به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، حسین ملک واقف و بنیانگذار کتابخانه و موزه ملی ملک است، وی این کتابخانه‌ را در سال 1278 هجری شمسی در مشهد تاسیس و سپس به خانه پدری‌اش در بازار بین الحرمین تهران منتقل کرد. وی با دور اندیشی بنای ساختمانی بزرگتر و مجهزتری را پیش بینی کرد که در باغ ملی تهران واقع بود. 

ساختمان مجلل و با شكوه فعلي كتابخانه ملك در باغ ملي تهران كه ساخت آن حدود 11 سال زمان برده است با زيربناي 9 هزار متر مربعي و تلفيقي از معماري سنتي و هنر اسلامي ايراني، از سوي متخصصان آستان قدس رضوي بنا شده است. از نظر ساختار تشكيلاتي، موسسه كتابخانه و موزه ملي ملك موسسه‌اي غير دولتي و غيرانتفاعي است که مانند سایر موسسه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی، بر اساس وقف نامه، زير نظر مستقيم توليت آستان قدس رضوي اداره مي‌شود. 



گستره موقوفات ملک تا آنجا بود که در آستان قدس رضوی سازمان موقوفات ملک شکل گرفته و وظیفه اداره و مدیریت موقوفات آن مرد بزرگ را برعهده دارد. درليست موقوفات وي علاوه بر هزاران نسخه خطي نفيس يا چاپ سنگي، فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلوهاي نقاشي و مجموعه‌اي از تمبر‌ها، سکه‌ها، كه به عنوان لوازم و تجملات زندگي شخصي از آن استفاده می‌کرد، به چشم می‌خورد. اين آثار ابتدا كنار كتابخانه به نمايش درآمدند و سپس هسته اوليه موزه ملك را شكل دادند. 



وقف باغ ملک در مشهد، پارک بزرگ وکیل آباد، املاک و زمین های وسیع در خراسان، تهران، سایرشهرهای ایران و حتی خارج ازکشور، باعث شد نام او به عنوان یکی از بزرگترین واقفان کشور به ثبت برسد. 

واقف کتابخانه ملک که بود؟ 
حاج حسين آقای ملک، در روز 10 خردادماه 1250 هجري شمسي در تهران متولد شد. گرايش هاي فرهنگى، ملک را بر آن داشت تا از جوانى به گردآورى کتاب‌های خطى و آثار تاریخى همت گمارد. وی درسن 27سالگی این کار را آغاز کرد و هنگامى که پدرش در سال ۱۲۹۷ از دنیا رفت، خانه پدرى را به کتابخانه عمومى تبدیل کرد. وي برای ترقی معارف از سال 1316 خانه پدری خود را در بازار بین الحرمین تهران به همراه تمام اثاثیه و کتاب‌های موجود در آن، وقف آستان امام رضا (ع) کرد تا «شعبه ای از کتابخانه رضوی» باشد و بر طبق وصيت او عامه افراد سکنه ایران بدون رعایت ملیت، حق استفاده از آن را داشته باشند. 
   



در همان سال ملک بخش بزرگى از ثروت خود چون کتابخانه و مجموعه بزرگى از آثار تاریخى و هنرى را وقف آستان قدس رضوى کرد و تا تابستان سال ۱۳۵۱ که روى در نقاب خاک کشید، پیوسته بر شمار وقفیات و کمک‌هاى مالى‌اش افزوده شد، به گونه‌اى که در آن سال کتابخانه وی افزون بر ۳۰ هزار جلد کتاب خطى و چاپى به زبان‌هاى مختلف دنیا داشت.

کتابخانه ملی ملک چگونه تاسیس شد؟ 
اين کتابخانه در سال ۱۳۱۶ از سوی حسین آقا ملک تاسیس و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. كتابخانه ملي ملك با داشتن 19 هزار عنوان نسخه خطي نادر و نفيس، در کنار كتابخانه ملي، كتابخانه آستان قدس رضوي، كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، كتابخانه مرحوم آيت الله مرعشي نجفي و كتابخانه مركزي دانشگاه تهران يكي از شش گنجينه بزرگ نسخ خطي ايران محسوب مي‌شود. موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچنین داراي بیش از 100 هزار جلد كتاب چاپي، حدود چهار هزار كتاب چاپ سنگي و بیش از 800 عنوان نشريه ادواري در بیش از شش هزار جلد و سه مخزن کتاب‌های خطی، چاپ سنگی (شامل چاپ‌های متعلق به پیش از سال 1320) و نیز کتاب‌های چاپی و مطبوعات است. 

