خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- بسیاری از نجوم‌خوانده‌های امروز ایران، افتخارشان این است که یا دانشجویش بودند یا دانشجوی دانشجوی دکتر «ثبوتی». وی در طول سال‌های متمادی فعالیت در دانشگاه‌ها، خدمات بسیار ارزشمندی مانند راه‌اندازی دوره‌های فوق‌لیسانس و دکترای فیزیک در ایران، تاسیس رصدخانه ابوریحان شیراز و تاسیس مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان، به جامعه دانشگاهی ایران عرضه کرده است، با این همه در کمال فروتنی، این موفقیت‌ها را به‌حساب همکاری استادان دیگر و شوق علم‌آموزی دانشجویان می‌گذارد. 

آثاری که ماندگار شدند
در کارنامه علمی این فیزیکدان برجسته، دریافت جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال 1374 و تالیف ده‌ها کتاب و مقاله علمی به‌چشم می‌خورد. کتاب‌های «تحول ستارگان»، «فیزیک گرما» و«زمین گرم» از جمله آثار شاخص، پروفسور یوسف ثبوتی، چهره ماندگار فیزیک کشور است. 

وی کتاب «زمین گرم» را براساس رخداد‌های کنونی که در زمین در حال وقوع است، به رشته تحریر در آورده که از این کتاب، در زمستان سال گذشته رونمایی شد. 

از استاد ثبوتی، بیش از ۵۰ عنوان مقاله پژوهشی نیز در مجلات علمی بین‌المللی منتشر شده‌ است.

حرکت در دالان علم، از تاریخ تا فیزیک
پروفسور ثبوتی، فیزیکدان نام آشنای ایران و جهان، درباره کودکی و علاقه‌مندی‌هایش این‌گونه بیان کرده: «من در نوجوانی و جوانی به کتاب علاقه‌مند بودم و در خود کششی را هم به سمت ریاضیات احساس می‌کردم. یکی از خوشبختی‌های من در جوانی این بود که دبیران بسیار خوبی داشتم. البته من همیشه به طبیعت علاقه‌مند بودم و هنوز هم این علاقه‌مندی به طبیعت را در خود احساس می‌کنم، ولی نسبت به فیزیک و علومی که بیان دقیقی داشته باشند هم بسیار علاقه‌مند بودم.»

وی می‌گوید: «بالاخره انسان‌هایی در سن ‌و سال من، فرصت‌هایی پیدا می‌کنند و در اوقات فراغت به فعالیت‌هایی می‌پردازند. من هم در اوقات فراغت به مطالعه آثار ادبی و تاریخی می‌پردازم. البته به هیچ‌وجه نمی‌خواهم خودم را در این حوزه‌ها صاحبنظر معرفی کنم.»

این چهره ماندگار کشور، از استادانش این‌گونه یاد کرده: «استادان بسیار خوبی داشتم. از جناب آقای دکتر «حسابی» چیزهای زیادی یاد گرفتم. ایشان خیلی خوب و دقیق تدریس می‌کرد و همه ویژگی‌های یک متفکر امروزی را داشت. همیشه دقیق، حساب‌شده و با احتیاط سخن می‌گفت و اگر بر موضوعی احاطه و اشراف کامل نداشت، درباره آن موضوع ادعایی نمی‌کرد. انسان بسیار متواضعی بود. دکتر «آزاد» هم استاد دیگر من بودند. از آقای دکتر «کمال‌الدین جناب» و دکتر «خمسوی» هم چیزهای زیادی یاد گرفتم. اینها انسان‌های بسیار شریف و باسوادی بودند.»

نوآوری‌های ثبوتی در نظام آموزش کشور
ورود پروفسور ثبوتی پس از تدریس در دانشگاه نیوکاسل به ایران و اشتغال وی با رتبه دانشیاری در دانشگاه شیراز، آغاز تحولات بسیاری در رشته فیزیک و نظام دانشگاهی کشور بود. نظام ترمی‌-‌واحدی کنونی، از دستاوردهای دکتر ثبوتی برای نظام آموزشی کشور است. وی همچنین طرح ارتقای اعضای هیات علمی بر مبنای پژوهش‌های آنان را پیشنهاد داد و آن را در دانشگاه شیراز اجرا کرد.

پایه‌گذاری دوره‌های کارشناسی ارشد در آن دانشگاه، از جمله دیگر خدمات استاد در دوران فعالیت در دانشگاه شیراز است. دکتر ثبوتی در سال ۱۳۴۸ در یک فرصت مطالعاتی به «دانشگاه پنسیلوانیا» رفت و ضمن تحقیقات به تدریس در آن دانشگاه پرداخت. وی پس از مدتی به ایران بازگشت و علاوه بر تدریس در «دانشگاه صنعتی شریف» در سال ۱۳۵۱ طرح تاسیس رصدخانه ابوریحان بیرونی شیراز را ارایه داد. این رصدخانه که در سال ۱۳۵۶ افتتاح شد، بزرگترین رصدخانه فعال ایران است.

