به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، روز یکشنبه ۱۵ مهرماه آیین اختتامیه «همایش ملی فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه»، با همکاری دانشکده علوم اجتماعی و با مشارکت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در تالار ابن‌خلدون دانشگاه تهران برگزار شد. در این مراسم آرتور آسابرگر، سید سعیدرضا عاملی رنانی و ابراهیم فیاض سخنرانی کردند و برترین پژوهش‌ها در حوزۀ «فرهنگ شهرت» در ده محور «رسانه‌های جمعی و فرهنگ شهرت»، «رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ شهرت»، «فرهنگ و شهرت»، «هنر و فرهنگ شهرت»، «سیاستگذاری سلبریتی‌ها و فرهنگ شهرت»، «سواد رسانه‌ای و فرهنگ شهرت»، «گروه‌های جنسیتی و نسلی و شهرت»، «مرجعیت فکری و رفتاری سلبریتی»، «فرهنگ هواداری» و «دین و شهرت» معرفی شد.
سید سعیدرضا عاملی در ابتدای این نشست گفت: شهرت یک پدیده‌ی اجتماعی است که به نوعی با خلقت انسان به وجود آمده است. شهرت یک پدیده‌ی قدیمی است که ریشه در تاریخ زندگی انسان دارد. انسان به دلیل آن خودخواهی‌هایی که دارد یا خودبسندگی‌هایی که دارد یا علاقه‌هایی که برای بودن و متمایز بودن در شخصیت او هست، شهرت را به نوعی خلق کرده است. بنابراین ما به یک معنا با پدیده‌ی جدیدی روبه‌برو نیستیم. البته به لحاظ قلمرو تأثیرگذاری حتماً شهرت در لباس جدید بعد فراگیرتر و جهانی‌تری دارد که به آن می‌پردازم.
او افزود: ما یک طبقه‌بندی‌ای برای جهانی شدن داریم؛ جهانی شدن سنتی، جهانی شدن مدرن و صنعتی و جهانی شدنی که محصول صنعت ارتباطات است. شاید همین تقسیم‌بندی را بشود در رابطه با شهرت بیان کرد. شهرت در دوره‌ی سنت از خصیصه‌ی «شدن» برخوردار است نه «ساختن». در دوره‌ی مدرن و دوره‌ی صنعت ارتباطات، شهرت وارد یک سناریوی صنعتی و ساختگی می‌شود. در دوره‌ی سنت، افراد به تدریج شهرت پیدا می‌کردند و شهرت در قلمرو سیاست‌مداران، در قلمرو اندیشمندان و دانشمندان، خصوصاً دانشمندانی که چندوجهی بودند مانند ابن سینا معنا پیدا می‌کرد. قهرمانان همیشه در تاریخ در دایره‌ی شهرت قرار داشتند و به نوعی تأثیرگذاری داشتند. رفتار و مسلک و روحیه‌ی آن‌ها در میان مردم تأثیرگذار بود.
او ادامه داد: وقتی ما از شهرت و از چهره‌ها و سلبریتی‌ها صحبت می‌کنیم نباید این را فقط محدود به فضای مجازی و پیدایش آن بدانیم. این مسئله ریشه در فرهنگ مدرن دارد؛ ریشه در سینما، تلویزیون و ادبیات مدرن. با به وجود آمدن صنعت چاپ، در واقع توسعه‌ی قدرت معنای صنعتی پیدا کرد. صنعت چاپ، صنعت تکثیر بود، می‌توانست یک کلیشه‌ای را در تیراژ مختلف منتشر بکند. خودِ این پخش شدن یک نوع پخش شدن یک ایده و ارزش بود.
عاملی گفت: در دوره ظهور همزمانِ ارتباطات به لحظه شدنِ تعامل با دیگری، فرامحل شدنِ به لحظه با جوامع دیگر، ما با یک صحنه دیگری از شهرت مواجه می‌شویم. امروز چهره‌ها لزوماً متعلق به سرزمین ملت‌ها نیست. تراکم بزرگی در سطح جهانی شکل گرفته است. طبق آمار، ما نزدیک پنج و نیم میلیارد کاربر اینترنت داریم. از این تعداد کاربر ۹۵ درصد در رسانه‌های اجتماعی حضور دارند. زمان متوسطی را که کاربران در محیط مجازی صرف می‌کنند، ۶٫۵ ساعت در روز است. در ایران، این متوسط بالاتر از متوسط جهانی است.
او اضافه کرد: کاربران اساساً یک جامعه‌ی کنش‌گرِ فعال هستند. این افراد تفاوت دارند با جامعه‌ی مخاطبان که منفعل و دریافت‌کننده هستند. این تراکم ارتباطی به وجود آورنده یک معماری خوشه‌ای است. معماری خوشه‌ای یعنی معماری‌ای که می‌تواند خوشه‌ها را به هم وصل بکند و یک تراکنش بالایی از ارتباطات را به وجود می‌آورد. در این محیط پرتراکم چهره‌ها، نفوذگرها، ستاره‌ها و …، ظرفیت بالایی پیدا کرده‌اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: ما باید از یک مسیرِ بومی- جهانی شدن در عرصه چهره‌های ملی و جهانی صحبت کنیم. جهانی شدن شاید تعبیر درستی نباشد چون تا لفظ جهانی را استفاده می‌کنیم تصوری پدید می‌آید که انگار یک امر تمام جهان را فرا بگیرد. اما این تصور دقیق نیست ما با یک فرامحلی شدن مواجه شدیم. با این مقدمه می‌خواهم بگویم ما در یک فضای ارتباطی گسترده قرار گرفته‌ایم. در این فضا شهرت بازتولید شده است. یک شهرت جدیدی به وجود آمده است. باید از این شهرت، به شهرتِ جدید صنعتی تعبیر کرد در مقابل شهرت سنتی. شهرت صنعتی جدید، این جدید همان تعبیری است که در مورد فناوری‌های جدید معنا می‌دهد. جدید یعنی یک پدیده رقومی، یک پدیده دیجیتال. ما در یک ظرف رقومی داریم از شهرت جدید سخن می‌گوییم.
عاملی اضافه کرد: وقتی از یک ظرف رقومی صحبت می‌کنیم، ظرف رقومی کاملاً پارامتریک است. پارامترها دخالت دارند در خلق ارزش‌هایی که در این محیط به وجود می‌آید. پارامترها تنوع ایجاد می‌کنند، تکثر ایجاد می‌کنند، تنوع رنگ به وجود می‌آورد، تنوع مد را به وجود می‌آورد و قس علی هذه. این فضای دیجیتال یک بروز و بازنمایی جدیدی را برای چهره‌ها ایجاد کرده است. لذا چهره‌ها می‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند برای بروز و بازنمایی خودشان. اولین خصیصه شهرت‌گرایی در محیط جدید به نظر من این است که شهرت‌گرایی دارد در یک ظرف رقومی که امکان تنوع و تغییر در آن بسیار زیاد است رخ می‌دهد. در این بستر رقومی ما با فرهنگ شهرتی مواجهیم که این فرهنگ، فرهنگی است که تکثر در بروز، یکی از قابلیت‌های بزرگ آن است.
او گفت: خصیصه بعدی همان خصیصه‌ای است که در عنوان سخنرانی خود به آن اشاره کردم. محیط استعماری چه محیطی است؟ محیطی است که قدرتِ انحصار ذهن در آن محیط فراهم می‌شود. این فضا ذهنیتی را در فرد استعمارشده به وجود می‌آورد که آن‌چیزی را که علیه او هست و آن چیزی که ضد سلامتش هست و آشوب ذهنی برای او ایجاد می‌کند را انتخاب می‌کند. این‌ها برای این است که عرضه، یک عرضه حساب شده است.
او با اشاره به کتاب «کد اقناع» گفت: دوستان این کتاب را مطالعه کنند. بحث این کتاب این است که صنعت آگهی‌های جدید که توسط سلبریتی‌ها ظهور و بروز پیدا می‌کند، تسلط عمیقی بر شبکه‌ی عصبی انسان دارد. شهرت در این معنا و چهره‌های شهرت در این معنا تولیدِ یک نگاهِ انگاره‌ای کرده‌اند. در نگاه انگاره‌ای می‌گوییم که فعالیت فکری به حداقل می‌رسد. در واقع بسته‌های انگاره‌ای است که عمل می‌کند. خرید می‌کند، دوست دارد، نفرت دارد و ….
عاملی ادامه داد: سلبریتی‌ها بسته به میزان نفوذی که بر کنش دیگران پیدا می‌کنند، یک کنش انگاره‌ای را دنبال می‌کنند. انگاره‌ها قضاوت‌های قطعی‌ای است که در ذهن وجود دارد. ذهنِ انگاره‌ای در مقام انکار است، اصلأ سخن کسی را نمی‌پذیرد. پس یکی از خصیصه‌های شهرت جدید، ذهنِ انگاره‌ای است و ذهن انگاره‌ای همان شهرت‌گرایی بر بستر ارتباطات لحظه‌ای است. ما از یک طرف ارتباط لحظه‌ای داریم و از یک طرف فکر لحظه‌ای. این‌ها امکان تولیدهای جدید را به وجود می‌آورد. شهرت در این معنا با نفوذ و آزار گره خورده است. در فضای شهرت‌زده آزار بسیار گسترده است. افراد سرخوردگی‌های اجتماعی بسیار زیادی پیدا می‌کنند. اما یک خشونتِ زیباست، مثلِ خودِ استعمار است. استعمار از عمران و آبادانی می‌آید. اما این دست چدنی است زیر یک دستکش زیبا. یک خشونتی است که زیبا مصرف می‌شود اما آشفتگی ایجاد می‌کند. به همین دلیل امروزه تنهایی یک مسئله مهم در جهان است. در جمع هستیم اما تنهاییم.
او اضافه کرد: هویت یک دریافت درونی و یک دریافت جمعی دارد. یک من و یک ما وجود دارد. ما هرجایی که من را دریافت نکنیم گمگشته هستیم. استوارت هال یک تعبیر زیبایی دارد، می‌گوید هویت یعنی خواب آرام. کسی که شب می‌تواند سر بر بالین بگذارد و راحت بخوابد این هویتش را دریافت کرده است. به نظر من طرفدارانِ چهره‌ها در ادوار مختلف فرق کرده‌اند. طرفداران این دوره، در حوزه هیجانات و عشق‌ورزی زندگی را دنبال می‌کنند.
عاملی در پایان گفت: در انتها به این می‌پردازم که چه باید کرد. دانش اجتماعی در ایران نیاز به تقویت شدن دارد. دانش اجتماعی کمک می‌کند به سلامت اجتماعی. باید رمزگشایی صورت بگیرد که چرا ما فلان موضوع و فلان فرد را دوست داریم. تقویت روحیه سلحشوری در فضای زندگی امروز یک بنیان مهم برای سلامت انسان است. تقویت روحیه انقلابی هم یک راه حل بسیار مهم است. تقویت الگوها و ستاره‌های متعالی در زندگی هم مسئله مهمی است. قرآن کریم پیامبر اکرم را به عنوان الگو معرفی می‌کند.
نظر شما