كتابخانه ملك داراي سه تالار عمومي، محققان و مطبوعات است و پايگاه الكترونيكي لاتين، به نام «نيتو» در بخش تالار محققان مجموعه‌اي ‌از با كيفيت‌ترين اطلاعات علمي و تخصصي را در 15 موضوع ارايه مي‌كند كه شامل كتاب، مقاله و پايان‌نامه‌هاي الكترونيكي است. غیر از مخازن کتاب و تالارهای مطالعه، بخش‌های مجهزی هم برای انجام امور فنی مانند مرمت نسخ خطی، عکاسی و تهیه میکروفیلم، صحافی و جلدسازی ایجاد شده‌است. 

منابع اطلاعاتی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک 
نسخ خطي:
در كتابخانـه ملي ملــك حدود هفت هزار جلد نسخـــه خطي ثبت شده است كه برخي از آنها به صورت نسخه مستقل و بقيه به صورت مجموعه چند رساله‌ای نگهداری می‌شود و  در مجموع حدود 19 هزار عنوان كتاب و رساله خطي در اين كتابخانه موجود است.

قديمي ترين كتاب ‌هاي خطي ملک
*جزيي از قرآن مجيد به خط كوفي منسوب به حضرت امام حسن مجتبي (ع) كه بر پوست آهو تحرير شده است و تمام اوراق داراي متن و حاشيه است.
*«الاصول بالاسطقسات»: اقليدس، تحرير سال 343 هـ. ق و آن موضوع نجوم است
*«ثمره بطلميوس»: كاتب «حسين بن عبد الرحمن بن عمر صوفي» در سال 371 هـ. ق.
*«الفوزاالاصغر»: مولف «ابوعلي بن مسكويه»، كاتب غياث الدين محمد بن حمدويه 410 هـ.ق.، و موضوع آن فلسفه و كلام است.
*مجموعه اي شامل سه رساله تاليف ابي نصر فارابي، كاتب حسين المسيح المتطبب الفارقي 463هـ.ق. 

کتاب های نفیس:
*قرآن به خط نسخ و ثلث، تحرير ياقوت مستعصمي
*قرآن به خط نسخ و ثلث، تحرير وصال شيرازي
*قرآن به خط نسخ و ثلث ، تحرير علاءلدین تبريزي.
*قرآن به خط نسخ، تحرير حسين عسكر ارسنجاني.
*اربعين شيخ بهايي به خط ملاصدرا.
*بحار الانوار: تاليف علامه مجلسي همراه با مسوده هاي اصلي به خط مولف.
*كتاب تهذيب الاحكام: تاليف شيخ طوسي به خط حسين بن عبد الصمد حارثي همداني.(پدر شيخ بهايي) تاريخ 955 هـ.ق. با تصحيح شهيد ثاني
*مرقعات و مكتوبات به خط خوشنويسان مشهور مانند: مير علي هروي، مير عماد، عبد الرشيد، ميرزا احمد نيريزي، درويش عبدالمجيد طالقاني، عليرضا عباسي، سلطان محمد نور، بايسنقر، ياقوت مستعصمي 
*دستخط هاي ناصر الدين شاه قاجار
*عرفات العاشقين و عرصات العارفين: تاليف تقي الدين محمدبن معين الدين اوحدي دقايقي، تحرير 1024هـ.ق.
*تأليفات ابوعلي سينا بالغ بر 104 كتاب و رساله خطي

كتاب های چاپي:
كتابخانه ملي ملك اکنون بیش از  100 هزار جلد كتاب چاپي دارد كه بعضي از اين كتاب‌ها در زمره قديمي‌ترين آثار چاپي قرار می‌گیرند.