استاد، پس از آن، دوره دکترای نجوم در دانشگاه شیراز را بنیان گذاشت و زمینه تحصیلات عالیه علاقه‌مندان اختر فیزیک را در این دانشگاه فراهم کرد. دکتر ثبوتی، با پی‌گیری‌های فراوان «مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان» را در سال ۱۳۷۰ تاسیس کرد. همچنین در ایجاد انجمن نجوم ایران در سال ۱۳۷۵ که با تلاش چند اخترشناس حرفه‌ای ایران محقق شد، نقش مهمی برعهده داشت. 

نشان درجه یک دانش
پروفسور یوسف ثبوتی، در هفتم دی ماه سال‌جاری از سوی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران برای اخذ نشان درجه یک دولتی دانش انتخاب شد.

این پژوهشگر خستگی‌ناپذیر در عرصه فیزیک و نجوم، علاوه بر دریافت عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی و مدال پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در سال ۲۰۰۰ میلادی به دلیل فعالیت‌های مستمر علمی، به دریافت مدال ویژه آکادمی علوم جهان سوم مفتخر شده ‌است.



انجمن فیزیک ایران در شهریور ماه ۱۳۸۱، هفتادمین سال موجودیت خود را همزمان با هفتادمین سالگرد تولد استاد ثبوتی در کنفرانس سالانه فیزیک ایران جشن گرفت. این برنامه به احترام این همراه خستگی‌ناپذیر سال‌های فیزیک ایران، کنفرانس ثبوتی نامگذاری و با حضور بیش از ۸۰۰ تن از استادان و دانشجویان فیزیک ایران باشکوه خاصی در دانشگاه زنجان برگزار شد.

ویترین سوابق و افتخارات چهره ماندگار فیزیک ایران
استادیاری بخش ریاضی دانشگاه نیوکاسل در انگلستان طی سال‌های 1342 تا 43، دانشیار بخش فیزیک دانشگاه شیراز از سال‌های 43 تا 50، دانشیار مدعو بخش نجوم دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا، استاد فیزیک دانشگاه شیراز، محقق ارشد انستیتوی نجوم و اخترفیزیک دانشگاه آمستردام، گوشه‌ای از سوابق اجرایی این استاد برجسته فیزیک است.

وی در سال ۱۳۵۷، مدال پژوهشی-وزارت علوم را دریافت کرد و در سال 1366 عضویت در آکادمی علوم جهان سوم را پذیرفته و تاکنون نیز این عضویت ادامه دارد. عضویت در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران از سال 1386 تا کنون نیز از دیگر افتخارات علمی این پیشکسوت فیزیک محسوب می‌شود.

برگی از محبوبیت یک چهره علمی
کامران دانشجو، وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری در طی حکمی در تاریخ 30 مرداد‌ماه ۱۳۸۹، دکتر یوسف ثبوتی را از ریاست دانشگاه علوم پایه زنجان که خود موسس آن بوده ‌است، برکنار کرد.

این حکم، اعتراضات متعددی را در شهر زنجان و به‌ویژه میان دانشجویان در پی داشت که ناشی از علاقه شدید دانشجویان به وی بود. همچنین مجمع نمایندگان استان زنجان، در پی برکناری پروفسور یوسف ثبوتی، از ریاست دانشگاه علوم پایه زنجان، با ارسال نامه خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به این تصمیم واکنش نشان داد و خواستار تجدیدنظر وزیر علوم در این خصوص شد. در این خصوص عده‌ای از بازاریان زنجان، با امضای طوماری خواستار لغو هرچه سریعتر حکم عزل پروفسور شدند.

پروفسور ثبوتی، در گذر زمان
پروفسور یوسف ثبوتی، در اول شهریور ماه ۱۳۱۱ در خانواده‌ای فرهنگی در شهر زنجان به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی خود در زادگاهش در سال ۱۳۲۹ به طور همزمان در دو رشته کشاورزی و فیزیک دانشگاه تهران پذیرفته شد که به دلیل علاقه وافر به فیزیک، این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. ثبوتی در دوران دانشگاه با توفان‌های سیاسی شدید سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۳ همراه بود.

وی پس از پایان تحصیلاتش، در آزمون نقشه‌برداری قبول شد و به‌صورت رایگان به یاری دکتر حسین کشی افشار شتافت و پس از چندی با معرفی وی به «دانشگاه تورنتو» در کانادا عزیمت کرد و موفق شد که درجه کارشناسی ارشد را از آن دانشگاه دریافت کند.

ثبوتی پس از آن به «دانشگاه شیکاگو» راه یافت و به تحصیل اختر فیزیک نزد استادان صاحب‌نامی همچون «سابراهمانین چاندراسکار» و «اوون چمبرلین» پرداخت.

او در سال ۱۳۴۲، مدرک دکترای تخصصی خود را در این رشته دریافت کرد و برای تدریس با سمت استادیاری، رهسپار «دانشگاه نیوکاسل» در انگلستان شد. دکتر ثبوتی پس از مدتی به ایران بازگشت و چندی بعد با سمت دانشیاری در دانشگاه شیراز به کار مشغول شد و تاکنون نیز به فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود در دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان که توسط خود وی بنیانگذاری شده، ادامه می‌دهد.

دیروز، امروز، فردا از نگاه چهره‌ای ماندگار
پروفسور ثبوتی همیشه می‌گوید: «امروزمان بهتر از دیروزمان است و دلیلی ندارد فردایمان بدتر از امروزمان باشد.»