دبستان تا پایه دوازدهم، سپس دکتری و… ادامه پیدا می‌کند؛ یعنی ما خواندن یک‌بُعدی داریم و برای همین در خواندن موفق نمی‌شویم؛ درحالی‌که خواندن بُعد دیگری دارد و آن مفهوم است.
او افزود: این دو مرحله در نظام آموزشی ما آمده که مربوط به دهه هشتاد است و در کتاب‌های درسی فعلی بخش معنا بیشتر از خوانش در نظر گرفته شده است.
این مؤلف کتاب‌های درسی در ادامه به ضعف‌هایی که در نظام آموزشی وجود دارد، اشاره داشت و با بیان اینکه زمان کوتاه آموزش برای خواندن یکی از عوامل این ضعف‌هاست، عنوان کرد: کتاب درسی فارسی، محیطی برای آموزش خواندن است نه سواد خواندن. باید ساعتی را اختصاص دهیم به سواد خواندن با کتاب غیردرسی.
مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه رویکردهای خواندن در برنامه درس فارسی ابتدایی را به چند بخش تقسیم کرد: رویکرد کلی در خواندن، رویکرد فعالیت محوری در خواندن، رویکرد تلفیقی در خواندن، رویکرد ساختاری در خواندن، رویکرد کاربردی / گشتاری در خواندن و رویکرد ارتباطی در خواندن.
حسین قاسم‌پور مقدم در پایان صحبت‌های خود با تأکید بر اهمیت شیوه‌های مشارکتی برای آموزش خواندن به استفاده از متن‌های سبک برای مشارکت بهتر بچه‌ها در خواندن اشاره کرد.
خواندن، ادراکی و نوشتن، تولیدی است
شهین نعمت‌زاده، زبان‌شناس، پژوهشگر و مؤلف کتاب‌های درسی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تعریف ماهیت خواندن پرداخت و گفت: در خواندن به یک تصویر، یک معنی نسبت می‌دهیم؛ اما در نوشتن یک معنی را پردازش می‌کنیم که منظور نوشتن خلاق است.
او بیان کرد: خواندن، ادراکی و نوشتن، تولیدی است. ما در مقام گوش‌دادن و خواندن درک می‌کنیم؛ اما در مقام نوشتن تولید می‌کنیم. این دو ساحت متفاوت است و بر یکدیگر اثر می‌گذارد. همیشه تولید از درک کمتر است؛ در واقع خواندن، مصرفی است.
نعمت‌زاده در ادامه به مقایسه خواندن و نوشتن پرداخت و گفت: خواندن، ادراکی، مصرفی، کتبی، نیازمند آموزش، بصری و ورودی آن از جنس تصویر و خروجی آن از جنس تصویر، پردازش خطی و ساده‌تر از نوشتن است. نوشتن، تولیدی، ساختنی، کتبی، نیازمند به آموزش، بصری و ورودی آن از جنس معنی، خروجی آن از جنس متن، پردازش خطی و مشکل‌تر از خواندن است.
این زبان‌شناس درباره تأثیر خواندن بر نوشتن بیان کرد: آشنایی با سبک‌های مختلف نوشتن مانند رسمی، فاخر، نیمه‌رسمی، غیررسمی و گفتاری بر خواندن اثر می‌گذارد. از طرفی خواندن می‌تواند به ما ایده‌های جدید بدهد.
او در ادامه عادت به مصرف ایده‌ها و افکار، توقف ایده‌پردازی و مانعی برای رشد و خلاقیت را از معایب بسیارخوانی عنوان کرد.
در پایان این نشست شرکت‌کنندگان سؤال‌های خود را مطرح کردند. تأثیر خواندن بر نوشتن و اینکه آیا برنامه‌ریزان آموزش رسمی در ایران به اندازه کافی به اهمیت سواد خواندن پی برده‌اند؟ آموزش و پرورش ما چقدر با این شیوه برنامه‌ریزی فاصله دارد؟ از طرفی از آنجا که خواندن و نوشتن دو توانایی پایه و کلیدی محسوب می‌شوند، میزان تأثیرگذاری این دو بر یکدیگر چگونه است و آیا بهبود سواد خواندن در تقویت مهارت نوشتن مؤثر خواهد بود؟ موضوع‌هایی بود که در این نشست بررسی شد.
نشست «جایگاه سواد خواندن در برنامه‌ی درسی ایران و تأثیر خواندن بر نوشتن» در کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در مجتمع فرهنگی‌هنری شهید ملک‌شامران کانون برگزار شد.
نظر شما