قديمي ترين كتاب‌هاي موجود در اين كتابخانه:
*القانون في الطب: تاليف ابن سينا، چاپ رم، سال1593 ميلادي.
*القرآن و هو شرعه الاسلاميه: چاپ هامبورگ، سال 1694 ميلادي.
*العجب العجاب فيما يفيد الكتاب: تاليف احمدبن محمد شرواني، سال 1228 ه.ق.
*لغت نامه انگليسي به فارسي:‌چاپ بنگال سال 1780 ميلادي.
*تحرير اصول اقليدس: تاليف خواجه نصير الدين طوسي، چاپ سال 996 ه.ق. قسطنطنيه.
*تاريخ فنايي:‌تركي، سال 1199 م. 

كتاب هاي لاتين: 
كتابخانه ملي ملك داراي هفت هزار جلد كتاب به زبانهاي‌انگليسي، فرانسه، ايتاليايي، آلماني است كه در بين آنها كتابهاي قديمي و معتبر دنيا، نيز فراوان است.

موزه  ملي ملك 
موزه ملی ملک نیز در کنار این کتابخانه، گنجینه‌ای از آثار و اشیای ارزشمند تاریخی را در خود جای داده است. اين موزه از شش مجموعه تشكيل شده است:
1- مجموعه سكه: شامل سه هزار قطعه سكه و مدال ايراني از سده ششم پيش از ميلاد تا دوران پهلوي و نيز سكه‌هايي از يونان، جانشينان اسكندر، امپراتوري بيزانس، خلفاي اسلامي و امپراتوري عثماني
2- مجموعه آثار هنري: شامل تابلوهاي نقاشي هنرمندان به نام ايراني مانند كمال الملك غفاري، لطفعلي صورتگر، هادي خان تجويدي و برخي نقاشان اروپايي و لوستر و مبلمان
3- مجموعه هنر لاكي شامل 86 قطعه قلمدان، قاب آيينه و سرچسبدان كه با نقاشي لاكي آراسته شده‌اند و برخي از آن‌ها حدود 300 سال قدمت دارند.
4- مجموعه تمبر: شامل هزاران قطعه تمبر از نخستين تمبرهاي منتشر شده در ايران و جهان تا زمان حاضر.
5- مجموعه فرش شامل 34 تخته قالي و قاليچه از نقاط مختلف ايران كه به‌وسيله زبده ترين بافندگان دو سده اخير بافته شده‌اند.
6- مجموعه بانو ملك شامل تابلوهاي نقاشي قاجاري، نسخه هاي خطي، قلمدان، سرقليان و آثار لاكي كه تعدادشان به 47 اثر مي رسد. اين مجموعه در سال 1385 توسط بانو عزتملک ملك، فرزند مرحوم حاج حسين ملك و ناظر استصوابي موقوفات ملك به موزه اهداء شده است.
7- مجموعه آثار خوشنویسی که آثاري از بزرگ‌ترين و نامدارترين خوشنويسان ايران و اسلام مانند ياقوت مستعصمي، عليرضا عباسي، ميرعماد، احمد نيريزي، درويش عبدالمجيد طالقاني، ميرزا غلامرضا اصفهاني و... را در خود جاي داده است.مجموعه سکه ها، حدود سه هزار و 500 سکه تاریخی از دوران پیش از هخامنشی (از سده ششم پیش از میلاد) تاکنون در این بخش قرار گرفته است. در کنار تالار سکه، تالار کمال‌الملک و خاندان غفاری قرار گرفته است که در آن‌جا مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی محمد غفاری مشهورترین نقاش تاریخ معاصر ایران و دیگر اعضای هنرمند خاندان گرد آمده است. 

اين واقف بزرگ و دوستدار فرهنگ در چهارم مردادماه سال 1351 خورشيدي در 101 سالگي چشم از جهان فروبست و در حرم امام رضاعلیه السلام به خاك سپرده شد. از او پنج دختر به یادگار ماند. خانم ها عزت‌ملک، ملكزاده و صديقه از همسر اولش بانو نوابه قدسيه و خانم ها فلورت و رزت دختران او از همسر دومش، زرين خانم هستند.

موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در خیابان امام خمینی تهران (سپه)، جنب ساختمان امور خارجه قرار دارد.