به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از روابط عمومی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، در این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، محقق حوزه، جایگاه زن در اندیشه و عمل امام موسی صدر را بررسی کرد.

حجت الاسلام مهریزی با بیان این‌که از میان آثار منتشر شده از امام موسی صدر در 10 نوشته به طور مستقیم و غیرمستقیم به بحث زن پرداخته شده است، گفت: امام موسی صدر در مقدمه‌ای که برای کتاب سلیمان کتانی با نام «زهرا(س) فصلی از کتاب رسالت» نوشته، نگاه اسلام به زن را به طور موجز بیان کرده است. سه اصلی که از این مقدمه استخراج می‌شوند، در برگیرنده مفاهیم تمایز بین احکام اسلام و آداب و رسومی که به مرور وارد حوزه دین شدند، تفکیک احکام تاریخی و احکام بنیادین و قرآن محوری است.

وی درباره قرآن‌محوری امام موسی صدر عنوان کرد: در طول تاریخ احادیث ما در معرض آسیب‌های مختلف فرهنگی قرار گرفته‌اند اما قرآن از این آسیب‌ها مصون مانده است. در همه حوزه‌های دینی اصل قرار دادن قرآن یک مبنا است. بر این مبنا، احادیثی که به صراحت با قرآن ناسازگارند، مورد استناد قرار نمی‌گیرند. در حوزه مطالعات زنان هم کسانی که توانستند مباحث جدی و درخور بحث مطرح کنند، رویکرد قرآنی دارند.

محقق حوزه ادامه داد: نگاه امام موسی صدر به زن را می‌توان در شش محور شخصیت زن، جایگاه زن در خانواده، جایگاه زن در جامعه، حجاب، زن در غرب و برخی شبهات مسائل دینی مربوط به زن دسته‌بندی کرد.

وی درباره موضوع شخصیت زن گفت: امام صدر با استناد به آیات قرآن جوهر وجودی واحدی را برای زن و مرد ذکر می‌کند و در تعبیری زیبا می‌گوید که بسیاری از ما خود را مهم‌تر و بالاتر از زنان می‌بینیم اما من اصلاً چنین چیزی را از اسلام درنمی‌یابم. همچنین امام صدر به صراحت بیان می‌کند که برخی احکام اسلام برای شرایط متفاوت وضع شده است.

حجت‌الاسلام مهریزی در ادامه درباره بحث خانواده گفت: امام صدر در مقاله «روح تشریع در اسلام» در مباحث خانواده از بحث استمرار شریعت استفاده کرده است. اسلام در شریعت خود اصولی را وضع کرده است که انسان می‌تواند در حکم شرعی تغییر ایجاد کند. در این‌جا شریعت بخش عملی دین است نه بخش شهودی آن و جهان‌بینی بخشی از دین است. بخش دیگر هم اخلاق است که بخش کوچک‌تر شریعت به شمار می‌آید. در قرآن هم این بخش کوچکتر از موضوعات دیگر است. قرآن برای بیان کل، از کلمه «دین» استفاده می‌کند و بعد می‌گوید هر پیامبری شریعتی دارد. بنابراین، دین متحول نمی‌شود و شریعت است که متحول می‌شود. از لحاظ اهمیت هم شریعت بعد از باورها و اخلاق، در درجه سوم اهمیت قرار دارد اما امروز جایگاه‌ها تغییر کرده است.

وی ادامه داد: امام صدر سه نوع تحول در شریعت را ذکر می‌کند. نخست،‌ وی به تحول در حکم فقهی به دلیل تغییر موضوع معتقد است و یکی از نمونه‌های آن را مساله چندهمسری می‌داند. امام صدر می‌گوید که چندهمسری، برخلاف آن‌چه اکنون رایج است، مباح مطلق نیست، بلکه مباح مقید است و اگر بپذیریم این بحث برای رفع نگرانی خانواده است، آنگاه می‌توان گفت قرآن در هیچ نص صریحی از جواز چندهمسری مطلق یاد نکرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهریزی با اشاره به این‌که زنده به گور کردن دختران در دوران جاهلیت رفتار شایعی نبوده و به ندرت اتفاق افتاده است اما به سبب آن‌که عمل بسیار زشتی است، قرآن این‌گونه بر آن تاکید می‌کند، افزود: نگاه امام صدر به این آیه فراتر از تفسیر ظاهری معمول است. وی با ذکر دو مثال، دو تفسیر را ارایه می‌کند و می‌گوید پدری که مانع ازدواج درست دخترش می‌شود یا مردی که مانع حضور زن در اجتماع می‌شود، هر دو مصداق این آیه‌اند. این آیه با توجه به این‌که هر کاری که مانع بروز توانایی‌های زنان شود، در حکم همان زنده به گور کردن است، مصداق امروزی را هم پیدا می‌کند.

وی تاکید کرد: امام صدر نشان داد زن در خانواده موجود درجه دو نیست و اسلام احکامی را تعیین کرده است که می‌تواند باعث حل مشکلات امروز شود. البته چنین اجتهادهایی هنوز رایج نشده است.

حجت‌الاسلام مهریزی درباره نگاه امام موسی صدر به حضور اجتماعی زن به مثابه محور سوم از دیدگاه وی، با اشاره به فلسفه ارسطویی و اعتقاد به ماده و صورت، گفت: امام صدر می‌گوید که جامعه انسانی از دو وجه تشکیل شده و زن حکم ماده جامعه را دارد. این ماده اولیه که زن باشد، سازنده خانواده است که رکن اصلی جامعه محسوب می‌شود.

وی افزود: حجاب قالب و ظاهر است که باطن آن عفت و حیا است و اصلی فرهنگی در تمام فرهنگ‌هاست اما حجاب با توجه به شرایط فرهنگی مختلف متفاوت است.

مهریزی نگاه امام موسی صدر را این‌گونه تشریح کرد: امام صدر می‌گوید قرآن در مورد آیات سوره احزاب به زنان می‌گوید که وقتی بیرون می‌آیید، زنانگی‌تان را بروز ندهید و برانگیزاننده حرف نزنید. اگر این‌گونه باشید، اولین چیزی که مردان در شما می‌بینند، زنانگی است و سایر توانمندی‌هایتان پنهان می‌شود.

وی ادامه داد: امام صدر در جایی تعبیر زیبایی درباره حجاب همسرشان دارند و می‌گویند احساس نمی‌کنم حجاب همسر و خواهرم که در جنوب فعال است، مانع وظایف اجتماعی‌شان شده باشد. امام صدر در ادامه به صراحت می‌گوید که حجاب شرعی آسان‌تر از حجابی است که ما به آن عادت کرده‌ایم.

مهریزی افزود: حجاب جزء دستورات دینی است و تردیدی درباره آن نیست. بحث بر سر این است که جایگاه آن در تعالیم دینی کجاست. من معتقدم در جامعه ما درباره حجاب با حساسیتی بیش از جایگاه آن در تعالیم دینی برخورد شده است. چنان‌که بی‌حجابی جز گناهان کبیره ذکر نشده است. این نشان‌دهنده جایگاه حجاب است. این تعبیر که شخصیت زن به حجاب او است، خلاف اصول دینی و توهین به زن است.

سومین جلسه درسگفتارهای اندیشه و عمل دوشنبه (ششم خرداد)  در موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد.